Жас ұлғаюға байланысты теріде болатын өзгерістер

• 
  Мүйіз түзуші жасушалардың арасындағы байланыстың төмендеуі;
  
• 
  Эпидермис қалыңдығының шамалы азаюы немесе терінің қалыпты суретінің қалыңдауы;
  
• 
  Эккринді тері бездерінің санының азаюы;
  
• 
  Түкті фоликулалар санының азаюы;
  
• 
  Шаштың ағаруы;
  
• 
  Тырнақтың жұқаруы және майысуы;
  
• 
  Терідегі коллагендер құрамының азаюы (жыл сайын 1 % ке);
  
• 
  Терідегі эластикалық талшықтар санының азаюы;
  
• 
  Терідегі негізгі заттар санының азаюы;
  
• 
  Тері асты май көлемінің азаюы немесе көбеюі (дене бөлігіне байланысты);
  

• 
  Керотиноциттердің пісіп жетілуі үрдісінің бұзылуы (ксероз);
  
• 
  Сепкілдер;
  
• 
  Сәуле лентигосы;
  
• 
  Тамшы тәрізді гипомеланоз;
  
• 
  Әжімдер;
  
• 
  Эластоз (терінің сарғаюы);
  
• 
  Телеангиэктазиялар;
  
• 
  Кәрілік пурпура;
  
• 
  Комедонның тамырлы дақтары;
  

Егде жастағы адамдардың терісін микроскоппен қарағанда дерма мен эпидермистің шекарасының тегістелгені (қалыпты қатпар түрінің жойлуы) меланоциттер санының және Лангерганс жасушаларының азаюы байқалады. Дермада фибробластар, майлы жасушалар және қан тамырлар саны азаяды, шаштардың депигментациясы, атрофия көрінеді, тері бездерінің және коллаген, эластин , сонымен қатар негізгі заттардың саны қысқарады.

Бұл өзгерістер кәрілік пурпура ретінде қарастырылып (сәулелік пурпура, Бейтмен пурпурасы), жиі кездеседі. Көптеген зерттеулердің бірінің көрсет-кіштері бойынша 64 жастан асқан адамдар тобында бұндай өзгерістер пациенттердің 97% да табылған. Бұл өзгеріс көлемі 1-5 см болатын жан-жағы анық шектелген пурпулармен сипатталады. Бұл кезде тері атрофиясы және терінің иілгіштік қасиеті төмендейді. Пациенттер бұл зақымдалуды шамалы жарақат алғаннан кейін пайда болғанын айтады. Осы өзгерістер фиброблас-тардың айналасындағы қан тамырлардың ультра күлгін сәулесімен зақымда-луынан қалыпты қызметті жүзеге асыратын коллагеннің жойылуынан пайда болады деп саналады.

Сәулелік (актиникалық) эластоз ультра күлгін жарығының әсеріне жауап ретінде фибробластардың өзгерген эластикалық талшықтар түзуінен пайда болады.

Талшықтардың нақты сипаты анықталмаған, бірақ олар эластикалық тінге арналған бояумен боялады және эластазға сезімтал болады. Электронды микроскопия бұл талшықтардың қалыпты талшықтарға ұқсас екенідігін көр-сетеді, бірақ бірдей емес. Егде жастағы адамдарда өзгерген талшықтардың көп мөлшерде жиналуына күннің әсеріне ұшыраған терінің сыртқы түрі әсер етіп, оны сарғыш түске бояйды. Сәулелік эластоз мойынның артқы бетінен жақсы анықталып (сурет 1) Cutis rhomboidalis nuchae деп аталады.

Сурет 1. Cutis rhomboidalis nuchae. Сәулелік эластоздың айқын түрі және күн сәулесінің әсеріне аз ұшыраған бөліктен анық шектелген мойынның артқы бөлігінің тыртыюы

Кисталы және комедонды түйінді эластоз (сурет 2) Фавра-Ракушо синдромы деген атаумен белгілі, периорбитальды аймақтың бүйір және төменгі беткейіне шығатын айқын сәулелі эластоз және комедон.

Сурет 2. Түйінді комедонды эластоз. Сәулелі эластоз аясында дамыған көптеген комедондардың орналасу сипаты

Ауыр жағдайда киста байқалады. Осындай орналасу себебі түсініксіз, бірақ фибробластар түкті фоликулалардың айналасында зақымдалады деген тұжырым бар. Көп жағдайда третиноин майын жергілікті жағу және оларды сығу оң нәтиже береді.

Бауыр және кәрілік дақтар (жиі сәулелі және кәрілік лентиго деп аталады) бір нозологиялық бірлікті құрайды. 64 жастан асқан пациенттердің 50%-де кем дегенде бір лентиго, ал көпшілігінде одан да көп анықталады. Олар жалпақ, шамалы ғана теріден томпайып тұратын ақшыл қоңыр немесе қоп-қоңыр түсті, терінің күн түсетін ашық жерлеріне, әсіресе алақанның сыртқы бетіне, иыққа және бетке шығатын ультра күлгін сәулелерінің көп мөлшерде жиналғанның нәтижесінен пайда болатын зақымдалу. Микроскоп-пен қарағанда лентиго тері қырларының ұзаруымен (лентигинозды гиперплазия) және меланоциттер санының көбейіп (меланин шамадан тыс бөлінеді) сипатталатын зақымдалу. Зақымдалған теріні сұйық азотты шамалы мұздату арқылы және қабыршақтандыратын заттар немесе арнайы лазердің көмегімен алып тастауға болады. Оларды уақытша түссіздендіруге болады, дәріханада сатылатын (концентрациясы 1-2%) немесе рецепт бойынша алуға болатын (концентрациясы 3-4%) гидрохиноин кремін қолдану арқылы.

Қазіргі таңда теріні жасартатын емдеу тәсілі немесе препараттар жоқ. Теріні жас қып көрсететін, әжімді азайтатын емшаралар бар. Бақылауға алынған ғылыми зерттеулер бойынша изотретинді крем немесе құрамында сүт қышқылы бар ылғалдандырғышты жергілікті қолдану терінің қалыңдауына және әжімнің аса байқалмауына әсер етеді. Дегенмен жергілікті емдеудің осындай нәтижесі аз мөлшерден шамалы мөлшерге дейін ғана байқалады. Анық жақсы нәтижеге бетке арналған химиялық қабыршықтан-дырғыш заттарды қолдану (фенол, три-хлорсірке қышқылы, а-гидроксиқыш-қылы), лазеротерапия (тері бетіне лазердің әсері), әжім түсетін аймаққа өгіз коллагеніне иньекция жасау және теріні тарту арқылы қол жеткізуге болады. Терінің экзогенді қартаюына қарсы ең жақсы әдіс – теріге күн сәулесінің әсерін азайту немесе оның алдын-алу, яғни күн сәулесінің астында көп болмау, қорғаныш кремдерін пайдалану және арнайы киімдер кию. Темекі шегуден бас тарту да пайдасын тигізеді.

Егде жастағы адамдарды жиі кездесетін терінің қабыну аурулары қандай?

• 
  Ксероз (құрғақ тері)
  
• 
  Беткей микоздар
  
• 
  Контактты дерматиттер
  
• 
  Іркілген дерматит
  
• 
  Себореялы дерматит
  
• 
  Қызғылт безеулер
  

Ксероздың байқалуы қоршаған ортаның ылғалдылығы төмендегенде күшейеді, әсіресе құрғақ климатта және пеш жаққан үйде, сонымен қатар сабын сияқты тітіркендіргіштердің әсерінен. Ксероз ылғалдылық жоғарлаған-да (ылғалдандырғыш қолданғанда) және жұмсақ әсер ететін сабындарды ("Dove" немесе "Oil of Olay") қолданғанда басылады. Пациенттердің көп бөлігі құрамында тұз және сүт қышқылы бар жұмсартқыш заттармен емде-луге мұқтаж болады. Дегенмен олар өте қымбат және рецептпен беріледі. Жұмсартқыш заттардың әсері жуынғаннан кейін ылғалды теріге жаққанда жоғарлайды.

Эпидемиологиялық зерттеулер бойынша егде жастағы адамдарда ксероздың кездесу жиілігі 6%. Бұл аурудың ақыр соңы экономикаға әсерін тигізеді: веноздық жеткіліксіздіктен пайда болған ойылудың жалпы емі жылына 65 млн доллар құрайды.

Емі ең алдымен веноздық қысымды азайтуға бағытталу керек. Бұған қол жеткізу үшін аяқты денеден жоғары деңгейде ұстап, белсенді түрде физикалық жаттығулар жасап, арнайы тамырларды қысып тұратын шөлки киеді немесе хирургиялық килігулер жүргізіледі. Хирургиялық жолмен емдеу тәсілін таңдау зақымдалған аймақтың орналасуына байланысты, бұл тәсілде аяқтың тері асты көктамырлары алынып тасталады. Дерматитті (іркілген дерматит), белсенділігі шамалы және төмен кортикостреоидтармен емдейді. Егер екіншілік инфекция болса антибиотик тағайындайды. Осы әдістермен емделінетін венозды жаралардың бетін өңдеу қажет.