Инженерлік пәндер және тиісті практикалар кафедрасы

АҚПАРАТТЫҚ ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

жүктеу 0,9 Mb.

бет	4/7
Дата	21.09.2023
өлшемі	0,9 Mb.
	#43502

1 2 3 4 5 6 7

1-такырып

Тізбектің бөлігі үшін Ом заңы

АҚПАРАТТЫҚ ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Электр тоғы деп электр зарядтарының реттелген қозғалысын айтады. Ток бағытына оң зарядтардың қозғалыс бағытын алады. Электр тоғының сандық өлшемі ретінде ток күші қызмет етеді.
Егер ток күші және оның бағыты уақыт өтуімен өзгермесе, электр тоғы тұрақты деп аталады. Тұрақты ток үшін:
.
Ток күшінің өлшем бірлігі – ампер (А). Практикада ток өлшемінің жиі кездесетін үлестік және еселік бірліктері: микроампер (мкА) 1 мкА, миллиампер (мА) 1 мА, килоампер (кА).
Электр тоғының тығыздығы деп өткізгіштің көлденең қимасы арқылы өтетін токты айтады:
.
ал өлшем бірлігі – А/м².
Ток күшін және ток тығыздығын өткізгіштегі зарядтардың реттелген қозғалысының жылдамдығы мен концентрациясы арқылы өрнектейік. Өткізгіштегі заряд тасушылар концентрациясы және оның әрқайсысының заряды ге тең болса, онда уақыт ішінде ауданы көлденең қима арқылы өтетін зарядтар шамасы:
,
мұндағы өткізгіштегі еркін электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығы. Сонда ток күші былай өрнектеледі:
,
ал ток тығыздығының формуласы мына түрде жазылады:
.
Ортада электр тоғы болу үшін қажетті шарттар:
1. Ортада еркін зарядталған бөлшектер болуы қажет;
2. Осы еркін зарядталған бөлшектерге сырттан күш әсер ету қажет, яғни ортада электр өрісі болуы керек.
Металдарда электр тоғын тасымалдаушылар – электрондар, электролиттерде – оң және теріс иондар, газдарда – оң иондар мен электрондар және жартылай өткізгіштерде – электрондар мен кемтіктер болып табылады.
Тізбектің бөлігі үшін Ом заңы
1826 жыл Неміс физигі Ом тәжірибе жүзінде біртекті металл өткізгіштен өтетін ток күші өткізгіш ұштарындағы кернеуге тура пропорционал екендігін дәлелдеді Тізбектің бөлігі. (2.1.2-сурет):

мұндағы өткізгіштің кедергісі, кернеу, ток күші. Ал шамасы өткізгіштік деп аталады. Өткізгіштіктің өлшем бірлігі сименс (См).

2.1.2-сурет. Жүктемеге түсірілген кернеу

жүктеу 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7