Инженерлік графика пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Бағдарлама «___» _________2013 ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.

Міндетті компанент пәні

Барлығы – 2 кредит

1-ші курс

1-ші семестр

Барлық аудиториялық сабақтардың саны – 30 саңат

Дәрістер – 15 сағат

Практика сабақтары – 15 сағат

СӨЖ – 60 сағат

Оның ішінде СӨЖО -15 сағат

Барлық еңбек көлемі – 90 сағат

Емтихан – 1 семестр

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет:

- сызба геметрия

• 
  сызу;
  
• 
  ақпараттану және бағдарламалау негіздері.
  

• 
  Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет:
  
• 
  компьютерлік графика;
  
• 
  машина тетіктері;
  
• 
  және басқа жалпы техникалық пәндер.
  

Жанахутдинов Бари Газизович – техн.ғылым. кандаты, доцент, «Механика және мұнайгаз ісі» кафедрасының профессоры

«Механика және мұнайгаз ісі» кафедрасы С.М. Торайғыров атындағы ПМУ Б1 корпуста орналасқан, қабылдау уақыты кафедрада Б1-215.

Байланысу телефондары: 67-36-33 (1203)

Эпюрде және аксонометрияда нүктелердің, түзулердің, жазықтықтардың, беттердің проекцияларын салудың теориялық негіздерімен таныстыру;

• 
  геометриялық фигуралардың өз ара тиістілігін, өз ара қиылысуын анықтайтын есептерді шығару әдістерімен таныстыру;
  
• 
  қисық сызықтар мен беттердің жасау және сызбада кескіндеу әдістерімен таныстыру;
  
• 
  сызбаны түрлендіру әдістерімен таныстыру;
  
• 
  геометриялық беттердің жаймаларын салуды үйрету;
  
• 
  ҚҚБЖ негізгі стандарттарымен таныстыру;
  
• 
  әртүрлі міндет жүктелген сызбалармен (нобай, жалпы түрді сызбасы, құрастыру сызбасы, жұмыс сызбасы т.б. сызбалар) танысу, күрделігі орташа тетіктер мен құрама бірліктердің сызбаларын орындауға үйрету;
  
• 
  сызбада пайдаланатын ықшамдаулар және шарттылықпен таныстыру;
  
• 
  бұйымдарды құрайтын бөлімдерін біріктіру тәсілдерімен танысу;
  
• 
  әр түрлі сызу және өлшеу аспаптары мен құралдарын пайдалануды, яғни сызбаларды орындау техникасын игеруді үйрету.
  

-центрлік және санды белгілі проекцияларды;

-нүктенің кеңістік ширектеріндегі және октанттарындағы ортогональ проекциялары

-параллелизм жазықтығы бар, цикликалық және топогрфиялық беттер

-бұру тәсілдерінің әр түрлері

туралы түсініктері болу керек

• 
  эпюрды проекциялау әдісінің теориялық негізін ;
  
• 
  ҚҚБЖ стандарттармен тағайындалған сызбаларды орындау мен безендіру және мәтінді құжаттарды құрастыру ережелерін
  
• 
  әр түрлі геометриялық салуларды және проекциялық кескіндерді сызба аспаптарымен орындауды ;
  
• 
  қарапайым тетіктердің формаларын анықтауды және олардың сызбалары бойынша оларды кеңістікте көз алдарына елестетуді ;
  
• 
  мамандығына байланысты машиналар мен механизмдердің құрамындағы тетіктер мен құрама бірлестіктерінің сызбаларын оқуды және орындауды;
  
• 
  әр түрлі сызу және өлшеу аспаптарын пайдалануды
  

әр түрлі сызу және өлшеу аспаптары мен құралдарын пайдалануды, яғни сызбаларды орындау техникасын

игерулері керек.


5.Пәнді оқудың тақырыптық жоспары
Академикалық сағаттарды сабақ түрлеріне бөлу

Инженерлік графика пәні туралы мәліметтер. Пәннің даму тарихының кезендері. Болашақ мамандарына кәсіби білім беруіне сай пәннің маңызы мен орны. Сызбаларды орындауға кажетті құралдар мен саймандар.

КҚБЖ стандарттары.Олардың сызбаларды орындауға ұсынылатын талаптары.

Проекциялардың жасалуы. Центрлік және параллель проекциялау әдістері. Негізгі қасиеттері. Екі және үш жазықтыққа түсірілген нүкте проекциялары. Нүктелердің координаталары. Түзу сызық проекциялары. Түзу кесінді мен проекция жазықтықтарының оз ара орналасуы.

Геометриялық денелердің проекциялары. Нәрселерді геометриялық денелерге ажыратып проекциялау.

Польке теоремасы. Тік бұрышты және қиғаш бұрышты аксонометрия. Аксонометриялық проекциялардың стандарт түрлері.

Жазықтықтың эпюрде берілу тәсілдері,жазықтықтың іздері мен параметрлері. Жазықтықтың проекция жазықтықтарына қарағанда орналасу варианттары. Геометриялық денелердің жазықтықпен қиылысуы

Қарапайым және күрделі тіліктер, оңашаланған және қабаттасқан қималар. Олдарды кескіндеу және белгілеу тәртіптері.

. Беттердің жасалуы және олардың проекциялары . Түзу сызықты қисық беттер. Айналу беттері . Бұрында беттер. Цикликалық және типографиялық беттер туралы қысқаша мәлімет.

Шлицалық,шпондық және штифтік қосылыстар. Пісіру,дәнекерлеу, желімдеу, тігу және т.б. ажыратылмайтын қосылыстар. Олардың кескіндері және шартты белгілері.

Проекция жазықтықтарын алмастыру тәсілінің негізі.

Көпжақтардың түзу сызықпен қиылысуы. Қисық беттердің түзу сызықпен қиылысуы.

Екі беттің өз ара қиылысу сызығын құру тәсілдері туралы жалпы түсінік. Айналу беттерінің өз ара қиылысуы. Көпжақтардың өз ара қиылысуы. Айналу беттерінің көпжақтармен қиылысуы.

Призмалар мен пирамидалардың және цилиндрлер мен конустардың жазбаларын салу.

Кескінділерді бөлу, бұрыштарды салу. Шеңберді бірнеше тең бөліктерге бөлу. Көлбеулік және конустылық. Түйіндеструлер, Лекалалды қисық сызықтар.

Нүктені және түзу кесіндісін екі және үш проекция жазықтықтарына проекциялауға есептер шығару. Түзудің проекция жазықтықтарына қарағанда орналасу варианттарына есептер шығару.

Нәрселерді бір немесе өз ара перпендикуляр екі және үш проекция жазықтықтарына проекциялауға жаттығу. Нәрселердің төбелерін,қырларын және жақтарын проекциялау. Нәрсенің формасын сызба бойынша талдау. Геометриялық денелердің проекциялары және өлшемдері (призма, пирамида, цилиндр, конус, шар).Нәрсені геометриялық денелерге ажыратып бөлу.Нәрселердің бетінде жатқан нүктелерді кескіндеу. Нәрсенің көрнекі кескіні бойынша оның үш көрінісін салу. Нәрсенің екі көрінісі бойынша үшінші көрінісін салу.

№ 1 Графикалық жұмыс «Көріністер».Мазмұны,көлемі,орындау тәртібі.

4 тақырып. Аксонометриялық проекциялар МЕСТ – 2.317-69.

Нәрселердің фронталь диметриялық проекцияларын салу тәртібі. Шеңбердің фронталь диметриялық проекцияларын салуға жаттығу. Нәрселердің изометриялық проекцияларын салу тәртібі.Шеңбердің изометриялық проекциялын салу.Техникалық суреттерді салу туралы түсінік.

Денелер беттерінің әр түрлі ерекше жағдай жазықтықтарымен қиылысу сызықтарын салуға есептер шығару.

Материалдарды қимада графикалық белгілеу МЕСТ 2.305-68. Оңашаланған және қабаттасқан қималарды салуға жаттығу.Қарапайым тіліктерді салуға жаттығу. Көріністің бөлігі мен тіліктің бөлігін сызбада қосып біріктіру. Олардың өлшемдерін қоюдың ерекшіліктері МЕСТ 2.307-68 п. 2.16. Жұқа қабырғалардың бойымен тілінген тіліктер МЕСТ 2.305-68, п. 6.5.

№2 Графикалық жұмыс «Қарапайым тіліктер» Мазмұны, көлемі және орындау тәртібі.

Нәрсенің формасын сызба бойынша талдап күрделі тіліктерді салуға жаттығу.

№3 Графикалық жумыс «Күрделі тіліктер». Мазмұны, көлемі және орындау тәртібі.

8 тақырып. Ажыралатын және ажырылмайтын қосылыстар.

Бұранданы сызбада кескіндеуге және белгілеуге жаттығу Бұрандалы біріктірулерді салуға жаттығу. Тетіктерді болттың, винттің және шпильканың көмегімен біріктіруді кескіндеу.

Құрастыру сызбасын орындау тәртібі.Көршілес тетіктердің қималарын штрихтау,саңылауларды кескіндеу.Құрастыру сызбасын орындағанда қолданылатын шарттылықтар мен ықшамдаулар.Құрастыру сызбасының спецификациясын орындау тәртібі. Құрастыру сызбасындағы позиция нөмерлері қойылатын шығарма сызықтарын орналастыру. Құрастыру сызбасындағы өлшемдер.

№4 Графикалық жұмыс «Құрастыру сызбасы».

Тетіктердің нобайларын салу кезеңдері. Тетіктерді өлшеу аспаптары.

№5 Графикалық жұмыс «Құрама бірлестіктерін тетікбөлшектеу».

1. 
   Өлшемдерді қою ережелері, МЕСТ 2.307-68.
   
2. 
   Бекіту бұйымдары
   
3. 
   Ажыратылмайтын қосылыстар
   
4. 
   Бұру тәсілі және оның негізі. Нүктелерді, түзулерді, жазықтықтарды проекция жазықтықтарына перпендикуляр осьтердің төңірегінде бұру.
   
5. 
   Шпонкалық, шлицалық және штифтік қосылыстар
   

1. 
   Сызбада шығару және өлшем сызықтары, өлшем сандары қалай қойылады? Мысалдар келтіріңіз. Диаметрді, радиусты, квадратты, доғаны сызбада қалай белгілейді? Мысалдар келтіріңіз. Фаскалардың өлшемдерін сызбада қалай қояды? Мысалдар келтіріңіз. Көлбеулікті, конустықты сызбада қалай салады және белгіледі. Мысалдар келтіріңіз. Бірнеше бірдей элементтердің орналасу өлшемдерін сызбада қалай қояды? Мысалдар келтіріңіз.
   

2. 
   Болт, винт, гайка, шпилька, шайба, шплинттер сызбада қалай кескінделеді және белгіленеді? Мысалдар келтіріңіз.
   

3. 
   Пісіру, дәнекерлеу және тойтармалы қосылыстарды сызбада қалай кескіндейді және белгілейді? Мысал келтіріңіз.
   

4. 
   Бұру тәсілін қолданып келесі есептерді шығарыңыз: 1) Үшбұрыштың проекциялары арқылы берілген жалпы жағдай жазықтығын горизонталь проекция жазықтығына түрлендіру керек:
   

2) Үшбұрыштың проекциялары арқылы берілген жалпы жағдай жазықтығынsң

нақты шамасын анықтау керек;

3) Кез келген А нүктесінен іздері арқылы берілген жалпы жағдай жазықтығына дейінгі аралықты анықтау керек.

Курстық жоба оқу жоспарымен қарастырылмаған

Кеңес барлық сұрақтар бойынша ағымды семестрдің СӨЖО кестесімен жүргізіледі.

Пәнді оқу емтихан тапсырумен аяқталады. Емтихан билеттер бойынша жүргізіледі.

Билет екі сұрақтардан тұрады. Бірінші сұрақ тестік тапсымаларға жауап беру Барлығы 60 тестік тапсырма. Екінші сұрақ құрастыру сызбасын оқу және тетікбөлшектеу.Ол құрастыру сызбасын оқуға арналған 5 сұрақтан және 1 тетіктің эскизін салудан тұрады.Емтиханға барлық графикалық жұмыстрын тапсырған студенттер ғана жіберіледі.

Әрбір графикалық жұмыс, тапсырма 0-100 баллға дейін бағаланады.

Жіберу рейтингі барлық орындалған тапсырмалардың, қатнасқан сабақтардың,межелік тексерулердің балдарының орташа арифметикалық қосылысы ретінде шығарылады.

Қортынды бақылауға оқыту бағдарламасының барлық талаптарын орындаған және жіберу рейтингінде 50-ден кем балл жинамаған студент жіберіледі.

Студенттердің әр пәннен оқу жетістіктерінің деңгейі қортынды бағамен (Қ) анықталады. Қортынды баға (Қ) жіберу рейтингімен (ЖР) және қортынды бақылау (ҚБ) бағаларының қосындыларымен, олардың әрқайсысының жүк салмағының үлесімін ескере отырып анықталады.

Қ = ЖР х 0,6 + ҚБ х 0,4

Жүк салмағының үлесімі әр жыл сайын университеттің ғылыми кеңесінің шешімімен бекітіледі. Олар ЖР үшін 0,6-дан көп, ал ҚБ үшін 0,3-тен аз болмаулары керек.

Курстық жоба және курстық жұмыс комиссяның алдында қорғалады. Баға студентің көрсеткен біліміне байланысты жетекшінің пікірін ескере отырып қойылады.

Қортынды баға (Қ) тек ЖР-нен және ҚБ-дан жағымды бағалар алғанда ғана саналады.Қортынды бақылауға себебсіз қатнаспаған студенттерге қанағаттандырарлықсыз баға қойылады. Емтиханның және межелік бақылаудың нәтежиесі студенттерге сол күні жеткізіледі. Егер жазба емтихан күннің екінші жартысында өткізілсе, онда оның нәтежиесі студенттерге екінші күні жарияланады.

Межелік бақылаудағы және қортынды емтихандағы бағаларды дәлдеп анықтау үшін оқушының білімін пайыз арқылы 0-ден – 100%-ке дейін анықтайды.

Межелік бақылаудың бағасы ағымды және межелік тексерулердің бағаларын қоса санау арқылы анықталады.

Студенттердің білімдері, дағдылары, икемдіктері және жете білулері, яғни оқу жетістіктері көпбаллды әріп жүйесімен, оған теңбе-тең сандық эквивалентімен және дәстүрлі баға шкаласымен бағаланады:

Студенттердің міндеттері: сабақтарды себебсіз босатпау,пән бойынша барлық тапсырмаларды уақытында орындау және тапсыру,кітапханада оқулықтармен жұмыс істеп барлық дәрістерде өткен материалды толық игеру. Оқытушы мен студент бір – біріне сыйласымды, сыпайы және мейірімді болулары керек. Сабақтарда белсенді болыңыз,оқытушыға сұрақтар қойып түсінбеген материалдарды түсінуге тырысыңыз. Сабаққа қатнасу жеткілікті емес, оқу бағдарламасымен қарастырылған барлық материалдарды толық менгеру керек. Дәріс жазуға 48 беттік бір дәптер жетеді,.дәптердің бір бетіне дәріс жазып екінші бетін бос қалдырып отыру керек, соңыра дәрісті қайталағанда ол бетке қараластырып отырған материалдарды толықтыруға болады. Ол бетте қалған бос орындар соңыра емтиханға дайындалғанда да керек болуы мүмкін Дәріске және практика сабағына келген уақытта сызу құралдарын ала келу керек (циркуль,сызғыш, үшбұрыштықтар, өшіргіш, қаттылығы әр түрлі сызба салуға арнайы жасалған қарындаштар), тағы да торлы бір дәптер тәжірбе сабағына керек болады.Менің сіздерден сұрайтыным сабаққа кешікпеңіз, сабақты жүргізуге маған бөгет жасамаңыз, менен кейін аудиторияға ешкімге кіруге болмайды. Семестр бойы студент үй тапсырмаларын және есептеу графикалық жұмысын (ЕГЖ) орындайды. Бұл жұмыстарды орындау уақыттары және оларды орындаған үшін қойылатын баллдардың саны бақылау шараларының күнтізбелік кестесінде келтірілген.Бірінші және екінші межелік бақылау 100 баллдық системаменен бағаланады. Олар сабақтарда оқылған тақырыптар мен өздігінен менгеруге берілген материалдар енгізілген билеттер және тестер бойынша жүргізіледі. Сабақтарда қандайда болмасын тәртіп бұзуға болмайды Студент тәртіп бұзғаны үшін сабақтан шығарылады. Практика сабағында белсенді жұмыс істеу керек және оған әрқашан дайындалып кеу керек. Практика сабағына дайындалып келген студент деп сабаққа практика дәптерін және сызу аспаптарын әкелген және үй тапсырмасын толық орындап келген студент жатады. Уақытында орындалып тапсырылмаған ЕГЖ үшін оның максималды баллының 50-70% алынып тасталады. Объективті себеппен уақытында тасырылмаған ЕГЖ үшін студенттің баллдары төмендетілмейді. Емтихан және межелік бақылау уақыттарында сұрақтардың жауабын әдебиеттерден, шпаргалкадан,басқа студенттен көшіріп алуға тиым салынады. Жауаптарды басқа біреуден көшіріп алған студентке О балл қойылады. Егер объективті себебптермен студент бақылау шараларына уақытында қатнаса алмаса онда оған деканның рұқсаты бойынша қосымша уақыт тағайындалады. Межелік бақылаудан өтпеген және емтихан тапсырмаған студентке О балл койылады

Сызба геометрия және инженерлік графика пәнін игеруде негізгі салмақ студенке түседі. Оқытушының ролі тек студенттерді пәннің негіздерімен таныстыру, студенттерді пәнді игеруге ұйымдастыру, мәжбір ету, қадағалау, тексеру болады. Сондықтан,құрметті студенттер,семестірдің басынан бастап, уақытты босқа өткізбей, сабақтарды босатпай , графикалық жұмыстарды уақытында орындап, тәжірбе сабақтарында белсенділік көрсетіп, тырысып оқуларыңызды сұраймын.


10. Әдебиеттер тізімі

Негізгі

1. 
   С.К.Малденов Сызба геометрия.- Алматы: Эверо, 2009
   
2. 
   К.Ж,Тлеубердин, С,Ә.Карденов Инженерлік графика. – Семей, 2011
   
3. 
   Лагерь А.И. Инженерная графика.-М.,Высшая школа,2009.
   
4. 
   Миронова Р.С.,Миронов Б.Г. Сборник заданий по черчению. – М., Высшая школа,2009.
   

5. 
   Т.Қ. Шахаев Инженерлік графика пәнінен графикалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау–Павлодар, С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2003ж-25б.