Информатика

1. 
   Латын алфавитінің 26 (баспа және жазба) әріптері: A,B,C,D,.. .,W,X,Y,Z, a,b,c,d, .. .,w,x,y,z;
   
2. 
   Орыс алфавитінің 32 (баспа және жазба) әріптері программада түсіндірме мәтіндерді жазуда пайдаланылады;
   
3. 
   Араб цифрлары: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9;
   
4. 
   Арнайы символдар. Оларды белгілі бір функцияларды атқаруына сәйкес төмендегі топтарға жіктеуге болады:
   
   1. 
      Айыру (тыныс) белгілері: _(бос орын), .(нүкте), ,(үтір), ; (нүктелі үтір), :(қос нүкте), ( )(ашылған және жабылған жай жақша), [ ](ашылатын және жабылатын квадрат жақша), '(апостроф) , #(тор), т.б.
      
   2. 
      Арифметикалық амалдар таңбалары: +(қосу), -(азайту), *(көбейту), /(бөлу), div(бүтін бөлу), mod(бүтін қалдықты анықтау);
      
   3. 
      Қатынас таңбалары: <(кіші), >(үлкен), =(тең), :=(меншіктеу), < >(тең емес), <=(кіші немесе тең), >=(үлкен немесе тең).
      

Алдымен тµмендегi есептi ќарастырайыќ.

1-есеп. Ќабырѓалы a жєне b–ѓа тењ тiктµртб±рыштыњ периметрiн есептеу керек.

Есептi шыѓару ‰шiн белгiлеулердi ењгiзейiк: а,b-мен тiктµртб±рыштыњ ќабырѓаларын, периметрiн Р–мен

a белгiлейiк. а мен b–ныњ наќты мєндерi ‰шiн

в программа ќ±райыќ:

b

Программа1.

VAR a, b, p : INTEGER; (*берiлгендердiњ сипаттамасы*)

BEGIN

a:=8; (*а- ќабырѓа мєнi*)

p:=(A+B)*2; (* периметрдi есептеу *)

WRITE (p) (* p- мєнiн шыѓару *)

END.

К‰рделi есептердi шешуге арналѓан программаларды ќ±рып ‰йрену ‰шiн, шарты жењiл де т‰сiнiктi есептерден бастаѓан д±рыс.

Программа1 PROGRAM-стандарт таќырыппен басталады. Таќырыптан кейiн программада ќолданылатын барлыќ деректердiњ, яѓни объект-шамалардыњ сипаттамасы болады. VAR– µзiнен кейiн барлыќ есепте кездесетiн айнымалылар а,b,p жазылады жєне оларды б‰тiн типтi екендiгi (INTEGER) кµрсетiледi.

Одан кейiн BEGIN жєне END сµздерiнiњ арасында операторлар орналасќан. Алдымен, a жєне b–ѓа сандыќ мєндер берiледi. Б±дан соњ формула бойынша периметр есептеледi. WRITЕ(p) –операторыныњ кµмегiмен б±л мєн дисплей экранына шыѓарылады. Операторлардыњ оњ жаѓында т‰сiнiктемелер, яѓни комментарий берiлген. Ендi, тiлдiњ негiзгi аныќтамалары: сµз, есептiњ берiлгендер(деректердiњ) элементтерiне т‰сiнiктеме берейiкте, Программа1 кµмегiмен т‰сiндiрейiк.

Ат (немесе идентификатор) – ќандай да бiр шаманы (объекттi) белгiлеу ‰шiн ќолданылады. Паскаль тiлiнде екi т‰рлi ат(идентификатор) бар: стандарт ат жєне ЭВМ–дi ќолданушыныњ берген аты.

Тiлде стандарт аттар стандарт объектiлердi белгiлеу ‰шiн ќолданылады (мысалы: стандарт программалар, функциялар жєне т.б.). Программа1-де шыѓару программасы ќолданылады. Оныњ стандарт аты: WRITE.

Ендi ќолданушыныњ беретiн аттарына тоќталайыќ.

Ќате берiлген аттар мысалдары:

1. 
   ( ) – жаќша жазылмау керек;
   
2. 
   CASE – ќызметшi сµз жазылмау керек;
   
3. 
   7А– ат єрiптен басталу керек;
   
4. 
   МАРК–4 сызыќша жазуѓа болмайды;
   
5. 
   Давление 5 -бос позиция ќалдыруѓа болмайды.
   

Программа Паскаль тiлiнде таќырыптан, сипаттама бµлiмiнен жєне операторлар бµлiмiнен т±рады:

PROGRAM ат ;

сипаттама бµлiмi

операторлар бµлiмi

END

Сипаттама бµлiмi программада кездесетiн барлыќ деректердi хабарлау жєне сипаттамаларын беру ‰шiн керек (аттарды, олардыњ типтерi жєне м‰мкiн мєндерi т.б). Б±л бµлiмде сонымен ќатар белгiлердi, т±раќтыларды, типтердi, айнымалыларды жєне процедуралар мен функцияларды хабарлаудан т±рады. Олар айтылѓан ретпен жазылу керек. Сонымен ќатар, айтылѓан бµлiмдердiњ барлыѓы барлыќ программаларѓа мiндеттi емес. Жай, ќарапайым программаларда, мысалы, тек т±раќтылар мен айнымалыларды хабарлаудан ѓана т±рады. Єрбiр сипаттамадан кейiн “;” ќойылады.

Операторлардыњ бµлiмi программада операторлыќ жаќшаѓа алынады: BEGIN(бастау) жєне END(аяќтау) деген, б±л жаќшалар логикалыќ жаќшалар деп те аталады. Сонымен ќатар END соњына н‰кте ќойылады. Операторлар бµлiмiнде орындалатын операторлар тiзiмi жазылады. Єрбiр оператор орындау керек iс–єрекеттi баяндайды. Орындалатын операторлар бiр–бiрiнен “;” тањбасымен ажыратылады.

Паскаль тiлiндегi программа ќ±рылымыныњ жалпы т‰рi:

CONST т±раќтылар бµлiмi;

TYPE типтер бµлiмi;

VAR айнымалылар бµлiмi;

PROCEDURE, FUNCTION процедура жєне функция

BEGIN операторлар бµлiмi;

Орператор–р1;

Оператор–р2;

Оператор n-1;

Оператор n;

END.

Ал программаныњ µзi еркiн т‰рде жазылады, кейбiр программалау тiлдерiндегi сияќты белгiлi бiр жолдыњ позициясына операторлар бекiтiлмеген. Бiр жолда бiрнеше сипаттама немесе оператор жазуѓа болады. Бiр жолдан екiншi жолѓа операторларды бµлiп жазуѓа болады (бiраќ сµздердi, т±раќтылар жєне ќ±рама символдарды тасымалдап бµлуге болмайды). Сонымен программаны т‰сiнiктi етiп жазуѓа тырысу керек. Б±л ‰шiн бос орындар, бос жолдар жєне т‰сiнiктемелердi кењiнен пайдалану керек.

2-есеп. Балалар баќшасына тµленетiн тµлемдi есепте.

Баланыњ аты	Ай	Шифр	Группа	Бiр к‰ндiк тµлем	ќарыз	Барлыќ тµлем.
	I	J	g	Кt	Z	s

Есептi шыѓару ‰шiн белгiлеулер ењгiземiз. Барлыќ тµлемдi s арќылы ењгiземiз. Оныњ есептеу формуласы:

s:  20*kt+z;

м±ндаѓы kt –к‰ндiк тµлем,

z -ќарыз.

Программа ‰ш бµлiктен т±рады: таќырып, сиппаттама бµлiмi, операторлар бµлiмдерiнен. Программа басында т‰сiнiктеме берiлген.

Программа 2.

(*--------------------------------

! Баќшаѓа тµленетiн тµлем !

--------------------------------*)

PROGRAM t;

CONST kt=47.00;

VAR

z: INTEGER;

s: INTEGER;

BEGIN z:= 1500.00;

s:  20*kt+z;

WRITELN (‘барлыќ тµлем  ‘,s:3:2)

END.

3:2 - форматты бiлдiредi: 3 - санныњ б‰тiн бµлiгi неше орынды алу керектiгiн 2 - бµлшек бµлiгi неше орыннан т±ратындыѓын кµрсетедi.

операторлары

Паскаль тiлiнiњ операторлары – б±л деректердi µњдеуде орындалатын алгоритмдiк єрекеттердi жазуѓа жєне басќа єрекеттердi беруге арналѓан синтаксистiк ќ±рылымдар болып табылады. Тiлдiњ тµмендегiдей операторлары бар:

- меншiктеу операторы;

- процедура операторы;

- кµшу операторы;

• 
  вариант операторы;
  
• 
  алдыњѓы шартты ќайталану (цикл) операторы;
  
• 
  кейiнгi шартты ќайталану(цикл) оператор;
  
• 
  параметрлi ќайталану(цикл) оператор;
  
• 
  жазулармен ж±мыс операторы;
  
• 
  бос оператор.
  

Кез-келген оператор алдында белгi болуы м‰мкiн. Б±л жаѓдайда белгi оператордан “:” –мен ажыратылады. Белгiлердi программаныњ басќа жерiнен басќаруды белгiленген опреаторларѓа беру ‰шiн ќолданылады.

Жоѓарыда айтылѓан операторлардан басќа машиналыќ кодта жазылѓан фрагменттi программаѓа ќоюѓа м‰мкiндiк беретiн арнайы операторда паскаль тiлiнде бар.

Қолданылған әдебиеттер [1], [2], [5], [7-9], [11], [12]
ӘДЕБИЕТТЕР Тізімі

Негізгі әдебиеттер:

1. 
   Вирт Н. Алгоритмы и структура данных. –М.:Мир, 1989
   
2. 
   О.А.Меженный. Turbo Pascal. -M.:Издательский дом
   «Вильямењ, 2001. -448 с.
   
3. 
   Эллиот Б. Коффман. Turbo Pascal - М*Санкт-
   Петербург*Киев, 2002.
   
4. 
   О.П.Зеленяк. Практикум программирования на Turbo
   Pascal - М*Санкт-Петербург*Киев, 2002.
   
5. 
   С.А.Немнюгин. Turbo Pascal практикум - Санкт-
   Петербург «Питерњ, 2001.
   
6. 
   А.Н.Моргун. Решение задач средствами языка Turbo
   Pascal 7.0 - Киев «ЮНИОРњ, 2002.
   
7. 
   Масанов Ж.Қ., Бельгибаев А.Б., Бижанова А.С., Мақұлов Қ.Қ. Turbo Pascal Алматы, 2004ж
   
8. 
   Янсон А. Турбо - Пролог в сжатом изложении: Пер. с нем. -М.: Мир, 1991.-94с.
   
9. 
   Аитов Ж:А., Мақамбаев М.Б. Паскаль тілінде программалау. Семей, 1998 ж.-128 б.
   
10. 
    Форсайт Р. Паскал для всех Пер. с англ. Под ред. Ю.И.Топчева. Москва. Машиностроение, 1986.
    
11. 
    Ж.К. Нұрбекова, А.З. Даутова, Т.К. Койбагарова. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік. Павлодар, 2002, -44 б
    
12. 
    В.А. Острейковский. Информатика. Учеб. Для вузов.-М. “Высшая школа”, 1999.-511 с.
    
13. 
    Б. Бөрiбаев. Информатика және компьютер. Алматы, 1995.
    
14. 
    О. Ефимова, В. Морозов, Ю. Шафрин. Курс компьютерной технологии. В двух томах. Учебное пособие по курсу “Информатика и вычислительная техника”, Москва, АБВ, 1998.
    
15. 
    Под ред. И. Семакина, Е. Хеннера. Задачник-практикум в 2-х томах.-М.: Лаборатория Базовых знаний, 1999. –304 с.
    
16. 
    С.В. Глушаков, Д.В. Ломотько. Базы данных. Учебный курс. –М.: 2002. –504 с.
    
17. 
    Е.Л. Шуремова. Практикум по экономической информатике. Часть 1. Изд. Перспектива, Москва, 2000.
    
18. 
    С.В. Симонович С.В., Г.А. Евсеев, А.Г. Алексеев. Специальная информатика: Учебное пособие. –М.: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс, 1999. –480 с.Комягин В.Б., Коцюбинский А.О. Современный самоучитель работы на персональном компьютере. Быстрый старт.:Практ.пособ.-М.:Издательство ТРИУМФ, 1997- 400с.
    

Қосымша әдебиеттер:

19. 
    Д.Келли. Самоучитель ACCESS 97.–СПб:Издательство «Питер», 2000. –336 с
    
20. 
    Бидайбеков Е.Ы., Шекербекова Ш.Т. Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйесі. Әдістемелік құрал. –Алматы. 2000. –69 б.
    
21. 
    Е.Г. Абдильдин, Е.К. Балапанов, Б. Бөрібаев. Интернетке кіріспе “Бүкілдүниежүзілік өрмек”. –Алматы, 1999.
    
22. 
    Б.Д. Сыдықов, Н.Ә. Талпақов, К.М. Беркінбаев, Б.Ғ. Бостанов. Бағдарламалық және технологиялық практикум. Әдістемелік оқу құралы. Алматы, 2004. –131 б.
    
23. 
    Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Информатика және компьютерлік техника. Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002.
    
24. 
    Ж.К. Нурбекова. Электронная обработка текстовой информации. Использование MS Word. Методическое пособие. Павлодар, 2000. –56 с.
    
25. 
    Е.Ы. Бидайбеков, Ж.К. Нұрбекова, А.Е. Сағымбаева. Информатика пәнінен оқушылардың білімін бақылау және бағалау әдістемесі. Әдістемелік құрал. –Алматы, 2003. –90.
    
26. 
    Т. Хакимова. Компьютерлік өңдеудің әдістемелері. Оқу құралы. –Алматы: «Ғылым» ғылыми баспа орталығы. 2002. –160 б.
    
27. 
    Е. Балапанов, Б. Бөрiбаев, Г. Мадьярова, М. Балабекова. Windows 95/98 операциялық жүйесi. Word 97 мәтiн редакторы. Excel 97 кестелiк процессоры. Лабораториялық практикум. Алматы, 1999.
    
28. 
    Е.Қ. Балапанов, Б. Бөрiбаев, А. Дәулетқұлов. Информатикадан 30 сабақ. Алматы, 1998.
    
29. 
    Қ.С. Әбдиев, М.Ж. Бекпатшаев. Алгоритмдеу негіздері. Көмекші оқу құралы. Алматы, 1993. 81-б.
    
30. 
    С.И. Золотова. Практикум по Access. –М.: Финансы и статистика, 2001. – 144 с.
    
31. 
    Информатика: Учебник. – 3-е перераб. изд. /Под. ред. проф. Н.В. Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2001. – 768 с.: ил.
    
32. 
    Н.Угринович, Л.Босова, Н.Михайлова. Практикум по информатике и информационным технологиям. Учебное пособие для общеобразовательных учреждений / - М.: Бином. Лаборатория Знаний, 2002. - 400 с.
    

жүктеу 0,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: