186
Осы онтология түсінігінде құқықтың өзге болмысы (яғни құқықтың
нағыз болмыстан тыс өмір сүруі, сыртқы құбылыс формасында, ақиқи
мәнге барабар бомай, айырмашылығы) дүдамал (жасанды, қалауынша)
құқықтың дүдамал болмысында көрсетілген, яғни позитивтік құқықтың
тіршілігі мен әрекетінде берілген. Осы көзқарас, осындай тұрғыда
қарастыру нәтижесінде біруақытта, бір мезгілде бір-біріне тәуелсіз екі
құқықтың (құқық болмысының екі формасы) – нағыз (табиғи) құқық
және дүдамал (позитивтік) құқықтың өмір сүруі мен әрекетінің пайда
болуы шығады.
Құқық болмысының екі формасының (нағыз және дүдамал)
ажыратылуынан шығатын табиғиқұқықтық онтология, легистік
көзқарастың (құқықтың объектитвтік мәнін терістеу және т.б.)
кемшіліктерін дұрыс сынай келе, бірақ дегенмен, басқа сыңаржақтыққа
бой ұрады- құқық өзге болмысынның қажеттілгі терістеу, яғни мемлекет
орнықтырған,
белгілеген
жалпыміндеттік
құқықтық
құбылыс
формасындағы құқық мәнінің көрнісі (жүзеге асуы, өмір сүруі, әрекеті) -
құқықтық заңды (құқық мәніне сәйкестелген позитивтік құқықты )
бекерге шығару.
Анығында, құқықтың нағыздылығы - мән түріндегі оның тек
ақиқаттығы ғана емес, сонымен бірге оның жалпыміндеттік құқықтық
құбылыс түріндегі шындығы болып табылады.
Либертарлық онтология бойынша, құқық болмысы – құқықтық
заңның, яғни құқықтың объективтік мәнін (формалды теңдік
принципінің қасиеттері мен талаптары) көрсететін, білдіретін позитивті-
құқықтық құбылыстың реалды, шынайы, болымды болмысы. Құқық
болмысы, оның өмір сүріуі мен әрекеті құқықтық мән мен құқықтық
құбылыстың қажетті байланысын ұйғарады, ал олардың өзара
байланысты бірлігі дегеніміз қоғамдық қатынастардың ерекше формасы
айрықша реттегіші түріндегі құқық болып табылады.
Либертарлық
онтология
біржақтылық,
сыңаржақтылық
көзқарастарға
қарсы
бағытталған;
атап
айтқанда,
құқықты
жалпыміндеттілік құбылыс түрінде, өзімен-өзі болып өмір сүретін, өзінің
сыртқы көрінісін білдірмейтін әлдебір идеалды мән ретінде түсінетін
юснатуралистерге қарсы, және сонымен бірге құқықтық-объективтік
құқықтық мәні жоқ әлдебір жалпыміндеттік құбылыс ретінде түсінетін
легистерге де қарсы бағытталған.
Құқық болмысы, формасы түріндегі құқықтық заңда құқықтық мән
(формалды теңдік) жалпыміндеттік құбылыс түрінде (яғни заң мәні,
позитивтік құқық түрінде) көрініс табады (және өмір сүреді), ал
жалпыміндеттік құбылыс (заң) берілген құқықтық мәннің көріну
формасы болып және тек сонда ғана құқықтық құбылыс түрінде
(құқықтық заң түрінде) білінеді, өмір сүреді және әрекет етеді.