19
Қозғалыс жөніндегі түсініктен тыныштық жөніндегі түсінік
пайда болды, сондықтан Декарттың пікірі бойынша әлемде
қозғалыссыз нүкте жоқ. Материалдық бөлшектердің шырайналым
қозғалысы, құйынды ортаға тартқыш күш қозғалысын құрайды. Осы
құйынды ағын негізіне таза механикалық процесс бойынша барлық
ғарыштық денелер құрылады.
Декарттың құйындылық теориясы үш жақты бөлшектерден
тұратын оқыту негізі
болып келеді, олар келесідей жіктелінеді:
1. Бөлшек, шексіз ұсақ
бөлшектер;
2. Қайралған
қозғалыстағы, шар тәрізді бөлшектер;
3. Үлкен, аз қозғалатын, қырлы бөлшектер.
Құйын қозғалысы барысында ең бірінші болып Күн және
Жұлдыздар пайда болды, екінші – аспан, үшінші – жер, планеталар,
кометалар.
Декарттың философиялық идеясы бойынша космогоникалық
концепция құрылады, мұнда механикалық қозғалыс орын алады,
өйткені ол әлем тұтастығының негізі ретінде алынады, бірақ
математикада сияқты айнымалы шаманы енгізумен байланысты
әлемді дамытудың негізгі идеялары салынады.
Декарт «Диоптрикасында» жарықты сындыру заңын, сау көз
қызметі мен ақауы бар көздің қызметін, линзалар мен көру
трубаларының қызметін қарастырып, оптиканың негіз теориясын
дамытты. Декарт сәуленің толқынды теориясының негізін қалаушы
және ол қозғалыстың «векторлы» талдау амалын қолданып көрді,
себебі жарық, оның пікірі бойынша «қозғалысқа деген талпыныс»
болып табылады.
Декарт сфералық аберрация теориясын дамытуда–бейнелеудің
бұрмалануы, линзаның сфералық түрде келтірілуі, және де оны қалай
түзетуге болатындығын көрсетеді. Ол, телескоптың толқынды күшін
қалай орнатуға болатындығын анықтап, оны кейіннен иристі
диафрагма деп атайды. Сонымен қатар, ол телескоп іздеушісін,
суреттің жарықтығын арттыру үшін белгіленген параметрі бар
гиперболикалық бетті дайындады, конденсор мен конструкцияны
зерттеді, оның көмегімен микроскоптың нәзік қозғалыстарын да
жүзеге асыруға болатын.
Осы зерттеу бөлімінде Декарт өзінің философиялық және
методологиялық идеяларын тізбекті түрде дамыта түсті. Мысалы, ол
анықтаған сәулені бұзу заңы, яғни сәуленің түсу бұрышының синусы
тұрақты түрде оның бұзылу бұрышының синусына қатысты болып
келетіндігін айтты. Осының нәтижесінде, ол жаңа астрономиялық
жаңашылықтарда қолданған оптикалық линзалардың эмпирикалық