Ііі. Есептің программасы

169 
 
тің өз енгізу-шығару құрылғылары бар. Ол кластар кітапханасы және программаға 
iostream.h  файлының  көмегімен  қосылады.  Бұл  кітапханада  оъектілер  ретінде 
келесі есімді стандартты символдық ағымдар анықталған: 
cin – клавиатурадан енгізу стандартты ағымы;  
cout – экранға шығару стандартты ағымы. 
Мәліметтердің  енгізілуі  cin  ағымынан  шығарылуы  және  сәйкес  айнымалыларға 
мәндердің  меншіктелуі  деп  интерпретацияланады.  Си++  стандартты  ағымнан 
шығару  операциясы  ретінде  >>  белгісі  анықталған.  Мысалы,  x  айнымалысына 
мән енгізу операторы мына түрде беріледі: 
cin>>x; 
Мәліметтердің  экранға  шығарылуы  шығарылатын  мәндерді  cout  стандарт 
ағымына орналастыру ретінде интерпретацияланады. Ағымға орналастыру белгісі 
<<. Ағымдық шығаруды пайдаланудың үлгілері: 
cout<cout<<"\nНәтиже="<cout<<"x="<Келтірілген  мысалдан  printf()  функциясындағыдай  басқару  символдарын 
пайдалануға болатыны және әр шығару элементінің алдында << операция белгісін 
қою  қажеттілігі  көрінеді.  endl  шығару  элементі  курсорды  жаңа  жолға  көшіруді 
білдіретін манипулятор болып табылады (\n аналогі). 
 
Мысал 1 
1. Есептің қойылуы: Герон формуласы бойынша үшбұрыш ауданын есептеу. a, b, 
c - үшбұрыш қабырғалары, S – ауданы. 
 
2.Математикалық моделі:   
S = 
)
)(
)(
(
c
p
b
p
a
p
p



, p = 
2
c
b
a


 
3 Блок – схемасы: 
 
          a, b, c      
        енгізу 
    
       P:= (a+b+c)/2 
 Шығару 
       S 
        Басы 
S:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)) 

170 
 
 
 
 
 
4. Программа листингі: 
#include  
#include  
void main() 
{float a, b, c, p, s 
printf("\na="); scanf("%f",&a); 
printf("\nb="); scanf("%f",&b); 
printf("\nc="); scanf("%f",&c); 
p=(a+b+c)/2; 
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)); 
printf("\nүшбұрыш ауданы=%f",s); 
} 
Есеп  1-дегі  программаны  Си++  тегі  ағымдық  енгізу-шығаруды  пайдалану 
арқылы орындайық 
 
#include  
#include  
void main() 
{float a, b, c, p, s 
cout<<"\na="; cin>>a; 
cout<<"\nb="; cin>>b; 
cout<<"\nc="; cin>>c; 
p=(a+b+c)/2; 
s=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c)); 
cout<<"\nүшбұрыш ауданы=",s); 
} 
 
5. Программаны өңдеу: 
Програманы  өңдеуден  өткізу  үшін  CTRL+F9,  ал  нәтижені  қарау  үшінALT+F5 
клавишалар комбинациясы қолданылады. 
 
6. Программаны талдау: 
Қарастырылған  программадағы  printf(…);  және  scanf(…);  операторлары 
сәйкесінше  экранға  шығаруды  және  мәліметтерді  клавиатурадан  енгізуді  жүзеге 
асырады.  Олар  тақырыптық  файлының  есімі  stdio.h  болып  келетін  Си  енгізу-
шығару стандарт кітапханасының сәйкес функцияларына жүгінеді. 
 
Мұндағы  a, b, c үш өлшемін бір оператор арқылы енгізуге болады: 
scanf("%f%f%f",&a, &b, &c); 
Қарастырылған  программада  екі  меншіктеу  операторы  келтірілген:  (p) 
жарты периметрінің есептеулері және (S) үшбұрыш ауданының есептеулері.  
         
Соңы 

171 
 
 
Өрнек  ішінде  ауданды  есептеу  үшін  sqrt()-  түбір  асты  кітапханалық 
функциясы 
қолданылған. 
Бұл 
функция 
математикалық 
функциялардың 
кітапханасына  кіреді.    Оны  біздің  программамызға  қосу  үшін  #include   
препроцессорлық директивасы қолданылады. Мұндағы math.h – сол кітапхананың 
тақырыптық  файлының  есімі.  Келесі  №1  кестеде  Си/Си++  математикалық 
кітапханасының 
кейбір 
неғұрлым 
жиі 
қолданылатын 
функцияларының 
сипаттамалары берілген. 
 
Кесте №1 
Математикалық функциялар (тақырыптық файлы math.h) 
 
Атауы 
Аргумент типі  Нәтиже типі 
Функция 
abs(x) 
Int 
int 
бүтін санның абсолюттік мәні 
acos(x) 
double 
double 
арккосинус (радиандар) 
asin(x) 
double 
double 
арксинус (радиандар) 
atan(x) 
double 
double 
арктангенс (радиандар) 
ceil(x) 
double 
double 
x тен кіші емес ең жақын бүтін  
cos(x) 
double 
double 
косинус (x радианмен берілген) 
exp(x) 
double 
double 
e
x 
– x тен берілген экспонента 
fabs(x) 
double 
double 
нақты x-тің абсолюттік мәні 
floor(x) 
double 
double 
x тен аспайтын ең үлкен бүтін 
fmod(x,y)  double 
double 
double 
x ті y-ке бөлгендегі қалдық 
log(x) 
double 
double 
ln x – натурал логарифм 
log10(x) 
double 
double 
lg x – ондық логарифм 
pow(x,y) 
double 
double 
double 
x
 y 
– y дәрежелі x 
sin(x) 
double 
double 
синус (x радианмен берілген) 
sinh(x) 
double 
double 
гиперболалық синус 
sqrt(x) 
double 
double 
түбір асты  (оң мән) 
tan(x) 
double 
double 
тангенс (x радианмен берілген) 
tanh(x) 
double 
double 
гиперболалық тангенс 
 
Сызықтық программаның алгоритмі