Ііі. Есептің программасы

113 
 
ІІІ. Есептің программасы: 
#include 
#include 
main() 
{ 
int l, w, s;  
        clrscr(); 
        printf("Үшбұрыш ауданын есептеу\n"); 
      printf(" Бастапқы мәндерді енгізіңіз: \n"); 
               printf("Ұзындығы (см)"); 
        scanf("%d", &l); 
        printf (“Ені (см)"); 
        scanf("%d", &w); 
        s=l*w; 
        printf("\n\nАуданы = %d",s); 
               getch(); 
       return 0; 
} 
 Студентке орындатуға арналған тапсырмалар: 
 
1.  Екі  сан  берілген.  Осы  сандар  кубының  арифметикалық  ортасы  мен 
модульдерінің геометриялық ортасын табыңыз. 
2.  (х
1
,  у
1
)  және  (х
2
,  у
2
)  координаттарымен  берілген  екі  нүктенің  ара 
қашықтығын есептеңіз. 
3.  Куб  қабырғасының  ұзындығы  берілген.  Кубтың  толық  бетінің  ауданы  мен  
көлемін есептеңіз. 
4.  Тең  қабырғалы  үшбұрыш  қабырғасы  берілген.  Осы  үшбұрыштың  ауданын, 
биіктігін, 
іштей 
жіне 
сырттай 
сы

114 
 
зылған шеңберлердің радиусын табыңыз. 
5.  a,  b,  c  коэффициенттерімен  берілген  ax
2
  +  bx  +c=0    квадрат  теңдеудің 
түбірлерін табыңыз (мұндағы а=0 және теңдеу дискриминанты теріс емес).   
6.   Үшбұрыштың екі қабырғасы a және b белгілі. Олардың арасындағы бұрыш 
α-ға тең. Ауданын есептеңіз. 
7.   a    шамасы  берілген.  Көбейтуден  басқа  ешқандай  амалдарды  және 
функцияларды  пайдаланбай,  a
8
  мәнін  үш  операциядан,  ал  a
10
  мәнін  төрт 
операциядан кейін алу керек.  
8.  R
1
,R
2 
, R
3  
үш кедергі параллель жалғанған. Жалғау кедергісін табыңыз. 
 
Практикалық жұмыстың есебін дайындау формасы: 
 
Берілген тапсырманың әрқайсысы үшін төмендегілерді орындау:    
1.  Есептің математикалық моделін анықтау; 
2.  Есептің алгоритмінің блок-схемае сызу; 
3.  Есептің алгоритміне сәйкес программасын жазу. 
 
 
Блиц-тест 
1. С++ тіліндегі негізгі типтер қайсы?  
a)  Таңбалы, таңбасыз 
b)  long, char, int, unsigned 
c)  chat, int, float, double 
d)  символдық, жолдық 
e)  ұзын, қысқа 
2. int i=3, j, k=0 түрінде сипатталса, k=++I өрнегінің мәндері не болады? 
a)  i=4, k=3 
b)  i=2, k=2 
c)  i=0, k=0 

115 
 
d)  i=4, k=4 
e)  i=4, k=0 
3. Енгізу-шығару стандартты  функциялары орналасқан тақырыптық файлды 
таңдаңыз: 
a)  string.h                
b)  conio.h                   
c)  math.h 
d)  ctype.h 
e)  stdio.h            
 
Бақылау сұрақтары:  
1.  С/С++ тілдері қандай программалау тілеріне жатады? 
2.  Универсалды тілдерден айырмашылығын ата? 
3.  С/С++  тіліндегі  сипатталған  айнымалыларға  жадыдан  қанша  орын 
бөлінетіні неден тәуелді? 
4.  Оперативті жадыдан тіл компиляторы қанша орынды қажет етеді? 
5.  Оператор деген не? 
6.  Енгізу-шығару функцияларының түрлерін атаңыз? 
 
Глоссарий 
Егер  программадағы  барлық  нұсқаулар  бірінен  соң  бірі  тізбектеліп 
орындалатын болса, ондай программа сызықтық программа деп аталады. 
С/С++  тіліндегі  программа  main  функциясы  түрінде  құрылады.      Оның 
денесін анықтау коды мынадай: 
       
        main() 
        { 
        /* Кодтар */ 
        }  
 
С/С++  тілінде  жазылған  программа  текстінде  кездесетін  инструкциялар 
(нұсқаулар) препроцессор директивасы (ПД) деп аталады. 
#include директивасы. 
 
 
 
Бұл  программаға  көрсетілген  файлдағы  мәліметтерді  қосады.  Бұл 
директиваның екі формасы бар: 
#include “файл аты“ 
# include <файл аты> 
#define  директивасы.  
#define – директивасы жиі қолданылатын тұрақтыларды, қызметші сөздерді, 
операторларды  және  өрнектерді  кейбір  идентификаторлармен    ауыстыруға 
мүмкіндік береді. 
 #undef – директивасы 
Бұл  директива #define директивасы қызметін қайтаруға қолданылады. Яғни, 
көрсетілген  идентификаторларға  қолданылатын  #define  анықтамасы  қызметін 
болдыдырмайды. 

116 
 
Тақырыптық файлдар атаулары төмендегідей: 
assert.h,  float.h,      math.h,   ctype.h,  
limits.h,  setjmp.h,   errno.h,   locale.h,  
signal.h,  stdarg.h,   stddef.h,   stdio.h,  
stdlib.h,  string.h,    time.h. 
 
Кейбір  тақырыптық  файлдар  мазмұны  Стандартты  кітапханалар  ретінде 
жеке қарастырылыды, сәйкес бөлімді қараңыз. 
С  немесе  С++  тілдерінде  мәндер  төмендегідей  базалық    типтер  бірімен 
бейнеленеді. Олар: 
1. 
char    -  бірлік  байт,  қолданылатын  литерлер  жиынтығындағы  бір 
литерді меншітей алады. 
2. 
int – бүтін. 
3. 
float - 3.4E- 38 және 3.4E+38 аралығындағы нақты сандар. 
4. 
double  –  1.7E-308  –1.7E+308  аралығындағы  жылжымалы  нүктелі 
сандар. 
5. 
Void типті, ешқандай мән қайтармайтын функцияларды қолданылады. 
6. 
bool типті айнымалы С++-те true немесе false мәнін қабылдайды.  
7. 
Санылымды тип. 
8. 
 Көрсеткіштер. 
Басқарушы символдар шығарылатын белгілердің экранда орналасуына әсер етеді. 
Басқарушы  символдардың  белгісі  ретінде  \  беріледі.  Төменде  олардың  тізімі 
келтірілген: 
\n – жаңа жолға көшіру; 
\t – горизонталды табуляция; 
\r – курсорды жаңа жолдың басына қайтару;  
\a – қоңырау дыбысы; 
\b – бір сивол кері қайтару (бір позиция); 
\f – жаңа параққа көшу; 
\v - вертикалды табуляция. 
 
Формат  спецификаторы  шығарылатын  өлшембірліктің  сырт  көрінісінің  түрін 
анықтайды. Кейбір формат спецификаторларын келтірейік: 
%c – символ; 
%s – жол; 
%d – бүтін ондық сан (типі int); 
%u – белгісі жоқ бүтін ондық сан (типі unsigned); 
%f – бекітілген нүкте түріндегі нақты сандар; 
%e – қалқымалы нүкте түріндегі нақты сандар (мантиссамен, ретпен берілген)  
 
Кесте№1.-Есептеулер реті  мен приоритеттері кестесі 
 
Операторлар 
Реті 
( )  [ ] 
!  ~  ++  --  +  -  *  &  size of 
*  /  % 
солдан оңға 
оңнан солға 
солдан оңға