7
I ТАРАУ. ЛОГОПЕДИЯНЫҢ ҒЫЛЫМИ
-
ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1 БӨЛІМ.
ЛОГОПЕДИЯ ҒЫЛЫМЫ
Логопедияның мақсаты мен міндеттері
Логопедия
дегеніміз - сөйлеу тілінің кемістіктерін, оның бұзылу
себептерін, болдырмау жолдарын, сонымен бірге осындай кемістіктерді
әртүрлі жолдармен түзетіп жоюдың тәсілдерін зерттейтін арнайы
педагогикалық ғылым.
«Логопедия»-logos (сөз) және paideia (тәрбиелеймін, үйретемін) деген
грек сөзінің түбірінен алынған. Логопедия арнайы педагогиканың
(дефектологияның) бір бөлігі болып есептеледі.
Сөйлеу тілі бұзылуының түрлері және оған көрсететін көмек жайында
баршамызга ежелден белгілі. Сөйлеу тілінің бұзылуы жөнінде алғашқы
мәліметтерді ежелгі Греция, Үндістан ескерткіштерінен (папирустер,
аюрветтер) кездестіруге болады.
Мысалы, Ресейде логопедия жеке педагогикалық ғылым ретінде бірден
қалыптасқан жоқ. Алғашқыда (17ғ.) логопедия сурдопедагогика құрамында
болған. 19 ғасырдан бастап логопедия жеке дара ғылым боп бөлінген, бірақ
ол медициналық бағытта болды. Тек 20 –ші ғасырдың 30-ші жылдарында
Дефектология Ғылыми Зерттеу Институтының құрылуына байланысты
логопедия педагогикалық ғылым болып танылды.
Казіргі логопедия мектеп жасына дейінгі, мектептегі логопедия және
жеткіншектер мен ересектер логопедиясы деген бөлімдерден тұрады.
Логопедия пәні
сөйлеу тілінің бұзылуы және сөйлеу тіл кемістігі бар
тұлғаларды оқыту және тәрбиелеу үрдісі болып табылады.
Логопедияның зерттеу нысаны
- сөйлеу тілінің бұзылуынан зардап
шеккен адам.
Сөйлеу тіл бұзылыстарын физиологтар, невропатологтар, психологтар,
лингвистер және т.б. зерттеп, қарастырады. Бұл ретте олар сөйлеу тіл
кемістігін өз ғылымдарының мақсатына байланысты қарастырады.
Логопедия болса сөйлеу тіл кемістігін арнайы ұйымдастырылған
құралдар,тәсілдер арқылы алдын алу және түзету тұрғысынан қарастырады,
сондықтан ол арнайы педагогикаға жатады.
Логопедияның негізгі мақсаты
сөйлеу тілі бұзылған адамды оқытуды,
тәрбиелеуді және қайта тәрбиелеуді, сонымен бірге сөйлеу тілі
кемістіктерінің алдын алу жолдарын ғылыми негізде жете зерттеу болып
табылады.
Логопедияның ғылым ретіндегі анықтамасына байланысты төмендегідей
міндеттерді
белгілеуге болады:
-сөйлеу тілі бұзылуының таралуын, оның симптоматикалық белгілерін
анықтау;
- қазақ тілді қалыпты дамыған және әр түрлі тіл бұзылыстары бар
балалардың сөйлеу іс-әрекетінің онтогенезін зерттеу;
8
- дамуында әр түрлі ауытқуы бар қазақ тілді балалардың (зияты, естуі,
көруі, тірек-қимылы бұзылған) сөйлеу тілінің қалыптасу ерекшеліктерін
анықтау;
-сөйлеу тілі бұзылған баланың сөйлеу қабілетінің өздігінеy белгілі бір
бағытпен дамуын, сөйлеу кемістіктерінің адамның жеке басының
қалыптасуына, психикасының дамуына тигізетін әсерін анықтау;
-сөйлеу тілінің бұзылу себептерін, белгілерін, механизмдерін анықтау;
-сөйлеу тіл бұзылыстарының педагогикалық диагностикасының
әдістерін өңдеу, құрастыру;
- отандық және шетелдік логопедиялық теориясы мен тәжірибесіндегі
жетістктерді талдау;
- сөйлеу тіл кемістіктерін жүйелеу;
- қазақ тілінің фонетикалық – грамматикалық ерекшеліктерін ескере
отырып сөйлеу тілінің кемістіктерін түзету, жою, әдістерін жетілдіру;
- сөйлеу тілі кемістіктерінің алдын алу тәсілдерін толық жетілдіру;
- Қазақстанда логопедиялық көмек беруді ұйымдастыру мәселесін
зерттеу, жетілдіру;
- логопедиялық оқу үрдісіне жаңа технологиялар мен компьютерлік
техниканы еңгізу, қолдану.
Көрсетілген міндеттерден логопедияның теориялық және практикалық
бағыттылығы анықталады.
Теориялық аспектісі
– сөйлеу тіл кемістіктерін
зерттеу, оларды анықтау, жою және тіл кемістігін алдын алудың ғылыми
тұрғыдан дәлелденген әдістерін зерттеу.
Практикалық аспектісі
-тіл
кемістіктерін алдын алу, анықтау және түзету. Теориялық және практикалық
міндеттер бір-бірімен тығыз байланысты.
Алдыға қойылған міндеттерді шешу үшін:
-пәнаралық
байланысты пайдалану, сөйлеу тілі және оның
бұзылыстары бойынша зерттеу жұмысына қатысты көптеген мамандарды
(психолог, нейропсихолог, нейрофизиолог, лингвист, педагог, әр түрлі
профильдегі дәрігерлер, т.б.) қызметтестікке тарту;
-теория мен практиканың өзара байланысын, ғылымның заманауи
жетістіктерін практикаға еңгізу мақсатымен ғылыми және практикалық
мекемелердің байланысын қамтамасыз ету;
-сөйлеу тілі бұзылыстарын ерте анықтау және оларды жою, түзету
принципін жүзеге асыру;
-сөйлеу тілі бұзылыстарын алдын алу мақсатымен халық арасында
логопедиялық білімді насихаттау.
Логопедиялық жұмыстың барысы бұл міндеттерді шешуді белгілейді.
Логопедиялық ықпалдың негізгі бағыты сөйлеу тілін дамыту, түзету және
алдын алу болып табылады. Логопедиялық жұмыс үрдісінде сенсорлы
функцияларын дамыту; моторикасын, әсіресе сөйлеу моторикасын дамыту;
танымдық процестерін, алдымен ес, зейін, ойлау процестерін дамыту; бала
тұлғасын, әлеуметтік қатынасын реттеу және түзетуімен қатар қалыптастыру;
әлеуметтік ортаға ықпал ету ескеріледі (қамтылады).
9
Логопедиялық ықпал сөйлеу тілі бұзылыстарын шарттайтын ішкі және
сыртқы орта факторларына бағытталған болуы тиіс. Ол сөйлеу тілі
бұзылыстарын түзету және орнын басуына бағытталған күрделі
педагогикалық үрдіс болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
