Лекалды техникалық модельдеу тәсілі арқылы таңдау және конструкция сызбасына модельдік ерекшіліктерді түсіру

Техникалық модельдеу - бұл бұйымның сызбасы мен үлгілерін өңдеу процесі. Бұл процесс келесі кезеңдерді қамтиды:

• 
  Модель үлгісін немесе эскизін зерттеу және анализ жасау.
  
• 
  Модельге конструктивті сипат беру: жаңа силуэтті негізді өңдеу немесе сәйкестендірілген бастапқы силуэтті негізді таңдау
  
• 
  Негізді анықтау және модельдік ерекшеліктерді енгізу: конструкциялық өңдеудің дұрыстығын тексеру.
  

Жаңа модельдің конструкциясының еркшеліктері енгізілген бастапқы негіз сызбасын бекіту, техникалық модельдеудің ең бір жауапты сәті болып табылады.

Модельдеу ерекшеліктерін енгізу бастапқы негіздің кейбір дәлдіктерін кірістіре алады немесе оны көркейтеді. Осыған байланысты мүнкіндік беретін үш түрге бөлінеді:

• 
  Жаңа модель алғашкы негіздің қарапайым түрде ауыстырылуы мүмкін. Бұл түрі көбінесе жұмыс тәжірибесінде қолданылады: төменгі жағы кеңейтілген немесе қысылған бас айнылымына дұрыс орналасу сатысы және пропоцияға байланысты негіз силуэтінің өзгерулері қадағалынады. Бұл түрдегі тәсілдермен салыстырғанда неғұрлым берік және қиын тәсілдер қолданылады.
  
• 
  Бас киім өңделеді. Бұл әдіс өте сирек қолданылады. Жаңа модель конструкциясы үлгі дайындау барысында бекітіледі.
  
• 
  Модельдік ерекшеліктері енгізген кезде міндетті түрде сызба және сурет масштабы салыстырлады.
  
• 
  Техникалық модель бас киімнің түрлі элементтермен сәнделуіне байланысты болады және олар: макетті және графикалық болып бөлінеді.
  

Әйел бұйымдарының ассортиментінде камзол – костюм жиынтығына қосымша болып табылады. Әйел камзолдарының модельдері алуан түрлі, олардың ортадан және ауыстырыла түймеленетіні, астарлысы, астарсызы, ұзыны және қысқасы, жағалысы және жағасызы, қайырмалысы және қайырмасызы, әртүрлі қалталылысы болады.

Камзол пішіндісінің бөліктерін нақты мысалмен қарастырайық. Ортадан түймеленетін қынама кесінді астарлы камзол тыстық, астарлық және астараралық бөліктерден тұрады.

Тыстық бөліктерді негізгі матадан пішеді, оларға жататындар: өңірі — 2, жотасы (екі бөліктен тұрады) — 1, өңірастылық (әрқайсысы екі бөліктен) — 2, етек құрағы — 2, қалталардың құрақтары — 4, әдіптер — 2.

Астарлық матадан пішілетіндер: өңірі — 2, жотасы (екі бөліктен) — 1.

Астараралық бөліктерін желімді немесе желімсіз мақта матадан (бөзден, коленкордан) пішеді, оларға жататындар: өңірдің астараралығы — 2, жотадағы мойын оймасы бойынша астараралық — 1, қалта астары — 2.

Камзолдың бөліктерін пішуге қойылатын техникалық шарттарға сәйкес пішеді. Өңірлердің арқау жібі омырау кесіндісіне қатарласа етеді. Жолақты суретті матаны пішкен кезде жолақтар өңірдің омыраулық сызықтарымен қатарласа өтуі тиіс. Камзолдың сол жақ өңірін пішкен кезде, оны оң жақ өңірден 15 мм ендірек кеседі. Жотада арқау жібі жотаның ортаңғы кесіндісінің жоғарғы және төменгі бұрыштарын біріктіретін сызыққа қатар өтеді, өңірастылықтарда — өңірастылықтың сырт кесіндісіне қатар өтеді. Өңірастылықтың ені жоғарғы жағында 30-40, оң өңірдің шығыңқы жері деңгейінде 50-60 мм болады. Пішіндіні тексерген кезде бақылау белгілерінің қымтырмалардың және жанқалталардың орналасатын жерлерін пайдаланып жүрген дайын үлгі бойынша белгілейді. Астар және астараралықтырдың бөліктері формасы жөнінен тыстық бөліктерге сәйкес болуы қажет.Камзолдың моделіне қарай қалталардың орналасуы және түрлері ауысып отыруы мүмкін.

Бұл сызба үш бөлікке бөлінеді: тор, артқы бой және алдыңғы бой.

Тор бір-біріне тік бұрыш жасай екі сызық жүргізіледі. Тік сызық - артқы бойдың орта сызығы, көлденеңі - желке сызығы.

Артқы бойдың орта сызығынан оңға қарай желке сызығы бойымен кеуде шеңберінің өлшемі алынып, оған 4 см қосылады (48+4=52 см). Табылған нүктеден төмен қарай тік сызық жүргізіледі. Бұл - алдыңғы бойдың орта сызығы болады.

Желке сызығынан төмен қарай бойдың орта сызығы бойымен кеуде шеңберінің үштен бір бөлігі салынып оған 3 см қосылады (48/3+3=19 см). Табылған нүктеден төмен қарай тік сызық жүргізіледі. Бұл - алдыңғы бойдың орта сызығы болады.

Желке сызығынан төмен қарай бойдың орта сызығы бойымен артқы бойдың белге дейінгі ұзындығы (38 см) салынып, табылған нүкте көлденең сызық арқылы алдыңғы бойдың орта сызығымен қосылады. Сөйтіп, бел сызығы анықталады.

Бел сызығынан төмен қарай артқы бойдың сызығы бойымен 16-20 см өлшемі алынады да, табылған нүкте көлденең сызық арқылы алдыңғы бойдың орта сызығымен қосылады. Жамбас сызығы осылай анықталады.

Артқы бойдың орта сызығынан оңға қарай кеуде сызығы бойымен кеуде шеңберінің үштен бір бөлігі салынып, оған 2,5 см қосылады (48/3+2,5=18.5). Табылған нүктеден желісе сызығына дейін тік сызық жүргізіледі.

Бұл жауырын ені сызығы болады.

Жауырын ені сызығынан оңға қарай кеуде сызығының бойына кеуде шеңберінің төрттен бір бөлігі салынып, оған 0,5 см қосылады (48/ 4+0,5=12,5). Сөйтіп, қолтық ойындысының кеңдігі табылады. Табылған нүктеден жоғары қарай ұзындығы кеуде шеңберінің сегізден бір бөлігіне тең (48/8=6 см) тік сызық жүргізіледі. Осылай қолтық ойындысының шығыңқы сызығы табылады.

Жауырын ені сызығынан бастап қолтық ойындысының шығыңқы сызығына дейінгі қашықтық (кеуде сызығы бойымен) қақ бөлінеді де, бөлу нүктесінен жамбас сызығына дейін тік пунктер сызық жүргізіледі. Бұл - бүйір сызығы болады.

Камзолдың артқы бойының сызбасын тұрғызу

Артқы бойдың орта сызығынан оңға қарай желке сызығы бойымен кеуде шеңберінің сегізден бір бөлігі салынып, оған 0,5 см қосылады (48/8+0,5 = 6,5 см). Бұл желкеліктің кеңдігі болады. Табылған нүктеден жоғары қарай ұзындығы 1,5 см-ге тең тік сызық жүргізіледі. Бұл - желкеліктің биіктігі. Одан кейін желкелік биіктігінің жоғарты нүктесі артқы бойдың орта сызығының ұшымен ойық сызық арқылы қосылады. Желкеліктін сызығы табылады.

Желке сызығынан төмен қарай жауырын ені сызығы бойына 3 см (барлық өлшем үшін) өлшемі салынады. Бұл - артқы бой шығын төмендету нүктесі.

Одан кейін желкелік биіктігінің жоғарғы нүктесінен иықты төмендету нүктесі арқылы жауырын ені сызығынан 1,5 см ұзартылған көлбеу сызық жүргізіледі (1,5 см артқы бойдың иық тігісін көктегенде ірку үшін керек). Осылай иық сызығы табылады.

Иықты төмендету нүктесінен кеуде сызығына дейінгі қашықтық (жауырын ені сызығы бойымен) қақ бөлініп, бөлу нүктесінен оңға қарай 0,5 см (жауырынды кеңейту үшін).

Кеуде сызығынан бастап бүйір сызығы бойымен төмен қарай 4-6 см алынады. Бұл қолтық ойындысының тереңдігі. Иық сызығынан бастап табылған бастыра ойық сызығы бойымен 3 см салынады. Жамбас сызығының бойына оңға қарай жамбас шеңберімен кеуде шеңберінің арасындағы айырымның үштен бірі (51+48=3.3: 3=1 см) салынады. Қолтық ойындысының сызығынан бастап табылған нүктелерді бастыра жамбас сызығына дейін сынық сызық жүргізіледі. Осылай артқы бойдың бүйір тесігі жүргізіледі.

Одан кейін жамбас сызығынан төмен қарай артқы бойдың орта сызығы бойымен 1 см өлшеп алынады. Бүйір тігісі сызығынан бастап табылған нүктеге дейін сәл дөңес сызық жүргізіледі. Осылай етек тегістеледі.

Камзолдың алдыңғы бойының сызбасы

Жауырын ені сызығынан оңға қарай желке сызығы бойымен кеуде шеңберінің үштен бір бөлігі салынып, оған 2 см қосылады (48/ 3+2=18). Табылған нүкте Г нүктесімен белгіленеді.

Желке сызығынан төмен қарай жауырын енінің сызығы бойымен төмен қарай кеуде шеңберінің сегізден бір бөлігі салынып, оған 1 см қосылады (48/8+1=7 см). Бұл алдыңғы бой шығын төмендету нүктесі.

Қолтық ойындысының шығыңқы сызығының биіктігінен солға қарай 0,5 см, қолтық ойындысы тереңдігінің нүктесінің солға қарай 1-2 см салынады (артқы бойымен алдыңғы бойда бірдей өлшем салынады). Иық сызығынан бастап табылған нүктелерді бастыра ойық сызық - қолтық ойындысының сызығы жүргізіледі.

Жамбас сызығынан төмен қарай алдыңғы бойдың орта сызығы бойымен 2 см салынып, табылған нүкте дөңес сызық арқылы алдыңғы бойдың бүйір тігісінің сызығымен қосылады. Етек осылай тегістеледі.

Алдыңғы бойдың орта сызығынан бастап желке сызығы бойымен солға қарай кеуде шеңерінің сегізден бір бөлігі өлшеніп, оған 1 см қосылады (48/8+1 см=7 см), бұл - жаға ойындысының кеңдігі. Табылған нүктеден жоғары қарай ұзындығы ГГ₁ кесіндісімен 0,5 см артық өлшемге тең (3+0,5=3,5 см) түзу жүргізіледі. Бұл - жаға ойындысының биіктігі. Кеуде сызығынан төмен қарай алдыңғы бойдың орта сызығы бойымен 3 см салынады. Бұл - жаға ойындысының тереңдігі. Жаға ойындысы биіктігінің нүктесі табылған нүктемен ойық сызығы арқылы қосылады. Жаға ойындысының сызығы анықталады.

Жаға ойындысы биіктігінің нүктесі Г₁ нүктесімен көлбеу сызық арқылы қосылады. Қолтық ойындысының шығыңқы сызығынан бастап оңға қарай кеуде сызығы бойына 2 см салынады. Табылған нүктеден алдыңғы бойдың орта сызығына дейінгі қашықтық тақ бөлінеді, бұл нүкте кеуденің көтеріңкі нүктесі болады.

Одан кейін қынаманың сол жағының ұзындығы өлшеніп, ол оның оң жағына салынады. Өлшеніп алынған кесіндінің жоғарғы ұшы көлбеу сызық арқылы жаға ойындысы биіктігінің нүктесімен қосылады. Қынама теңестіріледі.

Алдыңғы бой иығының ұшынан қолтық ойындысының бойымен төмен қарай 1 см өлшенеді де, табылған нүктені сәл дөңес сызық арқылы иықтың ортасымен қосып, иықты сәл бастырады.

Көйлек кеудесінің бел қынамалары қалай есептеліп сызылса, мұнда да дәл осылай есептеліп сызылады, қынама сызықтары жамбас сызығына дейін ұзартылады.

Пресс жоқ болған жағдайда өңірдің, кеуде тұсын көтеріңкі жасау үшін, ол жерді тегістеп созыңқырап үтіктейді. Бұл үшін оларды бетін ішіне келтіре қабаттастырады, қымтырмаларды, барлық кесінділерді теңестіреді.

Көктеген кезде бірінші тігіс жолын кеуденің көтеріңкі жерінің ортасы бойынша, екіншісін мойын оймасы мен өңірге қатарластыра кесінділерді 20-30 мм қашықтықта, үшіншісін астараралықтың ішкі кесіндісінен 15-20 мм қашықтықта және жең оймасы кесіндісінен 30-40 мм қашықтықта жүргізеді. Қалта шетін астараралыққа машинамен тігіп бекітеді.

Мойын оймасын, омырау жиегін және етекті созылып кетуден сақтау үшін желімді немесе желімсіз жиектеме жүргізеді. Желімді жиектемені мойын оймасын, омырауды және етекті жағалай үтікпен басып бекітеді. Желімсіз жиектемені иықтық кесіндіден, содан кейін мойын оймасы бойынша 50-60 мм жерден, содан кейін мойын оймасы, омырау және өңір етегі бойынша 120-150 мм қашықтықтан көктейді. Отырғыза қымқыру көлемі бұйымның конструкциясына және матаның құрылымына байланысты болады. Жиектеменің ішкі шетін астараралығына жасырын тігісті арнаулы машинамен тігеді. Жиектеменің сыртқы шеті өңірді қаю тігісінің астына түседі. Омырауларды үтіктейді, өңірдің жиектемеге отырғызыла қымтырылған жерлеріне де үтік жүргізеді.

Өңірді астармен біріктірумен бір мерзімде жең оймасы бойынша астарды соза отырып, ойманы бойлай ені 1-2 мм жиек жасау үшін оларды көктеп тігеді. Өңірлерді өңір кесінділерін және төменгі кесіндісі бойлай (жиектеме бойынша) 5-6 мм қашықтықта тігісті 3-4 мм-ге дейін қырқа отырып қайып тігеді. Кесетін қондырғысы бар машинамен тіккен кезде тігіске 3-4 мм әдіп қалдырады. Еңбек өнімділігін арттыру үшін мойын оймасы, омырау және етекті бойлай жүргізілетін жиектемелерді де қайып тігумен бірге жүргізеді.

Өңірдегі ойманы астар жағынан ені 10 мм тігіспен қайиды. Қаю тігісін өңірлері бұрыштарында томпайып кетпеуі үшін қысқартып қырқады, ойма бойынша тігіс жолына 1-2 мм жеткізбей шет жағы керіліп қалмауы үшін бірнеше жерден тігіс әдібін кертіп тіліп қояды. Көктеу жіптерін алып тастайды. Мойын оймасы, омырау және етек тігістерін жатқыза үтіктейді. Бұрыштарды арнаулы құралмен шығарып түзете отырып өңірді сыртына қарай айналдырады, содан кейін жиектен 5-7 мм жерден тігіс жолын сала отырып арнаулы машинамен көктеп шығарады. Көктеуді өңірастылықтар, етектік құрастырма және ойма астары жағынан негізгі матадан ені 1-2 мм жиек жасай отырып атқарады.

Өңірастылықтың ішкі тігісін астараралыққа бекіту үшін алдымен өңірастылықтың ішкі шетін астарды өңірастылыққа қаю тігісінен 2-3 мм қашықтықта өңірастылыққа арнаулы машинамен көктейді. Содан кейін ашық бүйір кесінділері арқылы өңірді ішіне қарай айналдырады да, оны астараралыққа жасырын тігісті арнаулы машинамен тігіп тастайды. Бұдан әрі өңірді өңіне қарай айналдырып түзетіп, жаймалайды және үтіктейді.

Моделіне қарай камзолдың шеттерінде әрлеу тігісі жүргізіледі немесе «таза жиегіне» бекітіледі.

Камзолдың жотасын өңдеу және оны өңірмен біріктіру

Жотаны өңдеу. Камзол тысының жотасы екі бөліктен тұрады (ортасынан тігілген). Жота бөліктерін өң бетін ішіне қаратып қабаттайды, кесінділерді теңестіреді, сөйтіп ені 10 мм-лік тігіспен қайып тастайды. Бел сызығынан басталатын қымтырмаларды өңдеу үшін жотаны қымтырманы бойлай бетін ішіне келтіре қабаттайды, қымтырма белгіленген бүйір жақ бойынша тігіс жолын жоя отырып тігіп шығады. Ортаңғы тігісті жатқыза үтіктейді, ал тігілген қымтырмаларды бүйір кесіндісіне қарай жыға үтіктейді. Өңдеуден өткен жотаны іш жағынан үтіктейді.

Камзол астарының жотасын тысқы жотаны өңдегендей етіп мына төмендегідей өзгерістермен өңдейді: ортаңғы тігісті тіккен кезде желетті оң жағына қарай айналдыру үшін ұзындығы 250-300 мм тесік қалдырады; қымтырмалардың шығыңқы жерлерін бел сызығы бойынша учаскенің қалыңдап кетпеуі үшін жотаның ортаңғы тігісіне қарай жыға үтіктеп тастайды; мойын оймасы сызығы бойынша бекемірек болуы үшін, мақта матадан ішкі жағына ені 25-30 мм астараралық салады, оны пішінді астына салғанда кесінділердің шеттерін теңестіреді. Астараралықты кесіндіден 5-8 мм жерден тігеді.

Тыстың және астарлық жотаны бетін ішіне қаратып, кесінділерін және ортаңғы тігістерін теңестіріп қабаттастырады. Қайып тігуді астар жағынан мойын оймасы, жең оймасы және етек бойынша 10 мм-тігіспен атқарады. Жиек жасау үшін астар енсіздеу және қысқалау болуы тиіс.

Өңірлерді жотамен біріктіру. Өңірлерді тігілмеген бүйірлік тігіс арқылы өң беті айналдырылмаған жота астары мен тысы аралығына өңірлер өң бетін жота үстіңгі жағына келерліктей етіп кіргізеді. Өңірлер мен жотаның бүйірлік кесінділерін бақылау белгілері бойынша теңестіріп, астар жағынан ені 10 мм тігіспен қайып тігеді. Содан кейін жота бөліктерінің аралығына ендірілген өңірлердің иықтық кесінділерін теңестіреді де, жотаның иықтық кесінділерін жауырынға жақсы жатуы үшін қымқырыңқырай отырып ені 10 мм-лік тігіспен қайиды. Қайып тігіп болған соң жүргізілген тігіс сапасын тексереді де, ойма тігісінін әдібін үш жерінен тігіс жолына 1-2 мм жеткізбей кертіп тіледі.

Камзолдың жота астарының ортасындағы тігісті қалдырылған тесіктен өң бетін сыртқа келтіре айналдырады да, жаймалап түзетеді. Мойын оймасының, жең оймасының және жота етегінің тігілген шеттерін негізгі матадан ені 2 мм жиек шығара отырып, арнаулы машинамен көктеп тігеді де үтіктеп шығады. Жотаның астарындағы ортаңғы тігістің тігілмеген учаскесін кесіндіні ішіне бүгіп ені 2 мм-лік тігіспен бастыра тігіп тастайды. Мойын және жең оймаларының, етектін жиектерінен әрлеу тігісін жүргізеді.

Камзолды жотадағы ойма арқылы айналдыруға болады. Бұл жағдайда жотаны өңдегенде астардың ортаңғы тігісін өңдеуден толық өткізеді, ал жотадағы мойын оймасының кесіндісін тікпейді. Мойын оймасын өңдеу камзолды өң бетін сыртқа қарата айналдырғаннан кейін аяқталады.

3.4Бұйымды дымқылды –жылумен өңдеу технологиясы

Камзолдағы ілмектерді оң жақтағы өңірден белгілейді. Олардың сан мөлшері модельге бойланысты болады. Ілмектерді орналастыратын жерлерді пайдаланып жүрген қосымша дайын үлгі бойынша белгілеп алады. Жоғарғы ілмек мойын оймасының жоғарғы бұрышынан 10 мм төменірек, астыңғы ілмек өңірдің алшақтана бастаған бұрышынан 10 мм жоғары орналасады да қалған ілмектер бір-бірінен бірдей қашықтықтарда орналастырылады. Ілмектің ұзындығы түйменің диаметрінен 2 мм артық болуы тиіс. Омырау шетінен ілмекке дейінгі қашықтық түйменің төрттен үш диаметрінен кем болмауы керек. Ілмектерді арнаулы машинамен күрмеп көктейді.

Дайын болған камзолды шаңнан, қылқыбырдан, бор ізінен, артық шығып тұрған жіптен тазалап арылтады. Камзолдың дымқылдық-жылулық өңделуін дөңес және жалпақ жастықты престердің үстінде атқарады. Қалталарды престердің дөңес жастықты пресс үстінде бірден төс маңындағы көтеріңкілікті түзете отырып бастайды. Содан кейін жалпақ жастықты пресс үстінде омырауларды, өңірдің мойын оймаларын, етекті, бүйірлік тігістерді және жотаны престейді. Пресс жоқ болған жағдайда дымқылдық-жылулық өңдеуді үтікпен атқарады.

Дымқылдық-жылулық өңдеуден кейін жалтырап қалған жерлер болса, оны жояды да камзолды іліп қойып кептіреді. Содан соң ілмектердің орналасуына сәйкес түймелерді арнаулы машинамен тігіп бекітеді.