42
2. экономикалық
3. әлеуметтік
4. еңбек
5. демографиялық
6. сауықтыру
Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1.“ҚР-дағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы” ҚР заңы. 20.06.97.
2.Жұмағұлов Ғ.Б., Ахметов А., Ахметова Г. Әлеуметтік қамсыздандыру
құқығы. Оқу құралы. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
3.Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосыша әдебиеттер:
4. ҚР азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және қорғау. А, 2005.
5. М.Л,Захаров, Э.Г.Тучкова Право социального обеспечения России.
Учебник. –М.: Изд. БЕК, 2001.
12-тақырып. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы
Дәріс жоспары:
1.Әлеуметтік қамсыздандырушылық-құқықтық қатынастар, түрлері.
2.Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының субъектілерінің құқықтық мәртебесі
және олардың түрлері.
3. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының объектілері.
Сабақтың мақсаты: Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек
стажының түсінігін толығымен ашып және оларға енетін толық
кезеңдерін меңгеру. Еңбек стажының түрлерін, осы саладағы ҚР заңдарының
нормаларын тәжірибе жүзінде қолдануы, еңбек стажына енетін жұмыс
кезеңдерімен арнайы еңбек стажына енетін жұмыс кезеңдерін меңгерту.
1. Әлеуметтік қамсыздандыру саласындағы құқықтық қатынастарды құқық
нормаларының негізінде туындайтын, ақша төлемдерін төлеуге, қызмет,
жеңілдіктер көрсетуге қатысты, мемлекеттік органдар, жинақтаушы зейнетақы
қорлары мен оларға құқылы жеке тұлғалардың арасында туындайтын
қатынастар ретінде
сипаттауға
болады. Әлеуметтік қамсыздандыру
саласындағы құқықтық қатынастардың түрлерін екі негіз бойынша түрлерге
бөлуге болады: әлеуметтік қамсыздандырудың түріне байланысты және
құқықтық қатынастардың әрекет ету мерзісі бойынша.
2. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының субъектілері: жеке тұлға (немесе
отбасы), мемлекеттік органдар. Әлеуметтік қамсыздандыруға қатысты
құқықтық қатынастардың субъектілері болып келесі жеке тұлғалар табылады:
ҚР азаматтары, асыраушысынан айрылуына байланысты зейнетақылық
құқықтық қатынастар болған жағдайда – отбасы, ҚР аумағында тұрақты
тұратын шетел азаматтары, ҚР аумағында тұрақты тұратын азаматтығы жоқ
тұлғалар. Жеке тұлғалар құқық субъектілігі болған жағдайда ғана әлеуметтік
қамсыздандыру саласындағы құқықтық қатынастардың субъектілері бола
алады.
43
3.Әлеуметтік қамсыздандырудың нақты, белгілі бір түрі әлеуметтік
қамсыздандыруға қатысты құқықтық қатынастардың объектісі болып
табылады. Заң әдебиеттерінде әлеуметтік қамсыздандырудың нақты түрін
нақты игілік деп атайды. Бұл игіліктерді материалдық және материалдық емес
игіліктер немесе объектілер деп бөлуге болады. Оған: зейнетақы, жәрдемақы,
өтемақылар жатады.
Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1.“ҚР-дағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы” ҚР заңы. 20.06.97.
2.Жұмағұлов Ғ.Б., Ахметов А., Ахметова Г. Әлеуметтік қамсыздандыру
құқығы. Оқу құралы. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
3.Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосыша әдебиеттер:
4. ҚР азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және қорғау. А, 2005.
5. М.Л,Захаров, Э.Г.Тучкова Право социального обеспечения России. Учебник.
–М.: Изд. БЕК, 2001.
13-тақырып. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек өтілі, оның
түрлері, есептеу, растау тәртібі.
Дәріс жоспары:
1. Еңбек өтілінің құқықтық мәні және оның түрлері.
2. Еңбек өтілін есептеу тәртіптері.
3. Еңбек өтілін растау тәртіптері.
Дәріс мақсаты: Жинақтаушы зейнетақы қорлары елдің зейнетақы жүйесінің
тек бір деңгейі ғана емес, сонымен қатар орталық буыны болып есептеледі.
Азаматтардың басым көпшілігі зейнетақыны Зейнетақыларды төлеу жөніндегі
мемлекеттік орталықтан да, өздерінің жинақтаушы зейнетақы қорынан да алуға
мүмкіндік бар екендігін меңгерту.
1.Еңбек өтілі – бұл зейнетақы төлеу кезінде есепке алынатын жұмыс пен өзге де
қызмет кезеңдерінің қосынды ұзақтығы. Еңбек қызметінің ұзақтығына және
сипатына қарай еңбек өтілі жалпы, арнайы және үздіксіз болуы мүмкін. Жалпы
еңбек өтілі – бұл жұмыс орнына, уақытына және орын алған үзілістерге
қарамастан адамның бүкіл өміріндегі еңбек қызметінің жалпы ұзақтығы.
Арнайы еңбек өтілі – бұл белгілі бір жағдайдағы белгілі бір лауазымдардағы,
белгілі бір табиғи-климаттық жағдайлардағы, радиоактивтік ластануға
ұшыраған аумақтардағы және жасына байланысты және еңбек сіңірген
жылдары үшін төленетін зейнетақылармен жеңілдетілген қамсыздандыруға
жататын кезеңдердегі жұмыстың ұзақтығы. Үздіксіз еңбек өтілі – бұл
қызметкерлердің бір жұмыстан екіншісіне ауысқан кездегі үзіліс заңдарда
белгіленген мерзімдерден аспаған және қызметтен босату қызметкерлердің
кінәсінен болмаған жағдайдағы үздіксіз еңбек қызметінің ұзақтығы.
2.Зейнетақы тағайындау үшін еңбек өтілін есептеу кезінде мыналар есепке
алынады: еңбек шарты бойынша жеке және заңды тұлғалар ақы төлейтін
жұмыс; әскери қызмет; құқық қорғау органдарындағы қызмет; мемлекеттік
44
қызмет; кәсіпкерлік қызмет; І,ІІ-топтағы жалғызілікті мүгедекке және өзгенің
жәрдем көрсетуіне мұқтаж жасына байланысты зейнткерге, сондай-ақ 80 жасқа
толған қарт адамдарға күтім жасаған уақыт және т.б.
3.Еңбек өтілін растайтын құжаттар: еңбек кітапшасы, жеке еңбек шарты,
жұмысқа алу және одан босату туралы бұйрықтардан көшірме
Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1.“ҚР-дағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы” ҚР заңы. 20.06.97.
2.Жұмағұлов Ғ.Б., Ахметов А., Ахметова Г. Әлеуметтік қамсыздандыру
құқығы. Оқу құралы. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
3.Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосыша әдебиеттер:
4. ҚР азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және қорғау. А, 2005.
5. М.Л,Захаров, Э.Г.Тучкова Право социального обеспечения России. Учебник.
–М.: Изд. БЕК, 2001.
14-тақырып. Орталықтан еңбекке қабілетсіз азаматтарды зейнетақылық
қамсыздандыру.
Дәріс жоспары:
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды зейнетақылық қамсыздандыру түсінігі мен
түрлері.
2. Зейнетақыны тағайындау тәртіптері.
3. Еңбек өткерген жылдары үшін зейнетақы: түсінігі.
1.Зейнетақы – бұл тұлғаларға заңдарда белгіленген жасқа толған жағдайда,
сонымен қатар еңбек сіңірген жылдары үшін, мүгедектігіне байланысты,
асыраушысынан айрылған жағдайда Орталықтан немесе жианқтаушы
зейнетақы қорларынан өмір сүрудің негізгі көзі ретінде ақша қаражатын ұзақ
мерзімге ай сайын төлеу. ҚР-да зейнетақылардың келесі түрлері төленеді: еңбек
зейнетақылары, әлеуметтік зейнетақылар. Еңбек зейнетақылары өз кезегінде
келесі түрлерге бөлінеді: жасына байланысты зейнетақылар, мүгедектігі
бойынша зейнетақылар, еңбек сіңірген жылдары үшін төленетін зейнетақылар,
асыраушысынан айрылуына байланысты зейнетақылар.
2.Зейнетақы тағайындауды, олардың мөлшерін қайта есептеуді және төлеуді
зейнеткерлердің тұрғылықты жерлеріндегі әлеуметтік қамасыздандыру
органдары жүзеге асырады. Зейнеткер тұрғылықты жері ауыстырған жағдайда
оның жаңа тұрғылықты жері бойынша зейнетақы төлемдерін төлеу
зейнетақылық істің және тіркеу туралы құжаттардың негізінде жүргізіледі.
Еңбек зайнетақысы зейнетақының көрсетілген түріне өтініш берген күннен
бастап, бірақ ол осы зейнетақыны алыға құқық туындағаннан соң ғана
тағайындалады.
3.Еңбек сіңірген жылдары – бұл қызметкерлердің жекелеген санаттарының
арнайы еңбек өтілінің еерекше түрі, олар кәсіптік еңбекке қабылеттің
жоғалуына және заңдарда белгіленген жасқа дейін зейнетке шығуына
байланысты
тұлғаға
жеңілдетеілген
жағдайларда
зейнетақылық
Достарыңызбен бөлісу: | 
