Химиялық негізгі түсініктері және заңдары

Есепте екі химиялық процесс туралы айтылған. Сонымен қатар , бір затпен екі түрлі зат әрекеттесіп тұр. Сондықтан есепті екі реакция теңдеуін жазу арқылы шығаруға болады.

2 Al + 2 NaOH + 2 H₂O = 2 NaAlO₂ + 3 H₂ ↑

2 Al + 6 HCl = 2 AlCl₃ + 3 H₂ ↑

Есептің мазмұнында нақтылы химиялық процесс туралы ештеме айтылмаған. Бірақ формула бойынша бұл есепті шығару мүмкін емес. Себебі NH₃ азот қышқылының құрамына кірмейді.Сондықтан бұл жерде оқушы HNO₃ өндірісін еске түсіру керек.Ол 3 сатыдан тұрады:

а) 4 NH₃ + 5 O₂ ^k→ 4 NO + 6 H₂O

б) 2 NO + O₂ = 2 NO₂

в) 4 NO₂ + 2 H₂O + O₂ = 4 HNO₃
Бұдан әрі зерттеу кезінде мынау ескеріледі: есепті шығару үшін бастапқы шикі заттың мөлшері мен (NH₃) соңғы алынған заттың мөлшерінің (HNO₃ ) арақатынасы белгілі болса болғаны. Сөйтіп аралық процестер ескерілмейді, егер бастапқы мен соңғы заттың сан мәндері бірдей болса. Есепті шығару үшін барлық теңдеудің қосындысы алынады, немесе тізбе нұсқасы алынады:

4 NH₃ + 5 O₂ = 4NO + 6 H₂O

+ 4 NO + 2 O₂ = 4 NO₂

4 NO₂ + 2 H₂O + O₂ = 4 HNO₃

4 NH₃ + 8 O₂ = 4 HNO₃ + 4 H₂O

немесе NH₃ → HNO₃
Есепті талдау арқылы оқушылардың ойлау іс-әрекеттері дамиды. Есепті талдаудың екі жолы бар:

а) есептің мазмұнан сұраққа қарай, яғни белгілі өлшемнен белгісіз өлшемге қарай талдау. Бұны талдаудың синтетикалық әдісі дейді.

б) ізделіп отырған шамадан белгілі шамаға қарай талдауды аналитикалық әдіс дейді.

Мұғалім бұл екі әдісті оқушыларға түсіндіру керек. Сонда оқушылар өз ерекшелігіне қарай бұл әдістерді пайдалана алады.

Синтетикалық әдісте : не берілді, оны қандай өлшеммен анықтауға болады, соңында нені анықтау керек, белгісіз өлшемді анықтау үшін мәліметтер жеткілікті ме, қандай қосымша анықтамалар керек ,оны қалай анықтауға болады, міне осылар анықталады.

Енді есептің талдауын қарастырайық: