Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 189/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кеткен жөн. М. Әуезовтің орталау,  орта мектептердің VІ класына арнал- ған «Әдебиет-хрестоматиясы» халық  ауыз әдебиеті үлгілерінен бастап  1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске  байланысты туған жырларға дейін- гі аралықтағы шығармаларды бер- ген, ешбір талдау түсіндірмелер жоқ,  таза хрестоматиялық жинақ тү рінде  болды. Бұнда фольклорлық нұс- қалардан соң, Крылов, Махамбет,  Пуш кин, Лермонтов, Гоголь, Шев- ченко, Абай, Некрасов, Ыбырай, Тол- стой, Сұлтанмахмұт шығармаларына  кең орын берілген. Бұл хрестома- тиялар оқушы шәкірттердің білімін  молайтуға, әдеби-эстетикалық таны- мын көтеруде ғана болмаса, қазақ  әдебиеттану ғылымының туып, қа- лыптасу жолына пәлендей еңбек  сіңірді деп айта алмаймыз. Соны- мен қатар, бұл оқулықтардың да ғұ- мыры ұзаққа бармады. Сталиндік  зұлматтың «халық жауларын» әш- керелеу науқанына орай көптеген  оқу лықтар қолданудан шығарылып  тасталды. Жеке ғылым саласы ре- тіндегі кескін-келбетін енді таны- тып келе жатқан қазақ әдебиеттану  ғылымына әдебиет тарихын зерттеу  мен оқулықтар жазу проблемасы тағы  да қойылып, оларды тек маркстік- лениндік әдіснаманың сталиндік бұ- ралаң жолдарының талап-тілегіне  сай орындау керек болды. Қазақ интеллигенциясының ба- сына екінші рет төнген осындай  қиын-қыстау кезінде Е. Ысмайы лов  пен Т. Ақшолақовтың 1938 жыл ғы  құрастырған «Әдебиет хрестоматия- сы» ғылыми-зерттеушілік си пат- тағы оқулық-хрестоматия дәре же- сінде көрінді. Мұнда әрбір жазушы  жөнінде өмірбаяндық толық де- ректер, шығармаларына әдеби-тео- риялық, шығармашылығына әдеби- тарихи талдаулар беріліп отырылған.  Біздің ойымызша, осы оқулық- хрестоматиялар өз кезеңінде үш  бірдей үлкен міндетті абыроймен  атқарып шықты. Біріншіден, мек- тептерде хрестоматиялық жинақтың  міндетін атқарса, екіншіден, оқулық,  оқу құралының да орнына пайдала- нылды. Ал үшіншіден, әдебиет та- рихын зерттеу, ондағы жеке дарын- дардың алатын орнын белгілеу мен  дәуірге бөлу жұмысын да қоса ат- қарды. Әдебиет туралы ғылым  өзінің туғандығын дәлелдеп келе  жатқан кезеңі үшін – бұл маңызды  міндеттердің бірі. Оны біз жоғарыда  сөз еткен М. Жолдыбаев, М. Әуезов,  М. Қаратаевтар құрастырған, С. Сей- фуллин мен Ө. Тұрманжановтар шы- ғарған «Әдебиет хрестоматиялары- нан» бір көрсек, енді Е. Ысмайылов  пен Т. Ақшолақовтың оқулық-хрес- томатиясынан тағы да байқар едік. Бұл оқулық-хрестоматия ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірде маркс- тік-лениндік әдіснаманың то лық  үстемдік алғанын ғана емес, ұлт- тық әдебиеттану ғылымының туған- Ре по зи то ри й Ка рГ У 207 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз