Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 186/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кейін шыққан барлық оқулық хре- стоматияларда орын алды. Солардың  бірі – Сәкен Сейфуллин мен Ө. Тұр- манжановтың «Көркем әдебиет» ат- ты оқулық-хрестоматиясы. Үлкен  үш бөлімнен тұратын бұл оқулық- хрестоматиясының «Кеңес жазушы- лары» атты тарауында қазақ кеңес  әдебиетінің ақын-жазушыларымен  таныстыру негізгі мақсат болған.  Б. Май лин, С. Сейфуллин, С. Мұ- қанов, І. Жансүгіров, Ғ. Мүсіре пов- тердің өмірбаяны мен әдебиетке  келу жолы көбіне ҚазАПП-тың құ- рылғанына алты жыл толуына байла- нысты «Жаңа әдебиет» журналында  1931 жылы жарияланған анкета-жа- уаптан үзінділер келтіре отырып то- лық баяндалса, Ж. Сыздықов, А. Тоқ - мағамбетов, Ө. Тұрманжанов, Қ. Әбді - қадыров, Т. Жароковтар туралы қыс- қаша ғана мәлімет берілген. Осы ақын- жазушылардың ең үздік деген көр- кем туындылары келтіріліп, соңынан  әр автордың жырлаған тақыры бы,  ай татын ойы, көркемдігі мен тілі  жөнінде шағын әдеби-теориялық тал- дау түріндегі түсіндірмелер жасалған.  Сонымен қатар, оқушыларға ұғым дар  қалыптастыру мақсатында әңгіме,  повесть, поэма, өлең, оның ұйқа сы,  тармағы, буын, ырғақ жайында әде- би-теориялық түсінік беріп отыр- ған. Мысалы, Т. Жароковтың «Бес  жылдықтың балғасы» деген өлеңін  талдай келіп: «Өлеңнің, жырдың  ырғақ, жүйе, буын, ұйқас шумағы  неше түрлі болады. Қара сөзден өлең- нің айырмасы – өлеңде белгілі ұйқас,  ырғақ, шумақ болады. Қара сөзде ол  болмайды, болуы шарт емес», – деп  мектеп шәкірттерінің ұғымына ла- йық анықтама береді. Сөйтіп, ең- бектің оқулық-хрестоматиялық си- патын айқындай түскен. Ғылыми- зерттеушілік сипаттағы ой-пікір  анық көрінбегенмен, бұл ақын-жа- зу шылар туралы айтылған алғашқы  тұжырымдардың таныстыру мақса- тындағы мәні мен қазақ кеңес  әдебиетінің өсу жолын көрсетудегі  жаңашылдығын жоққа шығаруға  бол майды. Авторлар «Кеңес Ода- ғын дағы көршілес елдердің жа зушы- ақын дары» атты тарауда М. Горь кий, И. Крылов, Ә. Лагути, Ғ. Ғұлам,  А. Тоқамбайұлын сөз еткенде де  жо ғарыдағыдай жүйені ұстанған.  Ғылыми-зерттеушілік сипат «ХІХ ға- сырдың ақырындағы, ХХ ғасырдың  басындағы қазақ ақындары» деп атал- ған тарауда қарастырылған ақын дар  туралы талдауларда анық көрінеді.  Хрестоматияда осы дәуірдегі әде- биет өкілдерін таныстырардан бұ рын  «Классик жазушылардың мәні» де ген  атпен қысқаша шолу беріледі. Онда  әдеби мұраны түсінуде маркстік- лениндік көзқараста қарау қажет- тілігі түсіндіріле келіп, бұрынғы  әдебиетті қалай оқып, білу керектігі  мен таптық тұрғыда бағалау атап  көрсетіледі. Авторлардың Абай мен  Сұлтанмахмұтқа қоса О. Қарашевты  Ре по зи то ри й Ка рГ У 204 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз