Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 148/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) секілді мақалаларында әдебиет та- рихын ғылыми тұрғыда тануды сөз  еткен әдебиетшілердің көзқарасы  «ескілікті көксеу, абайшылдық ты,  ахметшілдікті тудырғысы келу, «ұлт- шылдық-байшылдық» пиғыл» болып  түсіндірілді. Бұл ғылыми-зерт теу- шілік ой-пікірдің әдебиет тарихын  зерттеуге деген ұмтылысына, әдебиет  туралы ғылымның туу процесіне  белгілі бір дәрежеде тұсау салды.  Осындай сипаттағы мақалаларды  пар тия саясаты мен идеология қол- дап-қолпаштап қана қоймай, кейде  ушықтырып отырды. Осыдан соң  іле-шала «ұлтшыл-алашшыл» атал- ған қазақ оқығандарының басына  сталиндік зұлмат төнді де, әдебиет  тарихын зерттеу ісі саябыр тарта бас- тады.  Алайда, әдебиет тарихын зерттеу  проблемасын көтерген мақалалар  жоғарыда сөз еткендермен шектеліп  қалмайды. Олардағы классикалық  мұраны игерудегі көзқарасты қуат- таған басқа да мақалалар шыққан бо- латын. Оларда классиктердің әдеби  дамудағы дәстүрдің ықпалы, әсіресе  Абай, Ыбырай, Сұлтанмахмұт, Ма- хамбет творчествосының жаңа дә- уір әдебиетінің дамуына әсері тура- лы дұрыс қорытынды жасай білді.  Бұл мақала авторлары пролетар- лық әдебиеттің болашағына сенім- сіздікпен қарап, көптеген ақын-жа - зушыларды ұлтшыл, жолбике сана- ғандықтан және ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікірі жағынан өрелі биікке  көтеріле алмағанымен, классикалық  мұраға жаңашылдықпен қарауды на- сихаттап отырды. Мысалы, Ы. Мұс- тамбаев «Абай қазақ үшін Пушкин- мен пара-пар. Оның өлеңдері – зор  мағыналы тарихи уақиға. Біздің ен- шімізде қалған ескірмейтін мұра», – деп бағаласа, Ғ. Тоғжанов әдеби- мәдени мұра жөніндегі сол кездегі  әдебиеттану ғылымында талап етіл- ген маркстік-лениндік қағиданы тү- сіндіріп, ауыз әдебиеті үлгілерін де,  классик ақын-жазушылардың шы- ғармаларын да, орыс әдебиетінің  ықпалын да жаңа әдебиеттің қажетіне  жарата білуге үндеді. Қорыта келгенде, жиырмасын- шы жылдарда қазақ әдебиетінің  клас сикалық асыл мұрасын тарихи  тұрғыда сөз етуге ұмтылған мақа- лалар осы кезеңдегі әдеби-тео рия- лық, әдеби-тарихи негізде тексеру  бағытындағы ғылыми-зерттеушілік  және сыншылдық ой-пікірдің жүйе- лі түрде айтылуын қалыптастыр- ды. Сол арқылы қазақ әдебиеттану  ғылымының тууына, әдеби сынның  қалыптасуына ықпал жасады. Со- нымен қатар, ғылыми-зерттеушілік  сипатымен ғана емес, нигилистік  көзқарас пен тұрпайы социоло- гизм теориясына қарсы полемика- лы өткір пікірі мен талдауларында  әде биет туралы ғылымның жалпы  методологиялық мәселелерін де кө- тере білді. Ре по зи то ри й Ка рГ У 165 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз