Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 145/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) жасайды. «Тұрпайы социологизм»  теориясының сол кездегі ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдегі зиянды көз- қарасын сынап, орыс әдебиеттану  ғылымындағы жаңа бағыттан үй- ренуді ұсынады. Ақынды шыққан  тегіне қарап емес, творчествосының  идеялық бағыттарына, жыр еткен  әлеуметтік тақырыптарына қарап ба- ғалаудың қазақ әдебиетінің тарихына  ғана емес, қазіргі көркем әдебиетіне  тигізетін пайдасын баса айтады. «Орыстың бұрынғы жазушы- ларында Достоевский мен Феттен  оң пікірлі жан өтпейді. Осы күнде  оларды далаға тастап отырған жоқ.  Ақсүйек Тургеневті осы күні қалай  дәріптен отырғанды, Пушкин, Тол- стойды қалай құрметтейтінді ақын  Сәбит жақсы білу керек. Осылардың  жақсы жағын марксшіл сын, сын- шылар көрсетіп отыр. Орыстар ес- кі жазушыларының, ақындарының  жаз ғандарын таңдап алып басып  жат қанда, бізде кең бұқарашылдық  рухында жазылған кітаптардың ба- сылғанына Сәбит неге ренжиді.  Қазақ әдебиетіне тойып секіретін күн  әлі туған жоқ» [44]. Автордың бұл  пікірінде сол дәуірдегі әдеби өмір- дің шындығы, қазақ әдебиеттану  ғылымының маркстік-лениндік ме- тодология бағытына бой ұрудағы  ізденістері мен «тұрпайы социоло- гизм» теориясына қарсы күресінің  шындығы жатыр. Қ. Кемеңгерұлы көркем әдебиет- тің тарихи даму жолы, әр түрлі  әдебиет ағымдары болатыны туралы  қазақ әдебиеттану ғылымының туу  кезеңі үшін тың ойларды қозғай келе,  классикалық мұраны «марксшілдік  жолмен дұрыс-бұрысын сынға алу  керек» деген қорытындыға келеді.  Осы мақалаға үн қоса «Екеудің»  (А. Байтасов пен Д. Ысқақов) ой- пікірі жарияланды. Авторлар өт- кендегі қоғамдық құрылыс пен қа- зіргі дәуір шындығының көркем  әдебиетте суреттелуін айта келіп:  «кейбір жазушылар романтизмге,  символизмге айналдырып отыр. Кей- бір жазушылар ұран мен үгітке не  «жалаңаш порнографияға» айнал- дырып отыр. Осы күнге дейін реа- лизммен жазылған Бейімбет өлеңде- рі (мұның да біразы – үгіт, насихат,  ұран) шын реализмнен қоныс теп- пеу себебі не?» деп мәселе қоюының  өзі сол кездегі ғылыми-теориялық  ой-пікірдің өсу дәрежесін көрсетуге  көрсеткіш болғандай. Шынында да,  1920 жылдары романтизм, симво- лизм ағымдары жайындағы пікірлері  мен социалистік реализм принципте- рін игеру барысында көрінген фу- ту ризм, натурализм бағыттарының  кей бір белгілері туралы қазақтың  ғылыми-зерттеушілік ойларының сол  кездің өзінде айтылуын ғылыми жақ- сы қадам деп бағалау керек. 1920 жылдардың екінші жарты- сындағы пікірталаста қазақтың көр- Ре по зи то ри й Ка рГ У 162 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз