Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 153/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) жаңсақ кетушілік жоғарыда аталған  ақындардың творчествосын тексеру- де біршама орын алды. Әсіресе, ХІХ ғасырдың екінші  жартысынан бергі әдебиеттегі ақын- дарды «Қазақстанда жаңа өркендеп  келе жатқан қоғамның, яғни буржу- азиялана бастаған қазақ байлары- ның өкілі» деген көзқарастағы ұғым  қалыптасты. «Егер ақын өзі өмір  сүріп отырған феодалдық қо ғам- дық құрылысты сынаса, ол жаңа  өсіп келе жатқан буржуазия та- бының көзқарасымен сынады» де- лініп, ақындар шығармаларындағы  ха лықтық, сыншыл реалистік си- патты феодализм және капитализм  арасындағы қайшылыққа сайып жі- бе рілді. Бұған, әсіресе ата-тегі «тұр - пайы социологизм» теориясына  келе қоймайтын кедей таптан шық- қан ақындар құрбан болды. Мы- салы, Шортанбай, Нарманбет, Ақ- мол ла, О. Қарашовтардың орыс  пат шалығы отаршылдық саясатын  сы наған шығармалары жаңашыл- дық қа, қоғамға қарсы деген ұғымда  түсіндіріліп, олар «ескі заманды  хандық, бектік дәуірді аңсайтын  кертартпа ақындар» болып кетті.  Ал Ыбырайдың қазақ прозасының  негізін салудағы, педогогтық-ағарту- шылық еңбектері мен жаңашыл су- реткерлігі дұрыс бағалана отырса да  «Ыбырай шығармаларының мәні,  сапасы негізінен билер (феодал- дар) табынікі» деп бағаланды. Осы  сипаттағы пікірлер Ы. Алтынса рин  туралы шыққан мақалалардың кө біне  тән десе де болады. Классикалық мұраны зерттеуде  қазақ әдебиеттану ғылымындағы  қате пікірлер мен «тұрпайы социо- логиялық» тұжырымдардың қатты  өріс алуына 1932 жылғы «Сталин  жолдастың хатына байланысты Қа- зақстанда теория майданындағы кү- рес міндеттері туралы» түсіндірме  хат әсер етті. Сталиннің «Большевизм  тарихының кейбір мәселелері ту- ралы» хатының ықпалында жасалған  бұл нұсқау құжат «халық фолькло- рының көптеген шығармалары ның,  революцияға дейінгі кезеңнің аса  көр некті бірқатар ақындарының твор - чествосын жөнсіз жазғыруды кү- шей тіп, сол кездегі маңдай алды әде - биетшілерді (А. Байтұрсынов, С. Сей - фуллин, М. Жұмабаев, М. Әуезов,  С. Мұқанов, І. Жансүгіров, Б. Май- лин және басқалары) қуғындауды  өршітті, олардың көпшілігін ке- йіннен репрессияға ұшыратты». Со- лақай сыншылдықтың дауылы қай- та көтеріліп, жоғарыда аталған да- рындардың мұрасын ғылыми сөз  ете бастаған мақалалар «өткір сынға  алынып, оларға феодалдық-рулық  құрылысты марапаттады, өткен кезең  ақындарының творчествосына тап- тық емес көзқараста болды деген  айып тағылды». Осы қаулы класси- ка лық мұраның либерал-буржуа- зия лық немесе билік-феодалдық бо- Ре по зи то ри й Ка рГ У 170 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз