Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 123/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) аударарлық. С. Сейфуллиннің сол  кез дің өзінде тап басып айтқан осы  тұжырымы Ұлы Отан соғысынан  кейін фольклорлық мұралар туралы  айтыс-таласта негізгі қорытынды  пікір болып қайта айтылды. Бұған  1957 жылы Ташкент қаласында «Ал- памыс батыр» жыры туралы болған  ғылыми конференция айқын дәлел. С. Сейфуллиннің қазақ әдебиет- тану ғылымында ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікірге қосқан негізгі жа- ңалығы – қазақ фольклорын өзіне  дейінгі жанрмен түрге бөлген жү- йелеуді толықтыра, дамыта отырып  жасаған жаңа классификация сы.  Сә кеннің әдебиетші-ғалым, сын- шы ретіндегі тұлғасын қарастырған  зерт теу еңбектерде бұл классифи- кация «қазақ фольклорын жаңаша  жүйеледі» деп аталып қана өтіліп,  жүйелеу жолы ғана көрсетіліп,  М. Әуезов пен Х. Досмұхамедов  еңбектеріндегі жіктеулермен салыс- тырылмай қалған. Біздің ойымыз- ша, фольклорлық үлгілерді жанр- ға және түрлерге жіктеу жаңа туып  келе жатқан әдебиеттану ғылы- мын да әдеби-теориялық ой-пікір- дің өсу, даму дәрежесін ғана көр- се тіп қоймайды, сонымен бірге ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді тың  ба ғыттағы жаңа зерттеу арнала рына  да жетелейді. Сол себептен «Қазақ  әдебиетінің» ғылыми зерттеу еңбек  ретіндегі сипатын аша түсу үшін он- дағы жасалған фольклорлық шы ғар- маларды жүйелеуді бұрынғы клас- сификациялармен салыстыра қа ра- ғанды жөн көрдік. Жалпы С. Сейфуллин оқу құра- лына жазған кіріспесінде «қазақ әде- биеті туралы басқа еңбек жоқ» дей  отырғанмен М. Әуезов пен Х. Дос- мұхамедовтердің еңбектерімен та- ныс болған. Бұған дәлел «Қобылан- ды батырдың» шығуына Иван  Грозныйдың Қазан қаласына шабуыл  жасауы деген түсінік М. Әуезовтің  1925 жылы жазған «Қобыланды ба- тыр» мақаласы мен «Әдебиет та- рихы» еңбегінде айтылған еді. Сол  сияқты батырлар жырын «ұлы ба- тыр», «кіші батыр» деп бөлуді де  М. Әуезов бастаған болатын. Сәкен- нің екі пікірді де жоққа шығарғаны- нан көп ізденіп, әрбір мәселеге ғы- лыми тұрғыдан қарағанын аңғара- мыз. Батырлар жырын үлкен, кіші  деп бөлудің орыс әдебиетшілерінің  қолдап жүрген тәсілі екенін, оның  қазақ эпостарының табиғатына кел- мейтінін де ескертіп өтеді. Тегі С. Сей - фуллин бұл еңбектерге берілген «бур- жуазиялық-ұлтшылдық көзқараста жазылған» деген баға мен «ұлтшыл- алашордашыларға» қарсы күресе- тін салқыннан атап көрсетуді қажет  деп таппаған болуы керек. Автор  «Қазақ әдебиетінде» осы еңбектерде  басталған қазақ фольклорына клас- сификация жасауды толықтыра, да- мыта, жаңа жанрлар мен түрлер қо- са отырып, осы кезде дейін мәнін  Ре по зи то ри й Ка рГ У 140 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз