Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 76/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) ғалымдарының көрсеткіштерінен өз- ге ештеңе жоқ деп тауып, қазақ бас- пасөзіндегі бұл бағыттағы ізденіс- терді елеусіз қалдырады. Қазақ  биб лиографиясы лениндік ұлт сая- саты мен түрі ұлттық, мазмұны  социалистік мәдениеттің үлкен та- бысы екенін көрсету мақсатында:  «Революцияға дейін 2% сауатты  ада мы бар қазақ халқының Ұлы Ок- тябрьге дейін ұлттық библиогра фия  туралы ойлауға да шамасы келген  жоқ. Библиография негізінен дамып  жетілген ұлттық баспасөзбен байла- нысты болса, қазақ тіліндегі тұңғыш  газеттер мен кітаптар ХІХ ғасыр  аяғында, ХХ ғасыр басында шыға  бастады. 1913 жылы Қазақстанда  шыққан 13 кітаптың екеуі ғана қазақ  тілінде жазылған болатын, (Шын- дығында 48 кітап, оның төртеуі  ғана орысша. –  Ж. С. ) 14 газеттің  үшеуі ғана қазақ тілінде жарық  көріп тұрды. Ұлттық баспасөздің  жай-күйі осындай болғанда, библи- ография туралы сөз етудің мүмкін  еместігі өз-өзінен түсінікті», – деген  тұжырым жасайды [25, 8]. Төңкеріс- ке дейінгі қазақ әдебиетіне, баспа- сөзі мен жарық көрген ірілі-уақты  кітаптарға деген еуропацентристік  көзқарасқа негізделген нигилистік  сипаттағы бұл секілді пікірлерді көп- теген ғалымдарымыз үлкен мін бе- лерден шабыттана айтып, өз ғы лыми  еңбектерінде оңды-солды кел тіргені  мәлім. Біздің ойымызша, қа зақ  әдебиеттануы өткерген қилы кезең- дерге тән қиыншылықтарды бірге  кешкен, бүгінде осылайша менсін- бей қарап жоққа шығарылуға дейін  қол жеткізген қазақ библиография сы- ның алғашқы талпынысы төңкеріске  дейін-ақ көңіл аударарлықтай сипат- та таныла бастады. Бұл жолдағы алғашқы талпы- ныстар «Дала уалаяты газетіндегі»  «Жаңа кітаптар» айдарымен беріліп  отырған хабарларда көрінді. 1888 жыл - ғы бірінші санында П. Кулешов,  А. Левшин, Щ. Кологривов, И. Вац - ликалардың кітаптары басылып  шыққаны туралы мәлімет берілген.  1889 жылдан бастап қазақ халқы ту- ралы шыққан кітаптар мен жарық  көріп жатқан фольклорлық үлгілер,  ақын-жыраулар  шығармаларының  тізімін ұдайы көрсете отырып, кей- біреулеріне сын пікір де білдір ген.  Мысалы, В. Радловтың «Словарь  тюркских наречий», А. Харузиннің  «Кир гизы Букеевской орды», Е. Смир- новтың «Библиографические очер- ки султана Ахмета Кенесарина»,  М. Кафидің «Исламның әуелгі уақыт- тағы тарихы», Н. Гроде ков тің «Кир- гизы и каракиргизы Сыр-Дарьин- ской области» секілді кітаптары ту- ралы хабарламалар мен пікірлерді  айтуға болады. Газеттің 1890 жыл- ғы 32-санындағы «Ташкенттің күн- шығыс халқының жазулары. Ғылым  хабарлары» атты мақаланы қазақ  библиографиясының тұңғышы де- Ре по зи то ри й Ка рГ У 92 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз