Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 183/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) мен шығармаларын қазақ зерттеу- шілерінің қалай танып-білгендігін,  шы ғармаларын талдағанын көрсету  үшін емес, орыс әдебиеттану ғылы- мының сол кездегі бағытын таныту  үшін кейбір тұжырымдарын кел- тіре кеткен орынды. Өйткені, қазақ  әдебиетінің тарихын, әрбір ақын-жа- зушының дүниетанымы мен шы ғар- машылығын баға лау ға тә жіри бесі  мол орыс әдебиет тануының қан дай  ықпал жасағанын байқар едік.  «Алты жүз жылдан бері үзілмей  келе жатқан ақсүйек тұқымнан шық- қан Пушкиннің либерализмі өзі- нің шаруашылығын капиталистік  үлгімен қайта құруға ұмтылған ор- таша ақсүйектің салт-санасын көр- сететін либерализм» болса, «Лер- монтов алдыңғы қатарлы ақсүйек- тердің көзқарасын, күй шабытта- рын көрсетуші болып қала береді».  Толстой «төрешіл чиновник, капи- тализмді өлтіре сынады, сүйте оты- рып қарсыласпа деп, диуаналық  уағыз таратты», Чехов «өзінің жап- жақ сы шығармаларын торығу, түңілу  қасіреттер бұдан 100-200 жылдан  кейінгі адамдар жақсы бола ма деген  үмітсіз қиялмен жырлады» [52, 37].  Осы сипаттағы тұжырымды пікірлер  қазақ әдебиеттану ғылымында ұлт  ақын-жазушыларының шығарма шы- лығын бағалауға әсер етпей қалған  жоқ емес. Қазақ әдебиеті оқулығына орыс  дарындарын кіргізудегі осы автор- лар салған бастама 30-жылдардағы  барлық оқу құралдары мен хрес- томатияларда орын алды. Бұл қазақ  әдебиетінің ғылыми тарихын жазу  мен дәуірге бөлуде басты мән ат- қар мағанымен, кейінірек ұлттық ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірді орыс әдебиеттану ғылымындағы маркстік- лениндік әдіснаманың бағыт-бағ- дарын ұстануға және оқулықтар мен  хрестоматиялардың ғылыми-пе до- гогикалық, оқу-әдістемелік дәре- жесін арттыруға әсерін тигізді.  Қорыта айтқанда, «ХІХ ғасыр мен  ХХ ғасырдың басындағы қазақ әде- биетінің оқу құралындағы» әдебиет  тарихын дәуірге бөліп тексерудегі  жаңа жүйе, соны топшылаулар мен  тұжырымдар зерттеушілік ой-пікір- дің тың бір қадам жасағанын бай- қатады. Оқу құралында көптеген  эстетикалық-социологиялық мәселе - лердің беті ашылып, қазақ әде бие- тінің тарихын ғылыми арнамен  жазу қажеттігін танытқан сәтті ізде- ністердің бірі болды. Қазақ әде- биеттану ғылымының туып, қалып- тасу процесіне осындай мәнді педо- гогикалық еңбектердің септігі тиген- дігін айқындала түсті. 1930 жылдардың бас кезінде  жарық көрген оқу құралдары мен  оқулық-хрестоматиялар тек әдебиет  тарихын зерттеу мен дәуірге бөлуде  ғана емес, жалпы әдеби-теория лық,  әдеби -тарихи,  ғылыми-зерттеуші- лік ой-пікірдің өсу, кемелдену, дәуір  Ре по зи то ри й Ка рГ У 201 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз