Осы аудандағы шығынның ең кеңінен таралған түрі - бұл шаң мен өлшенген бөлшектер. Олар
асфальтталған және асфальтталмаған жолдар бойынша автокөлік қозғалған кезде немесе топырақтың
ашық қабатындағы немесе асфальтталмаған жолдардағы сусымалы қатты материалдардың ашық
қоймасынан желмен қатты бөлшектерінің шығуы нәтижесінде бөлінетін болады. Өлшенген бөлшектерді
талдау Қызыл жобасында ДДҰ стандарттарымен төменде қарастырылған деңгейін растады.
Қызыл жобасында шығындардың бірнеше қолданыстағы көздерін бөліп атауға болады, оған кен
орындарындағы ескі құрылыстарды қайта монтаждау кезіндегі шаңдарды және көмір қазанында жұмыс
істейтін кенттегі қазаннан шығатын шығарылымдарды жатқызуға болады. Ауаның сапасын зерттеу Қызыл
ауданында күшәннің жоғары құрамын көрсетті, бірақ Қазақстанда қабылданған күшәннің құрамын
есептеу әдістемесі халықаралық нормалардан ерекшеленеді, ол басқа жобаларда шоғырландыра
отырып күшәннің қолданыстағы концентрациясын салыстыруды қиындатады.
Бақылаулар соңғы жылда екі газ тәріздес ластайтын заттардың - SOx и Nox (күкірт және азот оксиді)
фондық концентрациясының жобалау жұмыстарының телімнің ауасында Дүниежүзілік Денсаулық сақтау
Ұйымының стандарттарымен қарастырылғанға қарағанда біршама төмен екендігін көрсетті. Бұл ластаушы
заттар әдетте жол жүрісінің жоғары қарқындылығына байланысты қалалық жерде жиі кездеседі,
сондықтан осы заттардың төменгі концентрациялары жобалау жұмыстарының ауданында күтіледі.
Компьютерлік үлгілеудің көрсетуінше, түрлі зиянды заттардың болжанған сіңірілуі жақын жатқан
кенттерде адамдардың денсаулығын қорғау үшін әзірленген ауа сапасының халықаралық
стандарттарымен белгіленген нормадан төмен болады.
Ауаның сапасына әлеуетті әсерін тигізуі қандай?
Шаңдану
Құрылыс кезінде шаң жермен жұмыс жасау кезінде және жолдарды, ғимараттарды және
инфрақұрылымның басқа құрылыстарын салу кезінде бөлінетін болады. Пайдалану кезінде шаңдану
бұрғылау-жару жұмыстары, тиеу, тегістеу, түсіру, уату, тасымалдау және кенді және бос жынысты салу
кезінде жүзеге асырылатын болады. Қоршаған ортаға шығарылатын шаңның негізгі көлемі көлік
құралдарының дөңгелегінен технологиялық жолдардың қабатынан көтерілетін болады. Уатушы кешен де
шаңның ірі көзі болып табылатын болады, мұнда жынысты механикалық уату кезінде ұсақ түйіршіктерге
қорғаныс шаралары жоқ кезінде атмосфераға шығарылатын шаң құралатын болады. Климаттық
шарттарды ескере отырып (температура, жел, жауын-шашын) жұмыстардың телімінде шаңның әсері өте
аз болатындығын көрсетеді, сәйкесінше, әсері маңызсыз болып табылады.
Ұсақ қатты бөлшектер
Тыныс алу органдары арқылы денсаулыққа зиянын келтіре отырып, қатты ұсақ бөлшектердің басты
көздері өртеуге негізделген үдерістер болып табылады, мысалы, көлік құралдарының шығатын газдарын
бөлу, отынмен пеш арқылы жағу және қазандықтардың жұмыс істеуі. Қызыл жобасында шағын қатты
бөлшектердің бөліну көздері Әуезов кентіндегі тұрмыстық көздер мен асфальтталмаған жолдар болып
табылады, сәйкесінше, бөлінетін қатты бөлшектердің жалпы көлемі аз болады. Зерттеулер мен
компьютерлік үлгілердің нәтижелері, жобалау жұмыстарынан алшақтықтың арқасында Әуезов кентіндегі
ауада шағын қатты бөлшектердің шоғырлануы төмен болатындығын және нормативтік мәндерден
аспайтындығын көрсетеді. Сонымен қатар, Жобаны іске асырудың барлық мерзімі бойында ұсақ қатты
бөлшектердің бөлінуінің деңгейін бақылау мақсатында, Полиметалл Ауаның сапасын бақылау жоспарын
енгізеді, онда құрылыс пен пайдалану кезінде нормативтік мәндері асқан жағдайда шаралар
қабылданады.
Шаң құрамында күшәннің болуы
Органикалық емес күшәнді ұзақ уақыт тыныстау терінің және шырышты қабықтың тітіркенуіне, сонымен
қатар, денсаулыққа тигізетін басқа әсерлерге әкеледі. Халыққа қызмет көрсететін медициналық
қызметкерлер Әуезов кентіндегі халықтың арасынан мұндай жағдайларды тіркеген жоқ.
Атмосфераға күшәннің түсуінің әлеуетті көзі, күшәннің жоғары концентрациясының бөлінуі жүзеге
асырылатын жұмыстар мен ұйымдастырылмаған шаңдану болып табылады. Мұндай жағдай жобалау
құрылыстарының құрылғыларына арналған ескі үйінділердің орнын ауыстыру кезінде жүзеге асырылуы
мүмкін немесе жыныстар мен кенді жарған кезде пайдаланған уақытта күшәннің жоғары құрамы бар
жынысты шаңдану бөлінеді.
Жұмыстардың телімінен шығысқа қарай күшән құрамының қалдықтарын сақтау күшәннің
концентрациясы жоғары телім болып саналады. Бірақ бұл құрылыс полиэтилен экранымен және
құмдақтың қабатымен жабылған, сондықтан егер бұл қоймаға тиіспесе құрамында күшәні бар
шығындардың қаупі болмайды. Жобалау қызметінің нәтижесінде құрамында күшәні бар қалдықтардың
құрылуы қарастырылмайды, сәйкесінше, бұл құрылыс қолданылмайды.
Газ тәріздес шығарылымдар
Жобалау жұмыстарын жүргізу кезіндегі көлік құралдарының негізгі қозғалысы кен орындарынан
технологиялық жолдар бойынша жыныстың үйінділеріне және кенді дайындаудың құрылыстарына дейін
жүзеге асырылады. Аумақтық зерттеулердің негізінде кәсіпорынның аумағында жұмыс істейтін көлік
құралдарының шығындарынан газ шығындарының әсері және Әуезов кентінің тұрғындарының жанында
маңызсыз болып саналады.
Карьерді өңдеу кезеңінде (кен орындарын өңдеудің 1 кезеңі) көмір отынында екі жаңа қазандық
құрылады. Жер астын өңдеуді қарастыратын кен орнын өңдеудің 2 кезеңінде жер асты кен орындарын
желдету үшін қосымша жылу қуаттылығы қажет болады.
Жағымсыз иістер
Жағымсыз иістер бөлінетін тұрмыстық ақлдықтардан және тұрмыстық ағын суларды өңдеу және пайдаға
асыру кезінде пайда болуы мүмкін. Жобалау жұмыстарының телімінде ағындарды тазалауға арналған екі
құрылыс бар, оған қолданыстағы құрылыс пен жаңа тазартатын құрылғы кіреді, олар байытатын
фабриканың жанында құрылады. осы құрылыстардың дұрыс қолданылмауы бірқалыпты қысқа мерзімді
ауаға әсер етуін тудыруы мүмкін. Бірақ Әуезов кентінің тұрғындары тек оларды дұрыс қолданбаған
жағдайда ғана осы құрылыстардан және желдің оңтүстік-шығысының бағытынан иістің әсеріне ұшырауы
мүмкін, оның мүмкіндігі 10% кемді құрайды. Бұл дегеніміз, жағымсыз иістердің әсерінің маңыздылығы
жалпы көп емес.
