СУ РЕСУРСТАРЫ (ГИДРО ЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ГИДРОГЕОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАР)
Су ресурстарына, өзендердің беткі сулары, бұлақтар, батпақтар, көлдер және су қоймалары, сонымен
қатар жер астында жатқан сулы деңгейжиектердің жер асты сулары жатады.
Су ресурстарының бар күйі
Беткі сулар
Қызыл жобасы аумағындағы өзен желісі, кен орны алаңын
кептіретін бірнеше ағын сулармен ұсынылған. Оңтүстік -
батыс бағытындағы бұл барлық су ағындары Қызылсу
өзенінің құйылысы болып табылады. Өңдеу учаскесінің
жанында төрт карьер орналасқан. Бұл карьерлерде
орналасқан су беткі ағындардың нәтижесінде, сонымен
қатар жер асты сулары ағындарының нәтижесінде пайда
болған. Қызылсу су қоймасы өңдеу учаскесінің оңтүстігіне
қарай шамамен 8 ш. жерде Қызылсу ө. орналасқан.
Алаайғыр су қомасы өңдеу учаскесінен оңтүстүстік- батысына
қарай шамамен 4 ш. жерде орналасқан. Оған су Алаайғыр
жылғасынан келеді. Су қоймасы жергілікті тұрғындармен
балық аулау және басқа да бос уақыт өткізу үшін
қолданылады. Су қоймасынан, Қызылсу өзеніне келіп
ағатын бұлақ ағып жатыр.
Топырақты сулар
Айтарлықтай уақ тесікті болып келетін, топырақ суларының
айтарлықтай көлемінің өтуін қамтамасыз ететін, жер асты
геологиялық қалыптасуы, су сақтағыш деңгей жиегі деп
аталады. Су сақтағыш кешен бетінің астында топырақ сулары жатады. Су шығыны, су сақтағыш
деңгейжиегінде, беткі ағынмен салыстырғанда аз. Су сақтағыш деңгейжиегінен су бетке, бұлақ, өзендер
мен батпақтар арқылы, немесе мол жаңбыр болған кезде, топырақ суы жер деңгейінің бетіне көтерілген
кезде шыға алады.
Су ресустарына және су қолданушыларына Әлеуетті әсер етулер қандай?
Кеннің құрылысы, пайдаланылуы және жабылуы су ортасына әлеуметті әсер етуі мүмкін. Әсер етулерді,
беткі сулар және жер асты суларының сапасы мен санына әсері деп бөлуге болады.
Беткі сулар
Болжамдарға сәйкес, Жоба су беттеріне құрылыс және құнарлылықты қалпына келтіру кезінде шектеулі
әсер етуі мүмкін.
Пайдалану кезеңінде тау жұмыстары, беткі сулардың санына шамалы бірқалыпқа дейін әсер ететін
болады және осылайша су флорасы мен фаунасына әсер етеді. Арналарды дренажды арықтар арқылы
бұру нәтижесінде, Холодный ключ арнасының ағын көлемі су тасқыны кезінде шамамен екі есе ұлғаятын
Беткі сулардың сипаты
Қызылсу өзені
Бірнеше кезеңдік бұлақтар (Қызылту,
Ақбастаубұлақ, Жұматайбастау,
Майранбастау және Алаайғыр)
Үш қолда бар карьер (Батыс, Орталық
және Шығыс) және Алыстағы карьер;
Қызылсу су қоймасы
Алаайғыр су қоймасы.
болады, бұл кезде Ақбастау арнасының ағын көлемі су тасқыны кезінде үштен екіге төмендейді. Кеніш
суларының лақтыруларын есептемегенде, Қызылсу өзеніне ағынның жалпы көлемі өзгеріссіз қалуы тиіс.
Пайдалану кезеңінде жергілікті ағын сулардағы беткі сулардың сапасына тау-кен жұмыстарының ықпалы,
Салқын Кілт жылғасының қабылдайтын суларымен бірге бұрылатын сулардың әлеуетті сәйкестігі және
кен суларын лақтыруға экологиялық рұқсаттарға сай келетін талаптарды ескеру шартында азғантай
еленбеген болып бағаланады. Дегенмен, тау жұмыстары Алаайғыр бұлағының су сапасына кері әсер
көрсетуі мүмкін, қалдық қоймасы бөгеті жарылған жағдайда, бұлаққа қалдықтар түседі. Алайда осы
жағдай екіталай болып есептеледі
Топырақты сулар
Жер асты суларын Қызылту арқылы су алу кен орны учаскесінде топырақ суларының деңгейіне төмен әсер
ететін болады, және бұл, суды айдау шығындары аз болғандықтан аумақтағы басқа да топырақ
суларының қолданылуына әсер етпейді. Тау жұмыстары, Қызыл ту су алуына не санына, не сапасына және
оның жұмысына ешқандай әсер етпейді.
Ашық карьерге су келемі күніне 1500-нан 3000 м
3
дейін өседі. Су құйылуы нәтижесінде, өзімен жер
үстіндегі кеңістікті таныстыратын депрессиялық ойыңқы құрады, онда топырақ суларының деңгейі суды
айдап шығару нәтижесінде төмендеді. Депрессиялық ойыңқы карьерден жаққа қарай созылады және
кейбір жақын жергілікті су ағындарын іліп алып кетеді. Бұл өз кезегінде ағын карьерге топырақ сулары
арқылы беткі сулардың ағынын шақырады. Осы жағдай, су бетіне, суды қолданушыларға және қоршаған
ортаға орташа әсер ететін болады.
Пайдалану кезеңінде тау жұмыстарының топырақ суларының сапасына әсері төмен болып бағаланады.
Карьерлік су құйылумен шақырылған, депрессииондық құйыңқы, кеніш инфрақұрылым алаңдарынан
беткі суларды сорып алады, олар жер астына ағылатын болады.
Әсерлерді басқару немесе бақылау үшін қандай әрекеттер жасалады?
Беткі сулар
Ағымдық болмыстық бақылаулар, пайдаланудың әрбір кезеңінде жалғастырылатын болады. Бос
жыныстардың үйіндісі мен қалдық қойма периметрі бойынша құру және пайдалану кезеңінде құрғатқыш
жыралар мен нөсерлі кәріз құрылыстары жасалатын болады. Бұл құрылыстар, жаңбыр және еріген ағын
суларды, сүзгіге қарсы экранмен қорғалған бос жыныстардың үйінділері мен қалдық қоймалар
аумағынан жыралардың бар жүйесіне бұрады. Қоршауыш бөгеттердің бұзылуын болдырмайтын және
әлеуетті мәселелерді алдын-ала анықтау мақсатында, қалдық қоймалардың қоршауыш бөгеттері мен
тостағанының мониторингі жүзеге асырылатын болады. Қоршауыш бөгеттерді бұзу, аз ықтималды оқиға
болып саналады.
Топырақты сулар
Ағымдық болмыстық бақылаулар, пайдаланудың әрбір кезеңінде жалғастырылатын болады. Кен
инфрақұрылымы құрылысы кезінде кейбір ұңғымалар жоғалатындықтан, ағымдағы зумпфтар мен
қосымша ұңғымаларды мониторингтік желіге қосу үшін, оны шамалы өзгерту керек болуы мүмкін.
қандай қауіптер мен әсерлер қалады?
Бетік су ресурстар үшін: қалдық қоймасы жойылу кезінде кептірілетін және қалпына келтірілетін болады,
сәйкесінше, шектейтін бөгеттердің бұзылу қаупі жойылатын болады. Дренажды арықтар және нөсер
канализациясы бос жыныстар үйіндісінің және қалдық қоймалары орындарында қалады.
