Газет 988 жылдыѓ шiлдесiнен бастап шыѕады №32-33 (5382), 16 наурыз, бейсенбi, 2017 жыл

16 наурыз 2017 жыл.

№32-33 (5382)

www.almaty-akshamy.kz

17

РУХАНИЯТ

Сџхбаттасћан –

Балнџр АХМЕТ.

Џлы Даланыѓ ќуендерi

болгар кгiн кернемек

19 – 26 наурыз аралыѕында Болгария Республикасыныѓ Пловдив, София, Варна

ћалаларында тџѓѕыш рет Ћџрманѕазы атындаѕы Ћазаћ мемлекеттiк академиялыћ халыћ

аспаптары оркестрiнiѓ «Џлы дала ќуендерi» атты гастрольдiк концерттерi /тедi. Елба-

сымыздыѓ /зi «Ћазаћтыѓ iнжу-маржаны» деп баѕа берген оркестр /зiнiѓ 83 жылдыћ

тарихында ќлемнiѓ 80-ге жуыћ елiнде /нер к/рсетiп, мќѓгiлiк елдiѓ мќѓгiлiк мџрасын

насихаттап келедi. Бљкiл ќлемге џлы дала елiнiѓ музыкалыћ /нерiн, бiрегей ћазаћ

музыкалыћ аспаптарын дала ќуенiмен танытћан оркестр бљгiнде Тќуелсiз елiмiздiѓ /нерiн

дамытуѕа љлкен љлесiн ћосып келедi. Ћазаћстан мен Болгария арасындаѕы дипломатиялыћ

ћатынастардыѓ орнатылѕанына 25 жыл толуына орай џйымдастырылып отырѕан

гастрольдiк сапар туралы оркестр директоры, /нертану магистрi Нџрѕиса ДАУЕШОВПЕН

ќѓгiмелескен едiк.

МАЋСАТЫМЫЗ 

-

 ЕХРО-

2017 НАСИХАТТАУ

– Нџрѕиса Мџратџлы, ќѓгiме-

мiздi Болгарияѕа гастрольдiк

сапардыѓ маћсатынан бастасаћ.

– Биыл Ћазаћстан Республи-

касы мен Болгария Республикасы

арасындаѕы дипломатиялыћ ћаты-

настардыѓ орнатылѕанына 25 жыл

толады.  Аталѕан мерейтойѕа орай

џйымдастырылып отырѕан

гастрольдiк сапар ЋР Мќдениет

жќне спорт министрлiгi, ЋР Бол-

гария Республикасындаѕы Елшi-

лiгiнiѓ тiкелей ћолдауымен жљ-

зеге асып отыр. Бџл гастрольдiк

сапарымыз Ћазаћстан мен Болга-

рия арасындаѕы &зара тиiмдi ын-

тымаћтастыћты одан ќрi кеѓейту

мен тереѓдету, мемлекеттер

арасындаѕы &зара мќдени байла-

нысты ныѕайту, ћазаћ &нерiнiѓ

т&л мќдениетiн кеѓiнен насихат-

тау маћсатын к&здейдi. Сондай-

аћ, елiмiзде &тетiн ЕХРО-2017

Халыћаралыћ мамандандырылѕан

к&рмесiнiѓ маѓыздылыѕын

айшыћтау болып табылады. Гас-

трольдiк сапар нќтижесi бойынша

&нер џжымдарымен меморан-

думѕа ћол ћойылып, мќдениет са-

ласында тќжiрибе алмасып, &зара

ќрiптестiктi дамыту маћсатында

жџмыс жљргiзiлетiн болады. 20

наурызда Еуропадаѕы еѓ ежелгi

ћалалардыѓ бiрi – Пловдив ћала-

сыныѓ Драма театрында, 22

наурызда София ћаласындаѕы

«Болгария залы» концерт залын-

да, ал 24 наурызда теѓiз жаѕасын-

да орналасћан Варна ћаласында

Фестиваль жќне конгресс орталы-

ѕында &нер к&рсетемiз. Ћазiр кон-

цертiмiз туралы ќлеуметтiк

желiлер мен к&шедегi афишалар

арћылы халыћћа жарнама жаса-

лып, билеттер сатылып жатыр.

Мерекелiк концертке екi ел

љкiметiнен бiрћатар ћџрметтi

ћонаћтар ћатысады. Сондай-аћ,

сазды кешке Болгарияныѓ џлттыћ

радиосыныѓ џлттыћ оркестрi,

симфониялыћ оркестрi жќне хор

џжымдарынан ќрiптестерiмiздi де

шаћырдыћ. Айта кетерлiгi, бiз

Болгария џлттыћ радиосындаѕы

бiзге ћатысты &нер џжымдарымен

келiсс&здер жљргiзiп келдiк, ендi

екiжаћты мќдени байланыс ж&-

нiндегi меморандумѕа ћол ћой-

маћпыз. Бџл бiзге болашаћта

&зара тќжiрибе алмасуѕа, &нер

ордаларындаѕы жџмыс барысы-

мен жаћын танысуѕа, Болгария

солистерi мен дирижерлерiн елi-

мiзге шаћыруѕа, екi мемлекетте

бiрiккен концерттер беруге жаѓа

жол ашады. Бљгiнгi таѓда џлттыћ

&нерiн саф алтындай саћтап,

барынша  ћолдау к&рсетiп келе

жатћан Болгария џлттыћ радио-

сыныѓ студиясында &нер џжым-

дары заманауи сандыћ жљйеде

жџмыс жасайды. Бiз сол жљйенi

&зiмiзге енгiзгiмiз келедi. Шет

елде елiмiздiѓ мќдени &мiрiн ќрi

т&л &нерiн насихаттауѕа, мемлеке-

тiмiздiѓ мќдени имиджiн ћалып-

тастыруѕа мљмкiндiк туѕызѕан ЋР

Мќдениет жќне спорт министр-

лiгiне алѕыс бiлдiремiз.

– Концерттiк баѕдарламада

ћандай шыѕармалар орындалады?

Мерекелiк концертте шетелдiк

к(рермендердiѓ алдында ћандай

ќртiстер (нер к(рсетедi?

– «Џлы дала ќуендерi» атты

концерттiѓ баѕдарламасы халыћ

кљйлерiмен ћатар, Ћџрманѕазы,

Тљркеш, Шќмшi Ћалдаяћов,

Ахмет Жџбанов, Нџрѕиса Тiлен-

диев, Т&леген Мџхамеджанов

сынды ћазаћ композиторларыныѓ

жќне ќлемнiѓ классик компози-

торлары – Жорж Бизе, Антонио

Вивальди, Имре Кальман, Иоганн

Штраустыѓ шыѕармаларынан

ћџралып отыр. Сонымен ћатар,

болгар халћыныѓ халыћ ќндерi

мен фольклорлыћ шыѕармасы

орындалады. Концертiмiздiѓ

шымылдыѕын Ћџрманѕазыныѓ

«Сары арћа» кљйiмен кљмбiрлетiп

ашып, ћазаћ композиторларыныѓ

жќне ќлемнiѓ классик компози-

торларыныѓ шыѕармаларымен

жалѕастырмаћпыз. Iзгi шараѕа

Ћџрманѕазы оркестрiмен ћатар,

Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiрген

ќртiсi – Майра Мџхамедћызы,

Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiрген ћай-

раткерлерi – Жеѓiс Ысћаћова,

Ерлан Рысћали, Мемлекеттiк

«Дарын» жастар сыйлыѕыныѓ

иегерi – Батыржан Мыћтыбаев,

Республикалыћ жќне Халыћара-

лыћ конкурстардыѓ лауреаттары

– Аѕайша Жџрбай, Ќсел Раћым-

жан ћатысады. Оркестрдiѓ бас

дирижерi – Мемлекеттiк «Дарын»

жастар сыйлыѕыныѓ иегерi

Арман Жљдебаев, дирижер –

Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiрген

ћайраткерi Жанас Бекентџров.

РЕПЕРТУАРЫМЫЗДА

4000-НАН АСА

ТУЫНДЫЛАР БАР

– Гастроль аясында (згелердiѓ

(негесiмен таныстыратын мџражай

тќрiздi мќдениет орындарын

аралау ћарастырылѕан ба?

– Ћџрманѕазы оркестрi Eске-

мен, Батыс Ћазаћстан, Атырау,

Аћтау тќрiздi елiмiздiѓ ќр &ѓi-

рiнде болѕанда гастрольдiк сапар

аясында сол ћалалардаѕы музыка-

лыћ колледждерде студенттермен

кездесiп, сан ѕасырлыћ тарихы

бар &нерiмiздi насихаттау маћса-

тында шеберлiк сабаћтарын &ткi-

зiп, мџражайларды аралауды игi

дќстљрге айналдырѕан. Себебi,

к&ненiѓ к&зiндей ћымбат ћазына-

лар саћталѕан мџражайлар  &ткен

ѕасырлардан сыр шертiп, туѕан

жерiмiздiѓ тереѓ тарихымен таны-

суѕа ыћпал етедi. Болгарияда Рим

амфитеатры тќрiздi II ѕасырда

салынѕан к&не амфитеатр бар.

Бџйырса, сол тарихи театрѕа да,

&зiмiз &нер к&рсететiн Еуропа-

даѕы еѓ ежелгi ћалалардыѓ бiрi –

Пловдив ћаласындаѕы мџражай-

лар мен амфитеатрларѕа да

баруды жоспарлап ћойдыћ.

– Дќстљрлi орындаушылыћ

мќнерiн џлттыћ сипатта ћаймаѕын

бџзбай талѕампаз тыѓдарман

жљрегiне жеткiзiп жљрген (нер

џжымы шет елге соѓѕы рет ћашан

гастрольдiк сапарѕа барѕан едi?

– Оркестр џжымы тiкелей

Мќдениет жќне спорт министрлi-

гiнiѓ ћолдауымен соѓѕы бес

жылда Ћазаћстанныѓ мќдени

кљндерi аясында Америка Ћџрама

Штаттары, Ћытай Халыћ Респуб-

ликасы, Украина, Австрия елде-

рiнде болып,  республика к&ле-

мiнде 10 облыс орталыѕына гас-

трольдiк концерттерiн џйымдас-

тырды. Eткен жылы ЋР Тќуел-

сiздiгiнiѓ 25 жылдыћ мерейтойы

ћарсаѓында «Џлы дала мџрасы»

атты мерекелiк концертiмен

Астана, Солтљстiк Ћазаћстан,

Атырау, Батыс Ћазаћстан облыс-

тарында гастрольдiк сапарда

болды. 2016 жылы Республика

сарайында Тќуелсiздiгiмiздiѓ 25

жылдыћ мерейтойына жќне

Алматы ћаласыныѓ 1000 жылды-

ѕына арналѕан «Џлы дала мџрасы»

атты мерекелiк концертiн &ткiздi.

Болашаћта оркестрдiѓ шет-

елдiк гастрольдiк сапарларыныѓ

шекарасын кеѓейтiп, Греция,

Македония, Испания жќне басћа

мемлекеттерде &нер к&рсетудi

жоспарлап отырмыз. Биыл Ас-

танада &тетiн ЕХРО-2017 Халыћ-

аралыћ мамандандырылѕан к&р-

месiнде, сондай-аћ, елiмiздiѓ екi

облыс орталыѕында концерттер

ћоямыз. Биыл оркестр гастро-

льдiк сапарѕа к&п шыѕады. Негiзi,

гастрольдiк сапар &нер џжы-

мыныѓ тќжiрибе жинаћтап, ел

к&ру, жер к&ру арћылы шыѕар-

машылыћ деѓгейiнiѓ &суiне

септiгiн тигiзедi.

1934 жылы академик Ахмет

Жџбанов негiзiн ћалаѕан оркестр

репертуары ћазаћ мќдениетiнiѓ

ќуен байлыѕыныѓ шексiздiгiн

дќлелдейдi. Алѕашында тек ћазаћ

музыкаларынан ћџрылѕан оркес-

трдiѓ  репертуарлыћ ћорында

бљгiнде отандыћ жќне ќлемдiк

классик композиторлардыѓ 4000-

нан аса туындылары бар.  83

жылдыћ таѕылымды тарихы бар

оркестр џжымында бљгiнгi таѓда

82 &нерлi музыкант еѓбек етедi.

Ћазаћ музыкалыћ Олимпiнiѓ

шыѓында тџрѕан ќйгiлi кљйшi

Ћџрманѕазы атындаѕы оркестрi-

мiз ата-бабаларымыздыѓ тарихи

тамырларын џмытпай, салт-дќс-

тљрiмiздi жарасымды жалѕастыра

отырып жаѓа  жетiстiктерге жету-

ге мљмкiндiктерiнiѓ бар екендiгiн

к&рсетедi. Болашаћта да оркестр

џжымы жаѓа толыћтырулармен

џлттыћ &нер мен мќдениеттiѓ

шарыћтап гљлденуiне, Мемлекет

басшысы Нџрсџлтан Назарбаев-

тыѓ халыћћа Жолдауында айтћа-

нындай, «Мќѓгiлiк ел» идеясын

жљзеге асыруѕа маћсатты тљрде

атсалысады.

КЉМБIРЛЕГЕН КЉЙЛЕР  –

ЋЏНДЫ ЋАЗЫНАМЫЗ

– Бљгiнгi таѓда кљй (нерiнде

ћандай (зектi мќселелер бар?

– Ћазiр бiзде кљй &нерiндегi

&зектi мќселенiѓ бiрi – кќсiби

сыншылардыѓ жоћтыѕы. Бiле

бiлсек, &нер џжымдарыныѓ шы-

ѕармашылыћ &суiне сыни пiкiр

ауадай ћажет. Бiз БАЋ арћылы

концерттiѓ &ткендiгi туралы тек

аћпарат берумен ѕана шектелiп

ћалып жљрмiз. Мерзiмдi баспас&з

беттерiнде кљйдiѓ кќсiби орын-

далуы мен концерттiѓ ћандай деѓ-

гейде &ткенi туралы сыни ма-

ћалалар мљлде жоћ. Негiзi, наѕыз

&нер &ркендеуi љшiн жќне сапалы

болуы љшiн ћошеметтен бџрын

сын керек. Бiздiѓ Болгариядаѕы

концерттiк баѕдарламамызѕа

енген ќрбiр шыѕарманыѓ таѓдал-

ѕан себебiн сџрайтын сыншылар-

дыѓ жоћтыѕы &кiнiштi. Мысалы,

сiз концерт берiп, бiр кљйдi дџрыс

немесе бџрыс ойнасаѓыз, оны

бiлiп жатћан сыншы атымен жоћ.

Ћазiр ћаншама кљй &згерiп жа-

тыр. Мќдениеттанушылар мен

&нертанушылар елiмiздегi ћазiргi

оркестрлердiѓ баѕыт-баѕдарын

сынап, жеткен жетiстiктерi тура-

лы кќсiби сын  айтуы ћажет. Ха-

лыћты &нерге баулу маћсатында

оркестрден шоу жасадыћ. Шоу

жасау деген билеп, секiру емес,

ќртљрлi трактовка, ќртљрлi музы-

калыћ баѕыттармен музыканыѓ

iшiнен шоу жасау ћажет. Бiз,

мiне, осындай шоу жасап к&рдiк.

Ћазiр ќлеуметтiк желiлерге ћара-

сам, елiмiздiѓ &зге &ѓiрлерiндегi

кейбiр &нер џжымдары сол

баѕытты басћаша тљсiнiп алып,

ћазаћ оркестрлерiн билетуге шы-

ѕарды. Ол дџрыс емес. Оркестр-

лермен билеу бiздiѓ менталите-

тiмiзге келмейдi. Ал,

менталитетке келмейтiн нќрсенiѓ

ћалыптасуы мљмкiн емес. Бола-

шаћта аудандарда, ћалаларда

ћџрылып жатћан оркестрлердiѓ

баѕыты мен репертуарын реттеу

маћсатында Ћазаћстан Оркестр-

лер одаѕын ћџрсаћ деген ниетiмiз

бар. Мысалы, &зге театрлар

М.Ќуезов театрына ћарап љлгi

алатын болса,  Ћџрманѕазы ор-

кестрi де &згелерге &неге болуѕа

барынша џмтылады. Талѕампаз

тыѓдарманды тарту маћсатында

ћазiр репертуарымызды жаѓа

баѕытћа &згертiп жатырмыз. Сан

ѕасырлыћ тарихы бар кљмбiрлеген

кљйлер  – бабаларымыздан ама-

натћа ћалѕан рухани мџрамыз,

ћџнды ћазынамыз. Ћазiр Ћазаћ-

станда ћаншама оркестр бар,

ќрбiр облыстыѓ оркестрi &зiнше

баѕыт алып кеткен, Ћџрман-

ѕазыныѓ «Сарыарћа» кљйiн олар-

дыѓ ќрћайсысы &зiнше ойнайды.

Ал негiзi, «Сарыарћаныѓ» &зiнiѓ

дќмi ћалу керек. Дќстљрлi &нердi

насихаттайтын кейбiр концерт-

терге барсаѓыз, соѓына дейiн

тамашалай алмайсыз. Себебi,

тыѓдарман ћауым орындаушыдан

рухани лќззат алса да, жалпы

концертте драматургия болмайды.

Ћазаћстан Оркестрлер одаѕы

ћџрылса, ол барлыћ оркестрге

бiрдей бiр баѕыттаѕы партиту-

ралар шыѕарумен айналысуы

керек. Мысалы, Моцарттыѓ

«Турецкий марш» атты шыѕар-

масын рок, джаз, симфониялыћ

оркестр немесе халыћ оркестрi

орындаѕанда бiрде-бiр нотасын

ћалдырмай орындайды. Моцарт

&ткен ѕасырларда ћалай жазса,

сол кљйiнде орындайды. Ал, бiз

Ћџрманѕазыныѓ «Сарыарћасын»

жiлiктеп аламыз да, ќрћайсымыз

&зiмiзше орындаймыз. Сондыћ-

тан, шыѕарма &зiнiѓ сапасын

жоѕалтуы ќбден мљмкiн. Тќттiм-

беттiѓ «Сарыжайлауыныѓ» осы

кљнге дейiн наћты белгiленген

нџсћасы жоћтыѓ ћасы. Айт-

паћшы, халыћ оркестрiндегi

дыбыс мќселесi ж&нiнде де айта

кеткен абзал. Мысалы, Еуропада

ѕалымдар скрипкаѕа арнайы

микрофон ойлап тапћан. Ал,

домбыраѕа микрофон ћойылса, ол

аспаптыѓ ћоѓыр љнiн басћаша

&згертiп жiбередi. Болашаћта

домбыраѕа арналѕан микрофон-

дар жасау ж&нiнде ѕалымдарѕа

џсыныс айту ћажет. Бiз ћазiр

арнайы аппарат арћылы сонау

1934 жылы жасалѕан партитура-

мыздыѓ барлыѕын сандыћ жљйеге

ауыстырып жатырмыз. Барлыћ

кiтапханамызды сандыћ жљйеге

к&шiрудi осыдан екi жыл бџрын

бастаѕан болатынбыз. Елбасы-

мыздыѓ Жолдауында айтылѕан

сандыћ жљйеге ауысу мќселесiн

ћолѕа алдыћ. Бљгiнде жџмысы-

мыздыѓ 40 пайызы аяћталды.

Бiздiѓ Ћџрманѕазы оркестрiнiѓ

бiрде-бiр нотасы ћарапайым

ћаламмен жазылѕан жазбаша

тљрде ћойылмайды. Бiз ћазiр

дыбыс жќне жарыћ мќселесiмен

айналысып жатырмыз. Жарыћ

оркестрдiѓ сџлу сќнiн кiргiзедi,

оныѓ масштабын џлѕайтады.

Ћазiр мљмкiндiгiнше оркестр

ѕимаратын жарыћтандырып жа-

тырмыз. Ќрбiр шыѕарманы жа-

рыћпен ќрлеуiмiз керек. Ћа-

заћтыѓ кљмбiрлеген кљйлерiн

кљллi ќлемге насихаттау маћса-

тында заман талабына сай бiз

бљгiн осы баѕытта жџмыс iстеп

жљрмiз.

– Ќѓгiмеѓiзге рахмет!