Газет 931 жылғы қыркүйектен шығады №42 (7213) 19 қазан, 2017 жыл

19 қазан.  2017 жыл.

7

www.zhaikpress.kz

ЖАЙЫҚ 

таңы

* “...Мектептер маңынан да балалардың арасынан жаңғырып естіліп жататын 

тікен сөзге етіміз үйреніп кеткені ме?” 

Ой ОтАуы

Д

үниеге у шашқан лас сөз...

Спорт алаңында ұлдар доп қуып жүр. Футболдың 

қызығына  берілген.  Керемет  көрініс  қой.  Сенің 

де  делебеңді  қоздырып,  балалық  күндеріңді  көз 

алдыңа әкеледі. Кенет алаңда аяқ астынан... Ойын 

ережесі  бұзылды  ма,  білмеймін,  балалардың  дау-

сы ащы-ащы шығып, боғауыздың бірінен соң бірін 

ағытты дейсің. Бір-бірінің кеңірдегін тап қазір суы-

рып  алатындай-ақ.  Титтей  ұлдардың  тікен  сөзді 

кіжініп  тұрып,  «бабында»  айтуына  таңғалмай  көр. 

Кімнен үйренген? Кімнен қағып алған? 

Бүгін осындай, ал ертең...

  Бейпіл  сөз,  боғауыз  қай  заманда  да  айтыл-

ды.  Отарланудың  күшеюімен,  тұрмысымызға  арақ-

шараптың  кең  енуімен  бұл  жағынан  тіпті  жабайылана 

түстік. Яғни, қазақшаға орысшасы араласқан былапыт-

ты баттастырудан «шеберлігіміз» сөзсіз өсті, дамыды, 

ындынымыз тереңдеді.

Тап осы «айнымас» дағдымыз жайында, яғни оның 

сұмдық  зардабы  жайында  жақсылап  бір  ойлансақ, 

қайтеді.

Толғауы  тоқсан  тіршілігімізде  өкініші  өзек  өртеген 

қатыгездік, жанжал, ауру, ашу, апат көп. Соны адам ба-

ласы көп жағдайда өзіне өзі тілеп алатынын ғасырлар 

жүзінде  талай  ойшылдар,  ғұламалар  ескертіп  өткен. 

Пенденің  бір-біріне  теріс  ниеті,  дөрекілігі,  зәрлі  сөзі, 

өрескелдігі ауаны улап, тірлікке зиянды вирустарды мо-

лайтатыны  баяғыдан-ақ  дәлелденген.  Ал  біз  «Табиғат 

неге  соншама  бұзылды?  Ауру-сырқаудың  небір  түрі 

неге көбейіп кетті?»,-деп, сөз сапырамыз. Өзімізге кінәні, 

күнәні  жақындатқымыз  келмей,  білгішсінеміз  келіп. 

Әлдекімге тісімізді қайраймыз... Бос сөзге шығын қайран, 

алтын уақыт деңіз.

Осындай  бүкіл  кесір-кесапатқа  бейбастық  бейпіл 

сөздің  де  әбден  қатысы  бар.  Жүйкені  жүндей  түтетін, 

естігеннің  шекесінен  өтетін  боғауыздың  дүниені,  тір-

шілікті ластайтынын ойлы адам ұғынса керек. Ара-тұра 

соның небір жаңа түрі «айналымға» түсіп, араға жылдар 

салып, кейбірі ұмытылып, ал кәдімгі сәнге айналып шыға 

келетіні  де  аз  емес.  Соның  бәрі  сәбилерімізге  жұғып, 

тамырын  әбден  тереңдетеді.  Мектептер  маңынан  да 

балалардың  арасынан  жаңғырып  естіліп  жататын  ті-

кен  сөзге  етіміз  үйреніп  кеткені  ме?  Көше  бойларынан 

әңгімесіне  боғауыз  қоспаса  жүре  алмайтын  жастарды 

сіз  де,  біз  де  күн  сайын  көреміз.  Бір-бірін  балағатпен 

ықтырып,  бұқтырғысы  келіп,  мұның  ақыры  қып-қызыл 

төбелеске,  пышақтасуға  апарып  жатқан  оқиғалар  ше? 

Біреудің көзіне улы сөзбен көк шыбын үймелетуде ал-

дына  жан  салмайтындар  оның  есесіне  осындай  күш-

қуатын еңбекке арнаса, шіркін дейсіз.

Ол  ол  ма,  қыз-келіншектеріміз  де  сол  жиіркенішті 

салт  жөнінде  ешкімнен  қалыспауда.  Жеті  атадан  бер-

мен  жібергенде,  апырым-ай,  жылан  ысқырғандай, 

саңыраудың  өзі  селт  еткендей.  Нәзік  иықтылар  ара-

сында  мәнерлеп  тұрып  боқтауды,  қажет  болса, 

көкайылданып, жағаласып, төбелесе кетуді өздеріне бір 

«имидж»  санаушылар  қалада  да,  ауылда  да  аз  емес. 

Жетіскен жеріміз осы ма? Ар-ұяттың жұғыны, айналаны 

сыйлаудың титтей болса да сәулесі қайда?

Улы сөз жарыстырып, тіс қайрап тілдесу адамдықтың 

ауылынан алыстататыны анық. Қасіреттің бірі осы емес 

пе? Аузына келгенді шатқан үлкенді бала да сыйлаудан 

қалады.  Балағатты  үйренген  бала  соны  кәдімгі  қаруға 

айналдырады.  Тап  бір  бақыты  қайтқан  күн  туғандай, 

дүниенің  түбін  түсіріп,  нәшіне  келтіріп  балағаттайтын 

ересектер дүниеге у шашып жатқандарын ұғына ма?

Кеудемізден 

қоқыр-қоқысты 

аластатқан 

жөн. 

Қараң  батқыр  боғауызға  жаттыққан  тіл  мен  жақ  еш-

кімді  ешқашан  ұшпаққа  шығарған  емес.  Асыл  тіліміз 

былғанбасын  дейік.  Дүние  балағат  сөзбен  уланбасын 

дейік.

Жеңіс НҰРЫМ.

Чапаев ауылы.

Қара 

жолдың 

бойындағы 

аялдамалардың  да  тіршілікте  өз 

орны,  маңызы  қандай  екенін  айтып 

жату  артық  шығар.  Өкінішке  қарай, 

бұлардың  басым  көбінің  жайлылы-

ғы,  тазалығы  сын  көтермейді-ақ.  Ал 

бұған  кінәлі  кім?  Аялдамалардың 

ұсқынсыз,  аянышты  халіне  қарап 

тұрып,  біздің  мәдениетіміз,  қоғам 

мүлкіне  жанашырлығымыз,  ортақ 

дүниеге 

көзқарасымыз 

қандай 

деңгейде екені байқалып қалады-ау.

А

ялдама ма, әжетхана ма?

лері  көктайғақ  кезінде  апатқа  ұшырап 

қалмауы  үшін  әлденеше  жүк  көлігіне 

тиелген  құм  аралас  тұз  бірінші  кезекте 

жол  бойындағы  қауіпті  деген  жерлерге 

себіледі.  Ұйытқыған  боран  күндерінде 

трактор,  автогрейдерлер  Шапдаржап 

пен  Алғабас,  Чапаев  пен  Қазталов 

ауылдарының  арасын  қардан  тазалауға 

жұмылдырылады.

Аталған  ұжым  қақаған  аяздарда  жол 

бойында  тұрып  қалған  көлік  иелеріне 

де  көмек  қолдарын  ұсынады.  Бұл  үшін 

жолдағы белгілерді атқылауды тоқтатпай 

келеді.  «Оған  дәлел  –  белгілерді  тесіп 

өткен  оқтың  іздері»,-дейді  бөлімше  бас-

шысы Асхат Қойшығұлов.

Міне, 

жолды 

күтіп-баптау, 

жол 

қауіпсіздігі  үшін  жасалып  жатқан  қыруар 

қам-қарекетті 

бағаламаудың 

көрінісі 

сол  емес  пе.  Бұдан  кімге  пайда,  кім-

ге  зиян?  Аялдамаларға  қайта  оралсақ, 

қабырғаларға  бейәдеп  сөздер  жазып, 

анайы суреттер салып кету тоқшылықтан, 

еріккендіктен емей, немене. Қабырғалары 

238  шақырым  аралығында  орналасқан 

18  аялдаманың  жайы  осындай.  Неге? 

Себебі,  республикалық  маңызы  бар 

жолдардың  құрамына  кіретін  Орал-

Атырау  тас  жолын  күрделі  жөндеуден 

өткізгенде  аялдама  маңына  әжетхана 

салу  жобаға  енбей  қалыпты.  Сонда 

республикалық  маңызы  бар  жолдарда 

жүретін жолаушылардың әлгі «шаруала-

ры» маңызды емес пе?

Осы жолмен күніне орта есеппен 3000 

көлік  өтеді  екен.  Сонда  «қажет»  үшін 

Осы  жерде  алдымен  мына  тір-

лік  жайында  аз-кем  айта  кеткен  жөн. 

«Қазавтожолы»  республикалық  мем-

лекеттік  кәсіпорны  БҚО  филиалының 

Чапаевта  орналасқан  №40  жолды 

пайдалану  бөлімшесі  Орал  –  Аты-

рау  тас  жолының  73-ші  шақырымынан 

214-ші  шақырымына  дейін  және  Ча-

паев-Жалпақтал-Қазталов 

жолын 

қадағалауда ұстайды. Жолды күтіп-бап-

тау, яғни ағымдағы жөндеу, қыс мезгілін-

де  қардан  тазалау,  белгілерді  жаңарту 

секілді  тірлік  тынымсыз  жалғасып 

жатады.  Соның  бәрі  түптеп  келген-

де,  жүргізушілердің,  жолаушылардың 

амандығын, қара жолдағы жайлылықты 

қамтамасыз  етуге  арналады.  Көлік  ие-

Чапаев  пен  Тайпақ  ауылдарында  жы-

лыту  пункттері  жұмыс  жасайды.  Ыстық 

тамақ,  бірнеше  адамдық  жатын  орын 

қарастырылған. Көбіне мұндай жағдайға 

ауыр  жүк  көліктерін  тізгіндеген  шетел 

азаматтары ұшырайды.

Ал  көктем  шыға  бөлімше  бірне-

ше  айлық  ұйымдастырып,  жол  бойын 

тазалауға, белгілерді жаңартуға кіріседі. 

Олардың  сөзінше,  жол  белгілері  жыл 

сайын  ауыстыруды  қажет  етеді.  Себебі, 

ауылдар  маңындағы  белгілерді  сотқарлар 

таспен атқылап немесе майыстырып ке-

теді екен. Мұндай белгілер аңшылардың 

да  «нысанасына»  айналған.  Мұздай 

қаруланған  аңшысымақтар  ой-қырды 

шарлап,  қанжығалары  майланса  да, 

жазылған  адам  есімдерінен  көрінбейтін 

аялдамалар  аз  емес.  Ал  ішкі  тазалығын 

сөз  етсеңіз,  жүрегіңіз  айнып  кетеді-ау. 

Толған бос шөлмек, темекінің қораптары 

мен  тұқылдары...  Тап  бір  настықтың 

табылмас  үлгісі.  Тағы  не  айтуға  бола-

ды  десек,  оны  өзіңіз  де  сезіп  отырған 

шығарсыз.  Аялдамалардың  сарғайған 

іргелерін 

көріп, 

жолаушылардың 

дәрет  үшін  көп  алысқа  бармайтынын 

байқайсың. Ал, қайда барсын, себебі ол 

жерлерде  салынған  әжетханалар  жоқ. 

Сондықтан  аялдаманы  шыр  айналып 

жүргендерді  көргенде,  әжетханалардың 

орны  қандай  екенін  бағамдай  беріңіз. 

Ауданымыз  аумағындағы  Алғабас  пен 

Шабдаржап 

ауылының 

арасындағы 

қанша адамның тысқа шығатынын есеп-

тей беріңіз. Жол бойындағы әжетханасы 

бар дәмханалардың аралары тым алшақ. 

Бұл  мәселе  көпшілікті  ойландыратыны 

айтпаса  да  түсінікті.  Асхат  Бекежанұлы 

осы  бір  мәселені  қозғап,  жоғарғы  жаққа 

хат та жазған. Бірақ, қозғалыс жоқ. Басқа 

облыстардағы  жолдардың  бойындағы 

қолайлылықты  көргенде  бізге  неге  бұл 

істі тезірек қолға алмасқа деп ойлайсың 

ғой? Әйтпесе, аялдамалардағы дақтарды 

кетіру  үшін  жыл  сайын  қыруар  қаржы 

кетіп жатыр.

Аудан  орталығындағы  бөлімшедегі 

22 жұмысшы-қызметкермен қоса Тайпақ 

ауылындағы  пункттегі  6  еңбеккер  жол 

бойының  тазалығы  үшін  жұмылып 

жүр.  Мысалы,  олар  жол  жиегінде-

гі  шөпті  жаз  маусымында  6-7  рет  ша-

бады. 

Аялдамаларда 

орналасқан 

қоқыссалғыштарды толған сайын тазар-

ту осы қызметкерлердің жұмысы. Бірақ, 

олар  жолаушылардың,  жүргіншілердің 

салақтығы  шектен  шыққандықтан,  жиі-

жиі  тазартуға  үлгере  алмай  жатады. 

Қараңыз,  шашылған  неше  түрлі  қағаз, 

қораптар,  баклажкалар...  Осындайда 

көмек  қолын  созатын  ауылдық  округ-

тер  жоқ  емес.  Бударин,  Чапаев,  Мер-

ген,  Тайпақ  әкімдіктері  өз  тұстарындағы 

аялдамалардың  маңын  таза  ұстауда 

көпке үлгі болып келеді. 

Тек осыны жұрттың бағалауын, 

қолдауын айт. Алайда осыған 

келгенде, кежегеміз кейін тартатыны-

ай дейсің. «Қолда барда алтынның 

қадірі жоқ» деген құлаққағысқа қашан 

құлақ асамыз екен.

Бекболат ҚАЛЕНОВ,

«Жайық таңы».

Суреттердіі түсірген 

Нұрбек ИХСАН.