Г. С. Афонин, В. Н. Бар щенков, Н. В. Ко ндр атьев

51
 
 
 
 
3 - т а р а у  
 
СЫҒЫЛҒАН АУАНЫ ҚУАТТАНДЫРУ ЖӘНЕ ОНЫ 
САҚТАУ ҚҰРАЛДАРЫ 
 
3.1. 
Компрессорлар.  Жалпы ережелер және негізгі жұмыс 
көрсеткіштері
 
 
Компрессорлар  қосалқы  құрылғылардың  пневматикалық  желісіне: 
электр  пневматикалық  контакторларға,  реверсорларға,  мореходтарға, 
құмсалғыштарды сығылған ауамен толтыру үшін қолданылады. 
Жылжымалы  құрамда  қолданылатын  компрессорлар  цилиндрлер 
санына  (бір,  екі  цилиндр  және  т.б.)  сәйкес  жіктеледі;  цилиндрлердің 
орналасуы  бойынша  (көлденең,  тік,  V-  және  W-тәрізді);  қысу 
қадамдарының  саны  бойынша  (бір  және  екі  кезең);  электр 
қозғалтқышымен немесе ішкі жану қозғалтқышымен басқарылады. 
Қосалқы  компрессорлар  электрлі  жылжымалы  құрамның  жұмыс 
істемейтін  күйінде  ұзартылғаннан  кейін  негізгі  резервуарларда  және 
резервуарда қысылған ауа болмаған кезде жоғары вольтты камераның 
панельдерін  және  ағымдағы  коллекторды  блоктайтын  негізгі  ауа 
ағытпасы бар пневматикалық сызықтары бар қысылған ауаны толтыру 
үшін қызмет етеді. 
Компрессорлар 
сығылған 
ауаға 
сұранысты 
максималды 
шығындармен және  пойызда  ағып  кетуден  сақтауы  керек. Қажет емес 
қыздырудың  алдын  алу  үшін  компрессор  жұмыс  режимі  бірнеше  рет 
орнатылады.  Сонымен  қатар  жүктеменің  астындағы  компрессордың 
ұзақтығы  50%-дан  аспайды  және  циклдің  уақыты  10  минуттан 
аспайды. 
Жылжымалы  құрамда  қолданылатын  негізгі  компрессорлар  әдетте 
екі  сатылы  болады.  Ауадағы  қысу  кезеңдер  арасында  аралық 
салқындатуы бар екі цилиндрде дәйекті болады. Ондай компрессордың 
жұмысы 3.1 суретте. 
Поршеньнің  бірінші  төмендеуі  (3.1-сурет)  кезінде  сору  клапаны 
ашылады  3,    бірінші  сатылы  цилиндрге  2  тұрақты  қысыммен 
атмосферадан  ауа  кіреді.  Сорып  алу  желісі  (3.1-сурет)  атмосфераның 
барометрлік  штрих  сызығының      астында  белгіленген.  Поршень  1 
жоғары қарай көтерілгенде, 3 сорғыш клапаны жабылып, цилиндрдің 2 
жұмыс  кеңістігінің  көлемі  азайып,  CD  бойымен  4  тоңазытқышта 
қысымға  дейін  қысады,  содан  кейін  5-разряд  клапаны  ашылады,  ал 
қысылған ауаны тоңазытқышта тұрақты аралық қысыммен болады.

52
 
 
 
3.1-сурет Екі сатылы компрессордың(а) сызбасы және  жұмысының 
теоретикалық индикаторлық   диаграммасы(б) : 
1  –  поршень;  2  –  бірінші  сатылы  цилиндр;  3  –  сорушы  клапан;  4  –  тоңазытқыш;  5  – 
айдау  клапаны;  V  –  сорылатын  ауа  көлемі;  V
B
—  Поршеньнің  жоғарғы  жағындағы  бос 
орын  көлемі  (зиянды  кеңістіктің  көлемі));  V  –  толық  көлемде,  поршеньде  бір  төтенше 
жағдайдан екіншісіне ауысқан кезде сипатталған 
 
Поршеньнің  келесі  төменгі  соққысы  кезінде  FB  сызығының 
бойымен  зиянды  кеңістікте  (поршен  үстіндегі  бос  орын  көлемі)  FB 
сызығының  бойымен  қалған  қысылған  ауа  кеңеюі  белгілі  бір  мәнге 
дейін  азаяды  және  сорғыш  клапан  3  атмосфералық  қысыммен 
ашылады.  Содан  кейін  процесс  қайталанады.  Бірінші  кезеңде  ауа 
қысымы 2,0 ... 4,0 кгс / см2 қысылады. 
Тоңазытқыштан  FE  желісі  бойынша  ауаны  сору  арқылы 
компрессордың екінші кезеңі EG сызығының бойымен қысу жолымен, 
екінші  сатылы  цилиндрдің  HF  зиянды  кеңістігінде  кеңейтіліп,  ГХ 
желісі  бойындағы  негізгі  су  айдындарында  жұмыс  істейді.  Көрсеткіш 
диаграммасының  көлеңкелі  ауданы  кезеңдер  арасындағы  ауаны 
салқындату есебінен қысу жұмыстарын азайтуды сипаттайды. 
Ауа  қысымы  жылуды  босатумен  қатар  жүреді.  Сығылған  ауаның 
шығаратын  салқындату  қарқындылығына  және  қысылған  ауаға 
шығарылатын жылу мөлшеріне байланысты, барлық шығарылған жылу 
шығып  кеткенде  және  температура  тұрақты  болып  қалғанда  қысу 
сызығы изотермі болуы мүмкін.

53
 
 
 
(3.1) 
 
Адиабатикалық  және  изотермиялық  қысу  процестері  теориялық 
идеализация  болып  табылады.  Сығылудың  нақты  процесі  политропты 
болып табылады. 
Компрессордың  негізгі  көрсеткіштері  қуаттылық,  көлемдік, 
изотермиялық және механикалық ПӘК болады. 
Компрессордың  сыйымдылығы  –  компрессордың  компрессорлық 
розеткада  өлшенетін,  бірақ  сорғыштық  жағдайға  қайта  есептелген 
уақыт бірлігіне арналған сыйымдылыққа салатын ауа көлемі. 
Оның жұмыс сыйымдылығы нақты дәлділікпен келесі формуламен 
анықталады 
 
онда  V  –  резервуар  көлемі,  ;  Р
2
  –  резервуардағы  ,  кгс/см
2
;  Р
1
  – 
начальное давление в резервуаре, кгс/см
2
; t –  резервуардағы бастапқы 
және  соңғы қысымның көтерілу деңгейі. 
Локомотив  компрессорының  өнімділігін  басқы  резервуарларда 
қысым 7,0-ден 8,0 кгс/см
2
дейін арту уақыты бойынша  белгіленеді.   
 Көлемді ПӘК әсер ету зиянды кеңістіктің әсерінен компрессордың 
жұмысының  төмендеуін  сипаттайды;  бұл  зиянды  кеңістіктің  және 
қысымның мөлшеріне байланысты. Бір кезеңдегі көлемді ПӘК  
 
(3.2) 
ондаV – сорылатын ауаның көлемі; V
х 
– толық көлемде, поршеньде бір 
төтенше жағдайдан екіншісіне ауысқан кезде сипатталған.  
Екі  кезеңдік  қысу  аралық  қысымды  соңында  ауа  температурасын 
төмендетуге  мүмкіндік  береді,  компрессордың  майлау  жағдайларын 
жақсартады  және  аралық  кулератордағы  ауаны  салқындату  арқылы 
сақталған  жұмыс  есебінен  компрессордың  тұтынатын  күшін  азайтуға, 
сондай-ақ  инъекциялық  және  сору  қысымының  қатынасын  төмендету 
арқылы көлемді ПӘК арттырады. 
Изотермиялық  ПӘК  компрессордың  жетілдірілуін  бағалауға 
мүмкіндік береді: 
 
(3.3) 
ондаN
HL 
–  изотермиялық  қысу  кезінде  жұмсалатын    қуат;  N
к
  –  
компрессорды басқаруға қажетті қуат.