Функциональная грамотность важнейшее условие повышения качества образования



жүктеу 12,08 Mb.
Pdf просмотр
бет245/271
Дата10.04.2023
өлшемі12,08 Mb.
#42092
1   ...   241   242   243   244   245   246   247   248   ...   271
 
Имангалиева Жанылган Муратовна 
Қарағанды облысы білім басқармасының Балқаш қаласы білім бөлімінің 
«№5 жалпы білім беретін мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі 
 
АБАЙ ШЫҒАРМАЛАРЫН ОҚЫТУДАҒЫ ӘДІС- ТӘСІЛДЕР АРҚЫЛЫ 
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ 
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2012 жылғы қаңтар айындағы «Әлеуметтік-экономикалық 
жаңғырту Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына арналған 
Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша 
бесжылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды.[1]
Заманауи мектептің ең басты міндеті оқушы өмірінің барлық белеңдерінде білім алуға 
деген құлшынысын қалыптастыру үшін, оған әрбір қадамының маңыздылығын түсінуге 
мүмкіндік беруден, тәсілдер мен таным көздерін таңдауда бағдар ұстай білуге үйретуден 
тұрады. Тұңғыш Елбасы бастамасымен өмірге келген «Функционалдық сауаттылық бойынша 
Ұлттық жоспардың» маңызы ерекше. Оның мақсаты-оқушылардың салалық сауаттылығын 
дамыту арқылы, тиiмдi қызмет түрлеріне бейімдеу. Сонымен қатар, ол орта білім жүйесінің 
парадигмасын түбегейлі өзгертудің негізі болып табылады. Оқушылардың фунционалдық 
сауаттылықтарын арттыру мақсатында өз тәжірибемде атқарылып жатқан істер біршама, соларға 
тоқтала кетейін.
Қазақ тілі мен әдебиеті пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары 
оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын арттыруға, сыни ойлауына, кез-келген 
тақырыпта шығармашылық жұмыстарды орындауға, мәтіндерді редакциялауға, еркін жазуға, 
зерттеуге, тәжірибе жасауға, жұппен, топпен жұмыс жасауға бағытталған. Әр сабақта мұғалім
оқытудың тиімді әдістерін, рефлексия мен кері байланыс жасаудың тиімді әдістерін қолданады. 
Пәнді оқытуда тілдік мақсаттар мен Мәңгілік Ел құндылықтарын, алдыңғы білімге оралу сияқты 
басымдықтарға назар аудару қажеттігіне көңіл бөлінеді. 
Оқушылардың функционалды сауаттылықтарын арттыру мақсатында, Абайды –әлемдік 
поэзия алыбы, қазақтың жаңа жазба әдебиетінің негізін салушы, суреткер, ойшыл ақын, 
аудармашы, ұстаз ретінде таныту басты мақсатымыз болып табылады. Жас ұрпақтың бойында 
Абай атамыздың, «Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек болуы - өмір сүрудің басты 
заңдылығы болса, осы үш қасиетті ұрпақтың бойына сіңіру - ұстаздардың міндеті екені даусыз. 
Әлемдік оқу үрдісінің өзегі - жаңа технологиялар. Әрбір технология өзіндік жаңа әдіс - 
тәсілдермен ерекшеленеді. Әдіс - тәсілдерді мұғалім ізденісі арқылы оқушы қабілетіне, қабылдау 
деңгейіне қарай іріктеп қолдану-ұстаздың шеберлігі. [2] 


480 
Қолданылатын әдістердің оқу мақсатына сәйкестігін, оқуда көзделетін критерийлерге сай 
келетіндігін, сабақ мақсатына жетуге ықпал ететініне, оқушының оқу мүмкіндігі мен жас 
ерекшелігіне, қызығушылығына сай келетін әдістерді таңдап алу қажет. Қазақ тілі мен әдебиеті 
сабақтарында оқушылардың сауаттылықтарын арттыруда, Абай шығармаларын оқытуды 
ұтымды ұйымдастырудың бірнеше әдіс-тәсілдеріне тоқталып өтпекпін. Орта буын оқушылары 
үшін, Абайдың өмірі мен шығармашылығы, өскен ортасы туралы өткен кезде, оқулықпен немесе 
қосымша деректерді, мәтіндерді беру арқылы,
INSERT (түртіп алу жүйесі)
стратегиясы тиімді. 
Оқушылар материалмен танысу барысында V-«білемін», -« мен үшін түсініксіз», + «мен үшін 
жаңа ақпарат»,? –«мені таңқалдырды» белгілерін қойып отырып оқиды, соңынан түсініксіз
тұстарымен жұмыс жасайды, бір -біріне түсіндереді. INSERT- оқығанын түсінуге, өз ойына 
басшылық етуіне, ойын білдіруге үйрететін ұтымды әдіс.
 Жоғары сыныптарда, «Семантикалық 
карта»
немесе «Графикалық органайзер» әдістері, «Абай жолы» эпопеясындағы әйелдер 
бейнесітақырыбын өткенде, кейіпкерлердің іс-әрекеттеріне мысал келтіре отырып, картаға, әр 
түрлі сызбаларға, кестеге түсіру арқылы оқулықпен жұмыс жасайды. 
«Терминдер сөйлейді
» 
әдісінде, Абай өміріне қатысты бірнеше терминдер ұсынылады, жаңа тақырыпты болжауға, 
анықтауға бағытталады.
«Әдеби үйірме»
стратегиясы, әр тақырыпты зерттеуге, өз бетінше ізденуге бағытталған 
әдіс. Топтық жұмыс жасау кезінде, Баяндап беруші міндеті – өз көзқарасы тұрғысынан немесе өз 
ойына сүйене отырып, оқиғаның мазмұнын айқындау. Зерттеуші – басты кейіпкердің мінезін 
немесе басты оқиғаны жан-жақты меңгеру және сипаттау, жаңа сөздерді меңгеру, суреттеу, өткен 
тапсырманың қалған бөлігін қамту. Сұрақ құрастырушы – негізгі оқиғаларды қамтитын немесе 
шығарманың жалпы мазмұны бойынша сұрақтар құрастырады, бастысы оқушылар сұрақ 
қоюдың өлшемдерін, төменгі және жоғарғы деңгейлердің бөлінуі туралы ескеру керек. 
Сілтемелер табушы- шығарманың тақырыбын, руханилығын ашатын сілтемелер табу, 
афоризмдер мен мақал –мәтелдерді жинақтау. Бейнелеуші-суретші – шығармадағы кейіпкерді
немесе оқиғаны ауызша суреттеу Дәнекер – идеяларды оқиғаларды бүгінгі өмірмен 
байланыстыру. [3] Осы рөлдерге бөліну арқылы топпен жұмыс жасайды. «Идеялар жинау»-
тақырып бойынша сұрақтар қою, ой шақыру тәсілінің бір түрі, немесе идеяларды тез жинау әдісі. 
Оқушылардың алдағы талқылауға арналған тақырыптар бойынша бұрынғы алған біліміне шолу 
жасауына мүмкіндік береді. Абай өлеңдерін оқытудағы ең соңғы қорытынды сабаққа қолдануға 
тиімді. Ағылшын ғалымы Мерсер (1995) әңгімелесудің үш түрінанықтады, олар: Әңгіме-дебат 
(мәлімдеу және қарсы мәлімдеу) Топтық (қайталау, мақұлдау, түсіндіру). Зерттеушілік (сыни әрі 
сындарлы) Бұл әдістер оқушылардың эмоцияларын білдіруге, бағалауға, сипаттама беруге және 
өз ұстанымдарын білдіруге ынталандырады.[4] Бұл әдіс -Абайдың қарасөздерін оқытуда тиімді. 
Де Бононың қалпақтары: мәтінге/суретке/оқуға ықпал етудің 6 тәсілі. Қызыл қалпақ – Түйсік. 
Менің түйсіктік реакциям қандай? Менің түйсігім маған не дейді. Өз ойларыңды жазыңыз. .Ақ 
қалпақ – Фактілер. Менде қандай ақпарат бар? Маған қандай ақпарат алу қажет? Білетіңізді ғана 
жазыңыз. Жаңа ақпараттар, деректермен толықтыруға болады. Сары қалпақ – Позитив. Жағымды 
тұстары қандай болды? Оның артықшылығы қандай? Маған не ұнайды? Оң тармақтарын 
жазыңыз. Қара қалпақ – Жағымсыз. Жағымсыз кезеңдерді көрсетіңіз? Қандай проблемалар бар? 
Маған не ұнамайды? Жағымсыз тармақтарды жазыңыз. Сабақтағы кездескен қиындықтарды 
айтыңыз? Жасыл қалпақ – Креатив. Менде қандай идеялар бар? Қандай баламалы түрлерді ойлап 
таба аламын? Барлық жаңасын және қызықтысын жазыңыз. Көк қалпақ – шолу. Мен не аштым? 
Тағы не ашылған жоқ? Мен оны қалай аша аламын? Мен барлық қалпақты кие алдым ба?
Жалпы түсінігіңізді жазыңыз. Бұл әдіс- «Ақылдың алты қалпағы» деп те аталады, топтық жұмыс 
жүргізген кезде қолдануға тиімді. Жаңа тақырыпқа немесе қорытындылау сабақтарында 
қолдануға болады, әр қалпақтың шартын оқушы білу шарт. 
Кезбе тілші» 
Топтарда Абай-
Табиғат-Қоғам-Адам тақырыбындағы жаңалықтар бағдарламасын жасау қажет. 1-оқушы: 
телефон соғылып жатқанға ұқсатып, сабақ бойы орын алған оқиғалар туралы хабарлайды. 
Мысалы: Абайдың табиғат лирикасына тоқталады, Адам-табиғат-қоғам проблемасының 
көтерілуі туралы хабарлайды. 2-оқушы: 
Телестудиядағы диктор;
жиынтық ақпарат береді, Абай 
лирикасындағы табиғаттың сұлу, таза да дархан, бай көрінісінің жанды тіршілікпен, адам 
сезімімен үндесе суреттелуі туралы ақпар береді. 3-оқушы: 
Тілші; 
оқиға орнынан ақпарат 
ұсынады. Ақын жаңалығы, шығармаларының идеялық –көркемдік құрылысы, шеберлігі туралы 


481 
ақпарат ұсынады. 4-оқушы: Тілші сұхбат алатын куәгер. Ақынның жылдың төрт мезгіліне 
арналған өлеңдерін қалған оқушылардан жатқа сұрайды, мәнерлеп оқытады, сұхбат алады. 
«Әліпби желісі»
әдісі -әліпби тәртібімен әріптерді пайдалана отырып, қатысушылар алға 
шығулары керек және кезек-кезекпен берілген тапсырма бойынша Абайдың әндерін, өлеңдерін 
дауыстап атайды. Мысалы: А-«Айттым сәлем, Қаламқас», Ә-Әбішке, Б-«Бір сұлу қыз тұрыпты 
хан қолында», деген сияқты жалғастырып кетеді. Әліпби желісінің ретімен орындайды. 
«Он 
сұрақ»,
әдісінде мұғалім бір оқушыны таңдап алады және оның маңдайына негізгі сөз жазылған 
стикерді жапсырады – қатысушы сыныпқа 10 сұрақ қоя алады, оған жауап не «ИӘ», не «ЖОҚ» 
деп беріледі. Бұл әдіс -тақырыпты қорытындылау кезінде қолданған тиімді. Оқушылар ашық 
және жабық сұрақтар құрастыра алады. 
Қорытындылай келе, ұлы Абайдың шығармаларын оқыту барысында ең қажетті сыналған 
әдістерді әр сабаққа түрлендіріп, жаңалап жетілдіріп отыру бүгінгі күннің басты мәселесі болып 
отыр. Еліміздің ертеңі- болашағы жас ұрпақ болғандықтан оларға терең де сапалы білім берудің 
әдіс-тәсілдерін құрастыру бүгінгі күннің өзекті тақырыбы. Адамзат өркениетіндегі барлық игі 
қасиеттер: ғылым, білім, тәрбие, иман, әдеп, өнер, құқық, іскерлік, тапқырлық, қайраткерлік, 
азаматтық, жомарттық, әділеттік, т.б. бойында жетілдіре білген, дамытқан адам – Абай ұсынған 
«толық адам» концепциясы болмақ.[5] Жас ұрпақтың дүниетанымына, заман дәрежесіндегі 
азамат болып қалыптасуына, интеллектуалдық танымына, функционалдық сауаттылықтарының 
артуына, «толық адам» болып жетілуіне Ұлы Абай шығармалары бірден бір рухани азық болып 
табылары сөзсіз. 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   241   242   243   244   245   246   247   248   ...   271




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау