Әрдайым электрондардың қозғалысына негізделген металл өткізгіштер жайында сөз болатындықтан, токтың бағытына электрондардың қозғалыс бағытын алу табиғи нәрсе, яғни көздің теріс полюсінен оң полюсіне қ

Әрдайым электрондардың қозғалысына негізделген металл өткізгіштер жайында сөз болатындықтан, токтың бағытына электрондардың қозғалыс бағытын алу табиғи нәрсе, яғни көздің теріс полюсінен оң полюсіне қарайға бағыт алынады.

Осындай қорытындыға көптеген оқушылар келеді. Бірақ токтың бағыты жайындағы мәселе әртүрлі өткізгіштерде токтың табиғаты белгісіз болып тұрған кезде туындаған. Бірақ токтың бағыты ретінде тізбектегі оң зарядтардың қозғалыс бағытын алу қабылданған.

Өткізгіштер кедергісі

Өткізгіш кедергісі ұғымын тәжірибенің негізінде енгізеді. Аккумлятор батареясынан, 1 А-ге арналған шунты бар демонстрациялық амперметрден, қалта фонарының лампысанан және кілттен тұратын схема құрастырылады. Жалғастырушы мыс сымдардың көлденең қимасы үлкен әрі қысқа болады. Тізбекті тұйықтап, лампының жарық жанғаны бақыланып, амперметрдің шкаласымен есептеу жүргізеді. Мыс сымды жіңішке және ұзын никелин сымымен алмастырып, тәжірибені қайталайды. Сонда лампы аздап жарық шығарады да, амперметр өте аз ток көрсетеді. Тағы да бір никелин өткізгішті қосқанда , токтың одан да азаятынын байқайды. Бұдан мынадай қорытынды шығуы сөзсіз: өткізгіштер токқа әсер етеді немесе олар токтың жүруіне кедергі жасайды дейді. Кернеулері бірдей екі өткізгіштің қайсысында ток аз болса, соның кедергісі көп болатыны өз-өзінен түсінікті.

Оқулықта кедергі ұғымын енгізуден бұрын, тізбектегі ток күшінің кернеуге тәуелділігі анықталады. Эксперименттік жолмен ток күшінің кернеуге пропорционалдығы, ал өткізгіштің формуласымен нықталатын ерекше шама – кедергімен сипатталатындығы тағайындалады. Кедергіні осындай жолмен енгізуге де болады.

Омның тізбектің бөлігіне арналған заңы түрінде эксперимент жүзінде тағайындалады. Мынадй түрде жинақтауға болатын, тәжірибелер мен қондарғылардың әрқайсысының өзіне тән көп сипаттамалары бар: а)резисторларын ауыстыру жүзеге асырылатын қондырғылармен жасалатын тәжірибе; б)демонстарциялық кедергілер магазинімен жасалатын тәжірибе және демонстарциялық реохордпен жасалатын тәжірибелер. Осы тәжірибелердің бәрінде демонстарциялық амперметрлер мен вольтметрлер қолданылады.

Өткізгіш кедергісінің оның ұзындығына, материалдың көлденең қимасының ауданына тәуелділігін де тәжірибемен тағайындауға болады.

Ұзындығы 1 м және көлденең қимасының ауданы 1мм² материалдан дайындалған өткізгіштің кедергісі ретінде меншікті кедергі ұғымы енгізіледі. Меншікті кедергі анықтамасының негізінде кедергі формуласын енгізеді: .

Сосын жүгіртпелі ресотаттарды демонстрациялайды. Оқушылардың назарын ресотаттарды дайындау үшін меншікті кедергісі үлкен материалдан жасалған сымды қолданатынына аударады. Оқушыларға ресотаттарды не үшін қолданатынын айтып, оны тәжірибеде көрсету керек.