«Филология» мамандыєына арналєан

Мазмұны

1 Глоссарий--------------------------------------------------------------------------------3

2 Дәрістер----------------------------------------------------------------------------------6

3 Тәжіриебелік және лабораториялық сабақтар--------------------------------- 15

4 Курстық жұмыс және динломдық жоба ------------------------------------------

5 СӨЖ-------------------------------------------------------------------------------------21

психолог кеңесші мен психологиялық кеңес беру жұмысы аяқталса да қарым-қатынаста болу, клиенттің берілген кеңестерді орындау барысын қадағалау,оның негізге алған кеңестерін орындау, мәселеге қаншалықты пайдасын тигізген нәтижесін көруі.

1.Психологиялық коррекция туралы жалпы түсінік.

4.Психокоррекциялық іс - шараларды жүзеге асырушы психологқа қойылатын талаптар.

Білім беру жүйесіндегі  психологиялық  қызмет алғашкы кезде балалар үйінде жәие мектеп интернаттарда тәрбиеленетін балалрға  психологиялық  көмек көрсетуден басталған. Өйткені өкімет үйлерінде тәрбиеленушілер ата-ананың мейріміне бөлене алмай, жетімсіреу жағдайынан шығаруға көмек көрсететін адам бұл мекемелерде өте қажет екені анық. Осы тәрбие орындарында  психологиялық  қызметтің мақсаты мен мазмұнын анықтаушылар А.Г.Асмолов, А.А.Бодалев, Ф.Е.Василюк, Б.А.Вяткин, В.В.Давыдов, И.В.Дубровина, Ю.М.Забродин, В.А.Иванников, Ю.С.Сыэрд. У.В.Ульенкова т.б. анықтады. Балалар үйінде және жетімдерге арналған интернаттардың өздеріне тән ерекшеліктері бар. Осы мекемелерде оқитын балаларға  психологиялық  қызмет көрсетуге негіз ретінде зерттеушілер осы оқу орындарының келесі ерекшеліктерін көрсеткен. Психологтың  кеңес  беру және психокоррекция жасау жұмысының технологиясы мен мазмұны әлі толық анықталмаған. Олардың үлгісін жасағандар А.А.Бодалев, А.В.Забрамная  психологиялық  қасиеттердің бұзылуымен байланысты жүргізілетін коррекциялардың негізін анықтап, пайдаланылатын әдіс тәсілдер үлгілерін жинақтаған. Сонымен қатар И.В.Дубровинана мен Л.И.Прихожан жасаған «Положение о школьной психологической службе» деген еңбектерінде жалпы білім беретін мектепте психикасы және әлеуметтік жағдайы нормадаға балалармен жүргізетін псхологиялық  кеңес  беру және психокоррекцияны  ұйымдастыру  жолдарын көрсеткен.

Бақылау сұрақтары:

1.Коррекция және оның маңызды компоненттеріне сипаттама. 2.Коррекция жаттығуларын және олардың орындалуы. 3.Коррекцияның негізгі ұғымдары.

Жекелей бағдарланған әдістердің мақсаты және міндеттері:

• 
  сырқаттың жеке басын зерттеу, оның эмоциялық қатынасын, мотивациясын және қатынастар жүйесін;
  
• 
  нервтік күйдің пайда болуы және сақталуына себептесетін механизмдерді анықтау және зерттеу;
  
• 
  сырқаттың өз ауруымен оның қатынастар жүйесінің ерекшеліктері арасындағы себеп-салдарлық байланысты түсінуі мен ұғынуына жетуі;
  
• 
  сырқатқа психологиялық жарақаттану жағдайларын ақылмен шешуге көмектесу;
  
• 
  сырқаттың қатынасын өзгертуі, мінез-құлық формалары мен рекациялар.
  

Рөлдік ситуацияларды ойнау – топтық жеке қатынасушыларының мәселені түсінуі үшін материал.

Рөлдік ситуацияларды ойнау жеке сабақ болуы мүмкін немесе пікірталас барысында пайдалануы мүмкін. Егер жеке сабақ болса, онда барлық клиенттер бір тақырып алады және кезекпен оны ойнайды, топтан өзіне серік таңдай отырып. Мысалы: «Қиын әңгіме» (жағымсыз кісімен әңгімелесу).

1.Топтық психокоррекция туралы жалпы түсінік.

Психокоррекциялық топтар дегеніміз уақытша біріккен шағын адамдар, арнайы бекітілген жүргізушісі бар, белгілі бір уақытта кездесулер өткізетін.Бұндай топтардың негізгі міндеттері - өзара зерттеу, өзінің тұлғасы туралы білім алу, оның дамуы және өзін ашуы. Лакин (1972) психокоррекциялық топтар үшін ортақ болып табылатын, алты процесті жіктейді,топтар:

1. 
   эмоцияны көрсетуді жеңілдететін;
   
2. 
   ұжымға жататынын сезімді жасайтын;
   
3. 
   өзін ашуға ынталандыратын;
   
4. 
   жаңа мінез- құлық моделдерімен таныстырады;
   
5. 
   тұлғаның ерекшеліктерін топтың жеке мүшелерімен салыстыруға себептеседі;
   
6. 
   басқарушы мен қатысушылар арасында жауапкершілікті бқлуге септеседі.
   

1.Психокоррекциялық бағдарлама құруға қойлатын талаптар.

2.Бағдарлама құруда ескеретін принциптер.

3.Психокоррекциялық бағдарлама түрлері.

Коррекциялық бағдарлама

1. 
   Мақсаты: 5-6 жасар балалардың үрейін төмендету, өзбеттілігін дамыту.
   
2. 
   Міндеттері:
   

• 
  өзбеттілікті дамыту;
  
• 
  өз ұстанымында тұруында қалыптастыру;
  
• 
  өшпенділікті басу.
  

3. 
   Коррекциялық топқа таңдау критерийі
   

4. 
   Коррекциялық жұмыстың бағыты өзіне сенімділікті қалыптастыруда алдымен белсенді үрейлер мен алаңдаушылықты басып, кейін айналасындағыларға жағымды қатынасты қалыптастыру.
   
5. 
   Сабақты ұйымдастыру.
   

6. 
   Сабақ типтері.
   

1.Ойын терапиясы.Әдістің жалпы сипаттамасы.

4.Арттерапия. Әдістің жалпы сипаттамасы. Арттерапияның мақсаты.

Психотерапияның вербальды емес формаларына өнермен қарым-қатынас емдік әсеріне негізделген әдістер жатады: Музыктерепия, библиотерепия, имоготерепия, арттерепия, нотуртерепия, имиталттерепия, трансок анализ, мориттерепия.

Музыкатерепия – бұл әдіс тиімді деп есептелуі, егер әнді психотерапевт өзі орындаса, аяқастына өзара әрекеттесу жағдай пайда болуы, сенімділік орнайды. Оның жағымды және жағымсыз жақтары бар жоғраы үрейлік, шаршау, тітіркенушілік.

Библиотерепия – кітап оқу көмегімен сырқат психикасын емдік әсер етуі. Кітап оқу барысында клиенткұнделік жүргізеді, оны талдау сырқаттың күйін объективті бағалауға көмектеседі. Бұл әдіс жекелей және топтық формада да жүргізіледі.

Арттерепия - өнермен емдеу. Жиі қолданбалы өнер түрлері пайдаланылады. Арттерепииялық сабақтар екі нұсқауда жүзеге асырылады: Сабақтың аяқталуы тақырыпты, орындауы мәнерін талдаумен аяқталады.

Натурапсихотерапия немесе табиғат әсері. Табиғат әсерімен клиентті емдеу. Логотерапия немесе әңгімелесупсихотерапия. Психолог клиентпен әңгімелесуде, оның эмоциялық күйін вербальдайды, соның көмегімен клиент өзі қиын жағдайды түзетеді, оның жеке басында қайта құрылулар жүреді.

2.Мінез -құлықты коррекциялау әдістері.

 «Психогимнастика» тар мағынада ойындар, этюдтарды білдіреді, оның негізінде топтағы коммуникацияның басты тәсілі ретінде қозғалу экспрессиясын қолдану жатыр. Бұндай психогимнастика топтық психокоррекцияның мәселелерін шешуге бағытталған, яғни қарым- қатынасқа  түсу, кері байланыстарды өңдеу және т.б. Кең мағынадағы психогимнастика - бұл адамның танымдық, эмоционалды-тұлғалық аумақтарын дамыту мен коррекцияға бағытталған арнайы жұмыстар курсы. Психогимнастика топтық жұмыстың вербальды емес әдісі ретінде әсерленулердің, эмоционалды жағдайларын, қозғалу, мимика, пантомимика арқылы мәселелердің айқындалуы, клиентке сөзсіз өзін көрсетуге, қарым-қатынасқа түсуге мүмкіндік береді. Бұл реконструктивті психокоррекцияның мақсаты- клиенттің тұлғасын тану мен өзгерту.

 
Бақылау сұрақтары: Психогимнастикалық сабақ және оның бөлімдері мен мінез -құлықты коррекциялау әдістерімен таныстырылдады.

Гештальт топтар. Гештальт топтардың ерекшелігі –жетекші бүкіл топпен емес, топтың бір мүшесімен жұмыс істейді, яғни уақытша «ыстық орынға» отырып, ең басты тұлға болуға ерікті келісім берген қатысушы болады. Гештальт топтардың негізгі жұмыс формалары: Клиент –орталықтанған терапия; Тренер –орталықтанған терапия; «шеберхана»

Іскерлік топтар. Іскерлік топтар құрамына қарым –қатынаста және басқа адамдармен қатынаста қиындығы бар адамдардың тобы кіреді. Бұндай топ мүшелері өмірге бейімделуге көмектесетін қажетті іскерлік пен дағдыларды қалыптастырғылары келетін қатынастар ретін қарастырады. Іскерлік топтарда жұмыс жеткіншектік және ерте жасөспірімдік жастағы балаларға пайдалы. Коммуникативті іскерлікті қалыптастыру балаларды тәуелсіз, қарым –қатынаста ерікті етеді.

Бақылау сұрақтары: топтық коррекция, топтарды құру ерекшеліктері, топтық динамика. Тренингтік топтар және әлеуметтік - психологиялық тренингтер. Кездесу тобы. Гештальттоптар. Іскерлік тобы. Бағдарлау топтары.

Әдебиеттер:

1.Осипова А.А. Общая психокоррекция. Москва, 2005.

2.Психокоррекция: теория и практика /Под. ред. Ю. С. Шевченко-Москва, 1995.

3.Берн Э. Трансактный анализ и психокоррекция -СПБ 1992.
Тақырып 8. Психологиялық кеңес, ұйымдастыру, даярлық және өткізу.

Дәрістің мазмұны:

1.Психологиялық кеңес беру негіздері.

2.Психологиялық кеңес берудің мақсаты мен міндеттері.

3.Психологиялық кеңес беру жұмысын ұйымдастыру.

4.ІІсихологиялық кеңес беру жұмысының тәртібі.

5.Кеңес беруші - психологтың басқа кеңес беруші мамандармен өзара әрекеті. 6.Психологиялық кеңес беруге даярлану.

Психологиялық кеңес беру практикасындағы мүмкін бағыттарға сипаттама беріп кетеміз, олар қазіргі кезде психологияда қалыптасып болған негізгі бағыттар:

Психологиялық кеңес берудің негізгі әдісі ретінде сипаттағанда біз мына төмендегі ойларға сүйенеміз: психолог- кеңес беруші клиент тапсырысымен жұмыс істейді, егер осы тапсырыс диалогтың жұмысты керек етсе, онда ол арнайы белгіленген уақытта етеді. Психолог-кеңес беруші диагноз қоюмен айналыспайды, ол клиент жағдайын талдайды, ол үшін арнайы білімдерді үшін арнайы талдауды пайдаланады. Сұрақ-сауал клиент тапсырысының ерекше жағдайын талдаудың арнайы әдістерінің бірі.

2.Психологиялық кеңес беру туралы жалпы негіздері.

3.Сұхбат-психологиялық кеңес берудің негізгі әдісі ретінде.

4.Жекелей кеңес беру.

Өз еріктілік коррекциялық топқа жұмыс істеуді клиент өз еркімен қабылдауы керек. Өзін өзгертуге жеке бастық қызығушылықтары болуы керек. Адам өзінің қалауынсыз белгілі бір топта жұмыс істеуге мәжбүрлеуге болмайды. Ақпараттық принцип – клиент алдын- ала топта болатын және оның өзімен байланыстарын жағдайларды білуіне құқығы бар. Сондықтан жұмыс басталмас бұрын топ туралы, оның мақсаттары мен нәтижесі қандай болатындығы туралы оқылады. Жастық және жыныстық құрамы. Топтық психокоррекция түрлі жастарға мектепке дейінг жүргізіледі. Топтағы қатыстардың жас шамалары ұқсас психологиялық жақын болуы керек. Зерттеушілердің пікірінше топқа 4-5 жасқа дейін қатысуы керек нәтижеге жете алмайды . Топ құруда « құрамы қандай болуы керек гетерогенді және гомогенді» деген сұрақтар туындайды

Отбасылық кеңес беру - отбасы терапиясының көп түрінің бірі, онда терапевтік қатысу шекарасы мен оны ажырататын белгілері бар. Отбасылық кеңес беру отбасы терапиясын өзара толықтыра отырып бірге дамыды. Отбасылық кеңес беруде басты мақсат, отбасы мүшелерінің мәселелерін зерттеу, өзара әрекеттерінің өзгеруіне және жеке тұлғалық жетілуге мүмкіндік туғызу болып табылады.

Бақылау сұрақтары: психологиялық кеңес беру түрлері. Психологиялық кеңес берудің жалпы негіздері. Сұхбат-психологиялық кеңес берудің негізгі әдісі ретінде. Жекелей кеңес беру. Топтық кеңес беру. Отбасылық кеңес беру.

Әдебиеттер:

1.Абрамова Г.С. Правтикум по психологическому консультированию. Москва, 1995.

2.Немов Р.С. Психологическое консультирование. - Москва, 2003.

3.Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в образовании. Москва, 1996.

4.Бурменская Г.В. Возрастно-психологическое консультирвание.-Москва, 1990.
Тақырып 10.Психологиялық кеңес беру техникасы.

Дәрістің мазмұны:

1.Психологиялық кеңес беру техникасы туралы түсінік.

3.Клиентке кеңес және ұсыныс берудегі кеңес берушінің әрекеті.

4.Кеңес беруді аяқтау техникасы.

5.Кеңес берушінің клиентпен қарым- қатынасы.

6.Кеңес беру үрдісіндегі қателіктер.

2.Психологиялық зандылықтары және оларды коррекциялау.

3.Жас және жеке психологиялық ерекшеліктерге байланысты қиындықтар.

Бақылау сұрақтары: мектеп жасына дейінгі балалардың жалпы сипаттамасы. Психологиялық зандылықтары және оларды коррекциялау. Жас және жеке психологиялық ерекшеліктерге байланысты қиындықтар қарастырылады.

Әдебиеттер:

1.Осипова А.А. Общая психокоррекция. Москва, 2005.

2.Психокоррекция: теория и практика /Под. ред. Ю. С. Шевченко-Москва, 1995.

3.Берн Э. Трансактный анализ и психокоррекция -СПБ 1992.

3. 
   ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ
   

1.Психологиялық коррекция туралы жалпы түсінік.

1.Психокоррекциялық бағдарлама құруға қойлатын талаптар.

2.Бағдарлама құруда ескеретін принциптер.

3.Психокоррекциялық бағдарлама түрлері.

Әдебиеттер:

1.Осипова А.А. Общая психокоррекция. Москва, 2005.

2.Психокоррекция: теория и практика /Под. ред. Ю.С.Шевченко-Москва, 1995.

3.Берн Э. Трансактный анализ и психокоррекция -СПБ 1992.
Семинар 5. Практикалық коррекция әдістері

Мақсаты:Практикалық коррекция әдістері туралы түсінік беру.

Жоспар:

1.Ойын терапиясы.Әдістің жалпы сипаттамасы.

4.Арттерапия. Әдістің жалпы сипаттамасы. Арттерапияның мақсаты.

2.Мінез-құлықты коррекциялау әдістері.

1.Психологиялық кеңес беру негіздері.

2.Психологиялық кеңес берудің мақсаты мен міндеттері.

3.Психологиялық кеңес беру жұмысын ұйымдастыру.

4.ІІсихологиялық кеңес беру жұмысының тәртібі.

5.Кеңес беруші- психологтың басқа кеңес беруші мамандармен өзара әрекеті. 6.Психологиялық кеңес беруге даярлану.

2.Психологиялық кеңес беру туралы жалпы негіздері.

3.Сұхбат-психологиялық кеңес берудің негізгі әдісі ретінде.

4.Жекелей кеңес беру.

1.Психологиялық кеңес беру техникасы туралы түсінік.

3.Клиентке кеңес және ұсыныс берудегі кеңес берушінің әрекеті.

4.Кеңес беруді аяқтау техникасы.

5.Кеңес берушінің клиентпен қарым- қатынасы.

6.Кеңес беру үрдісіндегі қателіктер.

Жоспар:

2.Психологиялық зандылықтары және оларды коррекциялау.

3.Жас және жеке психологиялық ерекшеліктерге байланысты қиындықтар.

Әдебиеттер:

1.Осипова А.А. Общая психокоррекция. Москва, 2005.

2.Психокоррекция: теория и практика /Под. ред. Ю. С. Шевченко-Москва, 1995.

3.Берн Э. Трансактный анализ и психокоррекция -СПБ 1992.

Семинар 13. Отбасымен психокоррекциялық жұмыс негіздері және кеңес беру.

Мақсаты: Отбасымен психокоррекциялық жұмыс негіздері және кеңес беру туралы түсінік беру.

Жоспар:

1.Отбасы қатынастарының психокоррекциясы.

2.Отбасына психологиялық көмек беру жұмыстары.

3.Коррекциялық ата-аналар тобын құру.

2.Мектепке оқуға даярлықты коррекциялаудын бағыттары.

3.Коррекциялық сабақтарға қойылатын талаптар.

4.Мектепке мотивациялық дайындықтың коррекциясы.

5.Коррекциялық – дамытушылық жұмыстары.

Әдебиеттер:

1.Осипова А.А. Общая психокоррекция. Москва, 2005.

2.Психокоррекция: теория и практика /Под. ред. Ю.С.Шевченко-Москва, 1995.

3.БернЭ. Трансактный анализ и психокоррекция -СПБ 1992

4 КУРСТЫҚ ЖҰМЫС ЖӘНЕ ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА --
5 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

5.1 Студенттің өздік жұмысын ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулық:

Өздік жұмыс тақырыптары, онда қарастырылатын сұрақтар психологиялық коррекция және кеңес беру негіздерінің өзекті теориялық және методологиялық мәселелерін кеңінен қамтиды. Студенттің білімді өз бетімен алуға ұмтылушылығын, ізденімпаздық кабілетін арттыру мақсат етіледі. Студенттен әр семинардың берілген сұрақтарына тыңғылықты әзірленуі талап етіледі. Ол үшін студент көрсетілген әдебиеттер бойынша әрбір сұрақтың мәнін ашатындай конспект әзірлеуі қажет. Бұл біріншіден, білімінің жүйелілігін, үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Екіншіден, дайын конспектінің өздік жұмысты орындау, ОСӨЖ, кезеңдік және қорытынды бақылауға дайындалу барысында пайдасы зор. Өздік жұмыс тақырыбымен танысып алған соң, қажетті әдебиеттерді іріктеп алу керек. Бір сұрақтың айналасында айтылған түрлі авторлардың пікірлеріне іштей салыстырулар жасап, түйінді жерлерін қағаз бетіне түсіру керек. Осы мәселе төңірегіндегі өз ойыңыз қандай, соны дәйектеңіз. Бұдан соң белгілі бір тұжырымды дәлелдеу үшін өзіңіз оқыған ғылыми әдебиеттер, сын мақалалардан мысалдар келтіріңіз. Келесі семинарларда алдыңғы өткен сабақтарда дайындаған материалдарыңызды, алған біліміңізді дұрыс пайдалана біліп, жаңа тақырыппен байланыстырып отырыңыз. Әр тақырыпты өткен кезде ұсынылып отырған ғылыми материалмен мұқият танысып, берілген сұрақтарды оқу қажет. Өздік жұмысты қорғау барысында ғылыми мәселелерді меңгерумен қатар теорияны білу талап етіледі. Емтихан алдында бақылау тест алынады.
Әдістемелік нұсқау. СӨЖ тапсырмалары жазбаша жұмыс (бақылау жұмысы) түрінде берілген. Сұрақтарға жауаптарды конспект түрінде дәптерге жазып: 1-кредит бойынша 4,6-апталарда, 2-кредит бойынша 9,11,13-апталарда СОӨЖ сабағында тексеріледі.


5.2 КУРС БОЙЫНША ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ

1.Психологтың коррекциялық-дамытушылық жұмысының мазмұны.

2.Психокоррекциялық жұмыс туралы жалпы түсінік.

4.Психокоррекция түрлері.

5.Психокоррекциялық жұмысты жүргізетін маманға қойылатын талаптар.

6.Психокоррекциялық бағдарлама құру.

16.Жекелей психокоррекцияның психологиялық ерекшеліктері.

17.Топтық коррекция.

18.Топтарды құру ерекшеліктері.

20.Психокоррекциялық топтарға жетекшілік.

21.Коррекциялық топ түрлері.

22.Тренингтік топтар және әлеуметтік-психологиялық тренингтер.

23.Кездесу тобы.

24.Гештальттоптар.

25.Іскерлік тобы.

26.Бағдарлау тобы.

27.Топтық пікірталас топтық жұмыстың әдісі ретінде.

28.Психологиялық кеңес беру негіздері.

29.Психологиялық кеңес беру түрлері.

30.Психологиялық кеңес беру туралы жалпы негіздері.

31.Сұхбат-психологиялық кеңес берудің негізгі әдісі ретінде.

32.Жекелей кеңес беру.

33.Топтық кеңес беру.

34.Отбасылық кеңес беру.

35.Психологиялық кеңес беру жұмысын ұйымдастыру.

36.Психологиялық кеңес беру жұмысын ұйымдастыру және жұмыс тәртібі.

37.Кеңес беруші- психологтың жеке жұмысын ұйымдастыру.

38.Кеңес беруші психологтың кәсіби даярлығы.

39.Балалардың жеке бас бұзылуларының коррекциясы.

40.Жұмыстың негізгі принциптері мен бағыттары.

41.Балалық шақтағы жеке бас дамуының бұзылулары.

42.Тұйықтық және оның коррекциясы.

43.Тұйық баламен коррекциялық жұмыс.

44.Кеңес беру жұмысы.

47.Балаларда қорқыныштың пайда болу себептері.

50.Қорқынышты коррекциялау әдістері.

51.Педагогтар мен ата-аналарға кеңес беру.

52.Балалар агрессивтілігі және оның психокоррекциясы.

53.Балалар агрессивтілігі және оның себептері.

54.Отбасында балалар агрессивтілігінің қалыптасуына әсер ететін факторлар.

55.Агрессивті баламен коррекциялык жұмыстар.

56.Мектепте оқуға психологиялық даярлыққа коррекция және кеңес беру.

57.Баланың мектепке оқуға психологиялық даярлығы.

58.Мектепке оқуға даярлықты коррекциялаудын бағыттары. 59.Коррекциялық сабақтарға қойылатын талаптар.

60.Мектепке мотивациялық дайындықтың коррекциясы.

64.Отбасына психологиялық көмек көрсету.

66.Педагогтармен кеңес беру жұмысы.

67.Кеңес беру жұмысының негіздері.

68.Кеңес беру жұмысының мазмұны.

69.Кеңес беру жұмысының ұйымдастыру техникасы.

6 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ «ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ КОРРЕКЦИЯ ЖӘНЕ КЕҢЕС БЕРУ НЕГІЗДЕРІ» ПӘНІНЕН

4-Кесте