Ғылыми кеңесі

БҚМУ ТҚО-сынан білім гранты конкурсына – 2074 өтініш келіп түсті, оның ішінде 41-і Алтын Белгі иегерлері. Білім гранты конкурсына қатысқан 2074 өтініштен 794 талапкер грантқа ие болды;

41 Алтын Белгі иегерлерінен тек қана 1-уі педагогикалық мамандықты 050109 математика (Е.Стульников) таңдады. Қалған 40-ы – құқық, бизнес, әлеуметтік, жаратылыстану, техникалық ғылымдарды және медицинаны таңдады. Ал өнер, ауылшаруашылық ғылымдары мен қызмет көрсету бағыттарын 40 Алтын Белгі иегерлерінің бірі де таңдаған жоқ.

№4 кесте

050119 Шет тілдері;

050117 Қазақ тілі мен әдебиеті;

050110 Физика;

050107 Бейнелеу өнері және сызу;

050106 Музыкалық білім;

050108 Дене тәрбиесі және спорт;

050906 Мәдени-демалыс жұмысы;

050102 Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі;

050609 География;

050115 Құқық және экономика негіздері;

050112 Химия;

050506 Экономика.

050114 Тарих – 33;

050117 Қазақ тілі мен әдебиеті - 31;

050115 Құқық және экономика негіздері - 27;

050112 Химия;

050119 Математика – 17;

050111 Информатика – 17;

050103 Педагогика және психология – 15;

050107 Бейнелеу өнері және сызу – 17.
2009 жылы барлық мамандықтар бойынша гранттың өсуі байқалмады:

050109 Математика – 16;

050116 Информатика – 16;

050117 Қазақ тілі мен әдебиеті – 17;

050114 Тарих – 8.

Өнер мамандықтары – 24, экономика мамандықтары – 0.

№6 кесте

Сонымен қатар білім грантын алу деңгейінің төмендеуінің де себептерін атап өтпеуге болмайды:

1. 
   Техникалық және медициналық мамандықтарға гранттың күрт өсуі;
   
2. 
   Жүйесіз арнайы квоталардың бөлінуінің салдарынан педагогикалық мамандықтарға белгіленген балдық деңгейдің күрт өсуі көрінеді. Мысалы, 050102 бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі мамандығына жалпы конкурс бойынша 300 грант бөлінген. Квоталандыру нәтижесінде қазақ бөліміне барлығы 17 грант және орыс бөліміне 15 грант қалды. 050103 педагогика және психология мамандығына 300 грант бөлінген. Квоталандыру нәтижесінде жалпы конкурсқа 285 орын берілді. Қазақ бөліміне барлығы жалпы конкурс бойынша 7 грант және орыс бөліміне 8 грант қалды.
   

№7 квоталандыру кестесінің көрсетілімі (қосымшада).

1. 
   Талапкерлер арасында педагог мамандығын таңдау азайып бара жатыр. 41 Алтын Белгі иегерлерінің біреуі ғана (Е.Стульников, №6ЖОББМ) математика пәнінің мұғалімі мамандығын таңдады. Ал қалғандарының барлығы құқық, бизнес, техникалық және жаратылыстану ғылымдарын таңдады. 90 және одан да жоғары балл жинаған талапкерлер техникалық, жаратылыстану ғылымдарын, құқық және бизнес мамандықтарын астаналық жоғары оқу орындарын таңдауына байланысты БҚМУ-да грант санының төмендеуі орын алды. Ерекше атап өтетін жағдай, облыс және қала мектептерінің оқушылары 4-ші таңдау пәнін жыл сайын өзгертіп отырады. Осы жылы талапкерлердің 60%-ы физика, биология, үшінші орында география, кейін ағылшын тілі мен жалпы тарих және соңғы орында орыс әдебиеті мамандығын таңдады.
   

Біздің университетімізде 2009 жылдың маусым айында ұлттық бірыңғай тестілеуді облыс және қала мектептерінің 1355 оқушысы өтті.

Конкурсқа келіп түскен 2074 өтініштің сараптамасы көрсеткендей, 999 талапкер 4-ші таңдау мамандығын ең алдымен 1-ші болып білім саласындағы мамандықты таңдаған. 999 талапкердің балдық сапасының сараптамасы көрсеткендей, олардың балы 45-тен бастап 78 аралығында, осыдан мұғалім мамандығына үміткер талапкерлердің құрамы әлсіз екенін байқаймыз.

Біздің жүргізген сараптамамызға байланысты біздің университетке түскен грант иегерлерінің таңдауы төмендегідей:

Кестеде көрсетілгендей мамандыққа өтініш тапсырумен қатар талапкерлердің балы жалпы конкурсқа лайық болуы тиіс.

Барлық мамандықтарда төмендегідей көріністі көруге болады. Бірақ 050109 математика мамандығын о/б таңдаған 7 талапкердің 7-і де, ал қазақ бөліміне 16-ның 11-і түсті.

Қорытынды: талапкерлердің мамандық таңдауда санына емес, сапасына көңіл аудару қажет.

Экономикалық мамандықты таңдау ерекше орын алып отыр. Бұл мамандықтар әрқашан сұранысқа ие және бұл мамандыққа ақылы бөлімге болса да оқуға келеді. Алайда, бұл принцип осы жылы жүзеге аспады. Бұрынғы жылдарға қарағанда, биыл экономика мамандығына бірде-бір грант жоқ.

Егер колледжбен жұмысты қарқынды жүргізетін болсақ, онда тек ақылы бөлімге ғана емес, сонымен қатар білім гранты арқылы оқуды да соның ішінде жеделдетілген оқу бөлімінің түрін жүзеге асыруға болады.

Колледж түлектерінің білім гранты конкурсына қатысу қорытындысының сараптамасы көрсеткендей, білім гранты конкурсына қатысқан 221 талапкердің 17-сі білім грантына ие болған:

Ж.Досмұхамедов атындағы колледж түлектері – 9;

Гуманитарлық колледж түлектері – 5;

БҚМУ колледжінің түлектері – 3

Соның ішінде БҚМУ колледжін 2009 жылы ақпараттық жүйе, математика, физика мамандығын бойынша 89 адам бітіргенін ескерсек.

Қорытынды: Колледждің жеделдетілген оқу түрі бойынша жұмысты қарқынды жүргізсек, онда грант санының өсуіне мүмкіндік туады.
№10 кесте

Сырттай бөліміне тапсырғандардың сандық құрамы.

2009 жылы кешенді тестілеуге қатысқан 996 талапкердің ішінде:

а) 709-мектепті бітіргендер;

б) 221-колледжді бітіргендер;

в) 66-кәсіптік лицейді бітіргендер.
72%-ы белгіленген балдық деңгейден өтпей қалғандар – талапкерлердің дайындығының төмен деңгейде екендігінің көрсеткіші (2006-2008 ж.ж,). Жалпы білім пәндерінен дайындығының төмендігі.

Кешенді тестілеу өз жалғасын табады, өйткені биыл оның нәтижесі бойынша белгіленген балдық деңгейден (45 балл) өткен талапкерлер Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарына сырттай және күндізгі оқу түрі бойынша қабылданады.

Қорытынды: ҚР БжҒМ-не ҰБТ-ның нәтижесі бойынша мектеп директорларын жұмыстан шығару тәжірибесін алып тастауды ұсыну. Өйткені мектеп оқушылары аз көрсеткіш көрсетсе, ҰБТ-ға жіберілмейді, ал жіберілген жағдайда мектептің пайыздық деңгейі төмендейді. 45 балмен оқуға түсуге мүмкіндік беретін қажетсіз мамандықтарға грант бөлінбей қажет және колледждің барлық түлектерін ҰБТ жүйесі бойынша кешенді тестілеуге дайындығын күшейту қажет.

ҰБТ және КТ әдістемесінің күшті және әлсіз жақтары да бар. Мектепте ҰБТ-ға дайындық қазан айынан басталады және оқушыларды соңғы нәтиже 5-ші пәнді қосқанда 120 балдық көрсеткішті құрайтындай дайындайды. Ал, 100 балмен оқуға түсуге мүмкіндік туғызады. Болашақ мамандыққа деген көзқарас екінші орында қалатыны алаңдатады. Белгілі бір балды жинағаннан кейін мамандық таңдау жүзеге асады. Тек сонда ғана болашақ мамандық жөнінде сөз қозғалады. Оған талапкердің 4 мамандықты таңдауы куә. Талапкер жан-жақты бола алмайды. Өз балына сәйкес ол белгілі бір мамандықтарды таңдайды. Мысалы, егер 4-ші пән биология болса, медициналық мамандықтарға грант санының көп бөлінгендігін біле тұра (4788), ол

1-ші мамандыққа жалпы медицина (дәрігер) – Алматы медициналық Академиясы;

2-ші мамандыққа: биология (мұғалім) – М.Өтемісов атындағы БҚМУ;

3-ші мамандыққа: педагогика және психология (психолог) – М.Өтемісов атындағы БҚМУ;

4-ші мамандыққа: ветеринарлық санитария (ветдәрігер) – Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-ды таңдайды.

Тәжірибе көрсеткендей, медицина, биология, педагогика және психология мамандықтарына конкурстың жоғары болуына байланысты талапкер ветеринарлық санитария мамандығы бойынша грант иегері атанады. Таңдаудың бұл түрі қазіргі таңда өзекті болып келеді, ең бастысы, ол – студент. Бұндай жағдай әркімнің басынан өтуі мүмкін. Тек жүлдегерлер, оқу озаттары және 95-100 балл аралығында балл жинағандар бұл жағдайды басынан өткермейді. Таңдаулы мамандықтарға конкурс өте жоғары. Осыған орай, биыл 36 Алтын Белгі иегері, 26 халықаралық олимпиада жүлдегерлері, 19 халықаралық ғылыми жарыстардың жеңімпаздары білім грантының иегерлері атана алған жоқ. Өйткені аталмыш мамандықтарға орынның болмауы.

Білім гранты иегерлерінің ішінде білім грантынан бас тартатын мектеп түлектері бар. Оның себебі: Орал қаласы педагогикалық лицейінің түлектері құжаттарын ресейлік жоғары оқу орындары мен білім гранты конкурсына қатар тапсырады. Бұл өз кезегінде білім грантының қажетсіздігін тудырады. Талапкер өз мамандықтарын ауыстырып, ақылы негізде басқа мамандықты таңдай отырып, не өзі таңдаған жоғары оқу орнында оқуға ниет білдірмеуге байланысты жағдайлар кездесті. 2009 жылы біздің тарапымыздан келесі мамандықтар бойынша білім грантының 3 куәлігі қайтарылды: 050109 Математика, 050119 Шет тілі, Автоматтандырылған басқару жүйесі.