26
б) қызмет ақылар кестесі;
в) есептік көрсеткіш;
г) еңбек міндеттері
9.Қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына,
сапасыны және жағдайына байланысты еңбек үшін төленетін сыйақы, сондай-ақ
өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдер
а) ереуіл
ә) еңбектің қауіпсіз жағдайлары
б) қызмет ақылар кестесі;
в) есептік көрсеткіш;
г) жалақы
10. Еңбекті қорғау
а)қызметкерлердің өмірі мен денсаулығы үшін қауіпсіз еңбек жағдайларын
қамтамасыз етуі тиіс құралдар мен шаралардың жүйесі.
ә) жұмыс берушілердің өмірі мен денсаулығы үшін қауіпсіз еңбек жағдайларын
қамтамасыз етуі тиіс құралдар мен шаралардың жүйесі.
б) кәсіби одақтар өмірі мен денсаулығы үшін қауіпсіз еңбек жағдайларын
қамтамасыз етуі тиіс құралдар мен шаралардың жүйесі
в) әлеуметтік серіктестіктердің өмірі мен денсаулығы үшін қауіпсіз еңбек
жағдайларын қамтамасыз етуі тиіс құралдар мен шаралардың жүйесі.
г) қызметкерлердің өмірі мен денсаулығы үшін қауіпті еңбек жағдайларын
қамтамасыз етуі тиіс құралдар мен шаралардың жүйесі.
Пайдаланылатын әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
1. ҚР Еңбек кодексі. 2007
2. «Еңбекті қорғау туралы» Қазақстан Республикасының заңы. 22.12.93.
3. Айымханова Н. ҚР еңбек құқығы. – Алматы: Жеті жарғы, 2002.
4. АхметовА., Ахметова Г. Еңбек құқығы. – Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
5. Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосымша әдебиеттер:
6. Абузярова Н.А. Трудовое право РК. –Актобе, 1997.
7. Гусов. К.Н., Толкунова В.Н. Трудовое право России: Учебник. – М.: Юрист,
1997.
8. Уваров В.Н. Трудовое право РК. – Алматы: Изд. КАЗГЮА. 2000.
№9 Сабақ. Еңбек даулары
Сабақтың мақсаты: Еңбек даулары ұғымы мен оладың туындау негіздері мен
түрлеріне түсініктер беру.
Сұқбат сабақтың жоспары
1.
Еңбек дауларының түсінігі және жіктелуі.
2.
Жеке еңбек даулары: түсінігі, шешу тәртібі.
3.
Ұжымдық еңбек даулары: түсінігі, түрлері, шешу тәртібі.
4.
Ереуілге шығу құқығы. Ереуіл өткізу тәртібі.
Бақылау сұрақтары:
27
1. Еңбек даулары сот тәртібінде шешілу үшін қандай тәртіп бекітілген?
2. Жұмысқа қайта алу туралы шешімді орындау тәртібі қандай?
Глоссарий
1.Еңбек даулары - қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы тікелей
келссөздермен реттелмеген, қолданыстағы заңдарда қолдану, жаңа еңбек
жағдайларын белгілеу және еңбек жағдайларын өзгерту жөніндегі мәселерге
қатысты келіспеушіліктер.
2.Еңбек дауларының себептері болып дауласушы тараптардың еңбек құқықтары мен
міндеттерін бағалауындағы қарама- қайшылықтар табылады.
3.Жеке еңбек дауларының пәні болып еңбек қатынастары да, олармен тығыз
байланысты өзге қатынастарда табылады.
4.Ұжымдық еңбек даулары- бұл жұмыс берушінің( жұмыс берушілердің
бірлестігінің) және қызметкерлер ұжымның (қызметкерлердің өкілдерінің) арасында
ұйымдарда жалақы төлеу мәселесіне, ұжымдық шарттар мен келсімдерді бекітуге
және орындауға, сонымен қатар, қолданыстығы заңдардың, ұжымдық шарттардың
және келісімдердің ережелерін қолдану мәселеріне қатысты туындайтын
келіспеушіліктер 5.Ереуіл - бұл ұжымдық еңбек дауын шешу мақсатында
қызметкерлердің еңбек міндеттерін толығымен немесе жартылай орындауын
уақытша ұжымдық ерікті түрде тоқтатуы.
5.зиянды (ерекше зиянды) еңбек жағдайлары – белгілі бір өндірістік факторлардың
әсері қызметкердің еңбекке қабілеттілігінің төмендеуіне немесе сырқаттануына не
оның ұрпақтарының денсаулығына теріс ықпалы болуына әкеп соқтыратынеңбек
жағдайлары;
6. зиянды өндірістік фактор - әсері қызметкердің сырқаттануына немесе еңбекке
қабілеттілігінің төмендеуіне және (немесе) оның ұрпақтарының денсаулығына теріс
ықпалы болуына әкеп соқтыруы мүмкін өндірістік фактор;
7.кәсіптік ауру – қызметкердің өз еңбек (қызмет) міндеттерін орындауына
байланысты оған зиянды өндірістік факторлардың әсер етуінен туындаған
созылмалы немесе қатты ауру;
8. кепілдіктер – қызметкерлерге әлеуметтік-еңбек қатынастары саласында берілген
құқықтардың жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге көмектесетін құралдар, тәсілдер
мен жағдайлар;
9. қауіпсіздік нормалары – қызметкерлердің еңбек қызметі процесінде олардың өмірі
мен денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық,
санитарлық-гигиеналық, биологиялқ және өзгеде нормаларды, ережелерді, рәсімдер
мен өлшемдерді қамтамасыз ету тұрғысынанөндіріс жағдайларын, өндірістік және
еңбек процесін сипаттайтын сапалық және сандық көрсеткіштер;
10. қауіпті еңбек жағдайлары – еңбекті қоғау ережелері сақталмаған жағдайда
белгілі бір өндірістік немесе жоюға болмайтын табиғи факторлардың әсері
қызметкердің жарақаттануына, кәсптік ауруға шалдығуына, денсаулығының
кенеттен нашарлауына немесе улануына әкеп соқтыратын, соның салдарынан
еңбекке қабілеттілігінен уақытша немесе тұрақты айрылуы, кәсіптік ауруға
шалдығуы не өлімі туындайтын еңбек жағдайлары;
Схемалар, тапсырмалар, жағдайлар
Еңбек даулары тақырыбында кесте құрастыру
Блиц – тест
28
1.Жеке еңбек дауларын қарайтын органдар:
а) еңбек ұжымының кеңесі;
ә) бітірісу комиссиясы;
б) еңбек даулары жөніндегі комиссия;
в) прокуратура;
г) сот.
2.Мыналардың қайсысы ұжымдық еңбек дауын шешу үшін делдал бола алады?
а) кәсіподақ комитеті;
ә) еңбек ұжымының кеңесі;
б) тәуелсіз сарапшы;
в) кәсіпорынның басшысы;
г) дұрыс жауабы жоқ.
3.Ереуілді заңсыз деп тану туралы шешімді қабылдау құқығы берілген орган:
а) кәсіподақ ұйымы;
ә) сот;
б) ішкі істер бөлімі;
в) прокуратура;
г) еңбек ұжымының кеңесі.
4.Бұл жынысына қарамастан адамның әлеуметтік эконмикалық,саяси және өзге де
құқықтарымен кепілдіктерін қамтамасыз етуге бағытталған мемелекет саясаты.
а)Әлеуметтік қорғау
в)Әлеуметтік құқық
с)Әлеуметтік мазмұн.
д)Әлеуметтік норма.
5.Еңбекке қабілеттігі жоқ азаматтарға
а)зейнеткерлер,мүгедектер,жалғызбасты тұлғалар және т.б.
в)мүгедектер,жұмысыздар,көп балалы отбасылар.
с)зейнеткерлер, уақытша жұмыссыздар
д)жұмыссыздар.
6.Қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы тікелей келссөздермен реттелмеген,
қолданыстағы заңдарда қолдану, жаңа еңбек жағдайларын белгілеу және еңбек
жағдайларын өзгерту жөніндегі мәселерге қатысты келіспеушіліктер
а) кәсіподақ комитеті;
ә) еңбек ұжымының кеңесі;
б) тәуелсіз сарапшы;
в) кәсіпорынның басшысы;
г) еңбек даулары.
7.Дауласушы тараптардың еңбек құқықтары мен міндеттерін бағалауындағы қарама-
қайшылықтар табылады.
а) еңбек дауларының себептері
ә) еңбек ұжымының кеңесі;
б) тәуелсіз сарапшы;
в) халықаралық дауларының себептері
г) еңбек даулары.
8.Жеке еңбек дауларының пәні
а) жұмыс уақыты
