«Есепжәне қаржы» кафедрасының аға оқытушысы Бақтиярова Альфия Жалелқызы

• Қаржы менеджменті

• «Есепжәне қаржы» кафедрасының аға оқытушысы Бақтиярова Альфия Жалелқызы

• «Қаржы менеджменті" экономикалық мамандықтағы студенттер үшін кәсіби пәндердің бірі болып табылады.
• «Қаржы менеджменті" пәні шаруашылық процессіндегі қаржылық қатынастар, қаржы механизмі, шаруашылық субъектісінің қаржылық қызметін басқару технологиясы туралы білімнің біртұтас жүйесін қалыптастыруға бағытталған.

• Пәннің негізгі мазмұны

• Қаржы менеджментінің негізгі түсінігі мен басқарудың негізгі механизмін білу, кәсіпорындағы қаржы менеджментінің деңгейін сипаттайтын базалық көрсеткіштерді есептеудің тәжірибелік дағдысын жасау, - тиімді қаржылық шешімдер қабылдау және т.б.

• «Қаржы менеджменті» пәнін оқып-үйренудің мақсаты болып табылады:

• «Қаржы менеджменті» пәнінің тапсырмалары

• Аталған пәннің өзектілігін оқудан шығадықаржы менеджментінің мәселелері бойынша теориялық негізді, жаңа білімді игеруге әкеледі, соның ішінде, қаржы саласындағы басқару шешімдерінің тиімділігін анықтайтын негізгі тәсілдер мен критерийлерді меңгеру.

• Студентке қойылатын талаптар

• Оқыту негізінен негізгі оқу материалдарының мазмұны көрсетілетін, сондай ақ, алынған білім мен тәжірибелік дағдылар күшейтілетін дәріс және тәжірибе сабақтары түрінде өтеді.
• «Қаржы менеджменті» пәні бойынша семинар (тәжірибе) сабақтарын өткізу барысында студенттерге жеті минут шеңберінде рефераттар мен баяндамалар дайындау ұсынылады.
• Семинар сабақтары дискуссиялық сипатта болады: әртүрлі сұрақтар бойынша альтернативті көзқарастар айтылады, қосымша хабарламалар ұсынылады, сөзжұмбақтар құрастыру және шешу. Осыған байланысты студенттер тобында шығармашылық атмосфера қалыптасып, әрбір студенттің білімін бағалауға оқытушыға мүмкіндік береді.

• «Қаржы менеджменті» пәні бойынша тақырыптар

• Қаржы менеджменті функциясының мазмұны.
• Қаржы менеджментінің базалық концепциялары мен көрсеткіштері.
• Тәуекел және табыстылық. Корпоративтік тәуекелдерді басқару.
• Активтер қоржынын басқару.
• Операциондық тетіктің тиімділігі. Фирманың ағымдағы шығындарын басқару.
• Қаржылық тетіктің тиімділігі. Қарыз қаражаттарын тарту саясаты.
• Капитал құрылымының теориясы : Модильяни – Миллер моделі; компромисстік модел.
• Дивидендтік саясатты басқару.
• Капитал құны.
• Инвестициялық жобаларды талдау әдісі. Жобалар тәуекелін талдау.

• Инвестициялық жобаның ақшалай ағындарын болжамдау. Капитал салымы бюджетін тиімдендіру.
• Бюджеттендіру
• Ұзақмерзімді қаржылық жоспарлау.
• Айналым активтерін және қысқа мерзімді міндеттемелерді басқару.
• Ақша қаражаттарын басқару.
• Қорларды басқару.
• Дебиторлық бережақты басқару.
• Корпорацияларды қайта ұйымдастыру: қосылу, сатып алу, бөлшектеу, банкроттық және тарату.
• Трансұлттық корпорациялардағы қаржы менеджменті (қаржылық менеджменттің халықаралық аспектілері).

• «Қаржы менеджменті» пәні бойынша тақырыптар

• Қаржылық менеджменттің негізгі тапсырмалар жүйесі

• Қаржылық менеджмент

• Қаржылық тактика

• Қаржылық стратегия

• Қаржылық саясатты әзірлеу

• Тактикалық қаржылық
• менеджмент

• Стратегиялық қаржылық
• менджмент

• Оңтайлы қаржылық шешімдер

• Қаржылық менеджмент кәсіпкерлік түрі ретінде

• Қаржылық тәуекелді басқару

• Несиелік тәуекел

• Проценттік тәуекел

• Валюталық тәуекел

• Жіберіліп алынған
• мүмкіндіктер тәуекелі

• Тәуекелдің шаруашылық шешімдерді жүзеге асыруда
• орындалатын функциялары

• Реттеуші

• Қорғаушы

• Конструктивтік

• Деструктивтік

• Тарихи-
• генетикалық

• Әлеуметтік –
• құқықтық

• Тәуекел

• Таза

• Спекулятив

• Табиғи
• жаратылыстану-
• шылық тәуекел

• Экологиялық
• тәуекел

• Саяси
• тәуекел

• Транспорттық
• тәуекел

• Қаржылық
• Тәуекел

• Мүліктік тәуекел

• Өндірістік тәуекел

• Сауда тәуекелі

• Коммерциялық тәуекел

• Ақшаның сатып алушылық қабілетіне байланысты тәуекел

• Инвестициялық тәуекел

• Инфляциялық және
• дифляциялық
• тәуекел

• Валюталық
• тәуекел

• Өтімділік
• тәуекелі

• Жіберілген
• тиімділік тәуекелі

• Табыстылықты
• төмендету
• тәуекелі

• Тікелей қаржылық
• жоғалтулар тәуекелі

• Несиелік
• тәуекел

• Биржалық
• тәуекел

• Банкроттық
• тәуекел

• Селективтік
• тәуекел

• Проценттік
• тәуекел

Пайда болуының негізгі себебіне байланысты тәуекелдер былайша бөлінеді:

• Табиғи жаратылыстанушылық – бұл табиғаттың стихиялық күштеріне
• байланысты болатын тәуекел
• Экологиялық – бұл қоршаған ортаның ластануымен туындайтын тәуекел
• Саяси – бұл саяси жағдайлармен туындайтын тәуекел
• Транспорттық – жүктерді тасымалдаумен байланысты болатын тәуекел
• Коммерциялық – шаруашылық қызмет процесінде жоғалту қаупін білдіретін тәуекел

• Құрылымдық белгілеріне байланысты коммерциялық тәуекел түрлері

• Мүліктік

• Өндірістік

• Сауда

• Қаржылық

Қаржылық тәуекел былай бөлінеді:

• Ақшаны сатып алушылық қабілетіне байланысты тәуекел
• Капитал салымымен байланысты, яғни инвестициялық тәуекел

Ақшаның сатып алушылық қабілетіне байланысты тәуекел түрлері:

• Инфляциялық тәуекел – инфляцияның өсуі кезінде ақшалай табыстар тез құнсызданады.
• Дефляциялық тәуекел – дефляцияның өсуі кезінде баға деңгейінің құлдырауымен, табыстың төмендеуімен, кәсіпкерлікті дамыту үшін жағдайының нашарлауынан болатын тәуекел.
• Валюталық тәуекел – бір валюта курсының екінші бір валюта курсына қатынасы бойынша өзгеруіне байланысты валюталық жоғалтулар қаупін тудыратын тәуекел.
• Өтімділік тәуекелі – бағалы қағаздарды немесе басқа да тауарларды сатуда, олардың сапасын бағалаудың өзгеруінен туындайтын мүмкіндігін жоғалтуына байланысты тәуекел.

• Инвестициялық тәуекел

• Жіберілген тиімділік тәуекелі – бұл жүзеге
• асырылмайтын іс – шаралар нәтижесінде
• жанама зияндардың болуымен болатын
• тәуекел

• Табыстылықты төмендету тәуекелі – бұл
• портфельдік инвестициялар, несиелер,
• салымдар бойынша пайызбен
• дивиденттер көлемінің төмендеуі
• нәтижесінде болады.

• Проценттік тәуекел – берілген несиелер
• бойынша проценттік ставканың
• өсуі нәтижесінде коммерциялық
• банктер мен басқа да қаржы несиелік
• мекеменің жоғалтулар қаупінен
• туындайтын тәуекел

• Несие тәуекелі – бұл борышқормен
• негізгі қарызды және проценттерді
• төлемеу қаупінен туындайтын
• тәуекел

Тікелей қаржылық жоғалтулар тәуекелі:

• Биржалық тәуекел – бұл биржаның мәмілелер салдарынан туындайтын тәуекел.
• Селективтік тәуекел – капитал салымының түрлерін, бағалы қағаздар түрлерін дұрыс таңдауынан болатын тәуекел.
• Банкроттық тәуекел – бұл кәсіпкер мен өзінің меншік капиталын жоғалтып алу қаупінен туындайтын тәуекел.

Ұстау, қашу, беру немесе жолдау төмендету деңгейі:

• Тәуекелден қашу – бұл тәуекелмен байланысты жүргізілетін іс – шараларынан бас тарту, яғни бұл пайданы алудан бас тарту деген сөз.
• Тәуекелді ұстау – бұл қаржылық тәуекел үшін жауапкершілікті басқа субъектіге беру.
• Тәуекел деңгейін төмендету – жоғалту көлемімен ықтималдығының қысқаруы.

Қаржылық тәуекел деңгейін төмендету үшін әр түрлі әдістер қолданылады:

• Девирсификация – бұл өзара байланысты емес әртүрлі объектілер арасында инвестицияланатын қаражаттарды бөлу процесі.
• Инвесторға тәуекелді төмендету және ең жақсы болжам жасау үшін жеткілікті толық шынайы ақы қажет. Сондықтан да ақпарат құнды тауар болып табылады және ол үшін ақы төлеу қажет.
• Лимиттеу – бұл шекті белгілеу, яғни шекті шығындар сомасын белгілеу, бұл ссудалар беруде овердовтқа келісімшарттар жасауда банктермен қолданылады.
• Сақтандыру – бұл тәуекелден толықтай немесе ішінара қашу үшін табыстың жартысынан инвестордың бас тартуы.

Кәсіпорынның инвестициялық шешімдердің стратегиясы

• Инвестициялық жобалар мынадай бағдарлар бойынша жүзеге асырылады:
• Мегажоба;
• Мультижоба;
• Моножоба;

Жобалар түрлері:

• Инвестициялық жобалардың
• тиімділігі келесідей
• көрсеткіштер жүйесімен анықталады:

• Таза дисконтталған құн (ТДҚ) немесе
• таза дисконтталған табыс

• Инвесциялардың рентабельдігі (ИР),
• табыс индексі (ТИ)

• Табыстың ішкі нормасы (ТІН);

• Жобалар түрлері

• Инвестициялық

• Инновациялық

• Ғылыми зерттеу

• Аралас

Инвестициялық жобаны қабылдау циклы мынадай кезеңдерден өтеді:

• экономикалық

• экологиялық

• коммерциялық

• Жобаның
• Нақтылығы
• Мен
• қабілеті

• Техника-
• техналогиялық

Негізгі талдау аспектілері:

• Техни
• ка

• қаржылық

• коммерция

• Әлеуметтік

• Қоршаған орта

• институцияналдық

• Экономикалық

Жобалық талдау

• Капиталдық жобаның табыстарын талдау процесі. Басқаша айтсақ, инвестициялық жобаға кеткен шығындармен осы жобаның түскен табыстарды салыстыру.

Мегажоба

• Үлкен көлемді жоба.
• Бірнеше жобаның өзара байланысын, ресурстарды бөлу және орындалу уақытын шектеуден тұратын мақсатты бағдарлама.

Мультижоба

• Ұйымдар мен кәсіпорындардың шеңберіндегі жүзеге асырылатын жоба.

Моножоба

• Нақтылы міндетті жүзеге асырылатын әр түрлі техникалық, ұйымдық, экологиялық, әлеуметтік жобалар.

• Корпоративтік қосылу мен бірігуі

• фирманың ұзақ мерзімді қаржылық стратегиясын, мақсатын жүзеге асыру үшін қызмет етеді және инвестициялау ретінде қарастырылады.

• Корпорациялар-дың қосылуының негізгі алғы шарттары

• Синергия

• Диверси-
• фикация

• Қалпына келтіру құнынан төмен бағамен активтерді сатып алу

• Салықтық ынталандыру

• Артық
• қолма-қол
• ақшалардың
• болуы

• Көлденең

• Экономисттер қосылуды 4 топқа бөледі:

• Тігінен

• Конгломераттық

• Бір жақты

• Көлденең

• - бірдей тауарлар мен қызметтер өндіретін бірдей бағыттағы кәсіпкерлік қызметпен айналысатын екі фирманың бірігуі.

• Тігінен

• - екіншісіне қатынасы бойынша біреуі жеткізуші және тұтынушы болып тұратын фирмалардың бірігуі.

• Бір жақты

• - бірдей өнім түрін шығарушы болып табылмайтын, бір салада қызмет ететін ұқсас кәсіпорынның бірігуі.

• Конгломераттық

• - мүлдем басқа, әр түрлі салалар компаниялардың бірігуі.

• Қаржы менеджментінің көзқарасы тұрғысынан
• қосылудың негізгі 2 типін бөліп көрсетуге болады:

• Операциондық
• қосылу

• Қаржылық
• қосылу

• Синеогиялық тиімділікті алу есебінен 2 компанияның қызметінің интеграциялануы

• Қосылған компаниялар әр турлі бірліктер түрінде әрекет ететін және ешқайсысынан маңызды операциондық үнемдеу күтілмейтін қаржылық қосылудың түрі

• Ұсынылатын әдебиеттер:

• Негізгі әдебиеттер:
• Ковалев В.В. «Введение в финансовый менеджмент», 2000 г
• Крейнина М.Н. «Финансовый менеджмент», М.: Изд-во «Дело и Сервис», 2001, с.345
• Сапарова Б.С. Финансовый менеджмент: Учебное пособие/ Под общ.ред.академика НАН РК, д.э.н., профессора У.Баймуратова.- Алматы: Экономика, 2008г
• Өсербайұлы С., Калымбекова Ж., Қаржы менеджменті. Алматы: Қазақ университеті, 2009 жыл
• Қосымша әдебиеттер:
• Бөкенов А.Ж., Ақанаева А.Т. Корпоративтік қаржы. Қарағанды, 2005 жыл
• Өсербайұлы С. Корпоративтік қаржы. Алматы: Қазақ университеті, 2009 жыл