Әож 74. 58 Білім сапасын жақсартудағы оқытудың педагогикалық технологиялары

Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы:

• көзделген мақсатына

• мәнінде

• мазмұнында дамытушылардың негізгі факторында.

Бұл бағдарлы идеялар бүгінгі білім беру аясында қолдау табуда. Педагогикалық ғылымның зерттеушілері тәлім-тәрбие беру үрдісінің негізгі мақсаты білімгер тұлғасын дамыту деп таниды.

Бірақ дамуы туралы ізденуші психологияның айтуы бойынша, әр адамның өз қолында, оны сырттан әсер ететін күшпен дамытуға болмайды, тек оңтайлы ықпал жасауға болады. Осы пікірден туған білім беру мақсатының басқа да тұжырымы бар. Білімгер тұлғасын дамыту, ол оның толық өзіндік жетілуінің амалы ретінде қарастырылады.

Сондықтан негізгі мақсат - баланың табиғи күштері мен мүмкіншіліктерінің өзіндік ашылуына қолайлы жағдай жасау болып табылады. Ол үшін тұлғаның дамуын көздейтін білім беру үрдісін, ұйымдастырудың түрлі әдістері мен амалдарын анықтап, жүзеге асыру қажет.

Деңгейлеп оқытудың ерекшелігі білімгерлердің сабақ барысында бірнеше жұмыс жасай алатындығында, сонымен бірге қазіргі жаңа технологиямен оқыту барысында компьютерлермен оларды басқарушы алгоритмдер біздің қоғамымыздың маңызды бөлігіне айналады. Олай дейтініміз, бүгінгі таңдағы жаңадан шығып жатқан электронды оқулықтар білімгерлерге жаңаша оқытуды, жаңа оқу әдістерін жаңа мазмұнды қажет етеді.

Білімгер деңгейге бөліп оқытуға бола ма? Деңгейге бөліп оқытудың өзіндік қандай ерекшеліктері мен жеке тұлға тәрбиелеуде қандай көмегі бар деген сауалдарға тоқталсақ, деңгейге бөліп оқыту кезінде қандай білімгерлердің тәжірибелік-теориялық дайындығын, оқуға деген ынтасын, дара қасиетін, әлеуметтік психологиялық танымын, сұранымын ескеруді талап етіледі.

Деңгейлеп тапсырудың ауқымы өте кең – оқулықтағы жаттығулар мен өткен ережелер бойынша қайталау, пысықтау, бекіту жұмыстарына арналған тілдік, грамматикалық жұмыстар жүйесі.

Білімгерлерді деңгейге бөліп оқыту үшін жаңаша жоспарланады. Білімгерлерге деңгейлік тапсырмалар беру арқылы сан түрлі жұмыс жүргізіледі. Білімгерлердің алған білімін жүзеге асыра алатындығы тексеріледі, өз бетімен жұмысты орындауға бейімділігі бақылауға алынады. Қорытындысында деңгейлік тапсырмалар арқылы жұмыс жасаудың тиімділігі байқалады. Білімгерлердің белсенділігі мен іскерлігі артып, шығармашылыққа ұмтылады. Деңгейлік оқыту барысында біліктілікке жетеді.

Деңгейлеп оқыту оқылатын ақпараттың азаюы арқылы емес, білімгерлерге қойылатын талаптардың әртүрлілігі арқылы жүзеге асырылады.

Бұл технология білімгерлердің білім деңгейіне сәйкес жеңілден қиынға қарай оқытылады. Деңгейлеп оқыту төрт бөліктен тұрады:

1. Оқушылық деңгей. Бұл міндетті деңгей болғандықтан барлық білімгерлер тапсырманы толық орындауы тиіс.

2. Алгоритмдік деңгей. Бұл деңгейде өтіп кеткен материалды білімгерлер талдап, бұрынғы тапсырмаларға ұқсас орындайды. Бірақ бұларды орындау үшін алған білімдерін түрлендіріп пайдалану керек.

3. Эвристикалық деңгей. Өз бетіндік жұмысты қалыптастыру мақсатында білімгерлер жаңа тақырып бойынша меңгерген қарапайым білімдерін жетілдіріп тереңдетеді. Тағы жаңа білімдерін меңгеріп, өзі үшін жаңалық ашады. Эврика, анализ бен синтез, салыстыру арқылы анықтау, қорытындылау. Бұл деңгейде ребус, сөзжұмбақ, анаграмма құрастыру, зертханалық жұмыс жүргізу, эвристикалық сұрақтар болуы қажет.

4. Шығармашылық деңгей. Бұл деңгейде берілген тақырыпқа өз бетімен реферат, баяндама, эссе, өлең, жұмбақ, жаңылтпаш құрастыра білуі қажет. [1]

Деңгейлеп оқыту технологиясының мақсаты - әрбір білімгер өзінің даму деңгейінде оқу материалын меңгеруін қамтамасыз ету.

Даму педагогикалық оқыту үрдісінің негізгі, терең мағыналы мәніне айналды. Осы жаңа педагогикалық технологиялардың бірі – витагенді технология. "Витагенді" сөзі латын тілінен аударғанда "өмір", "тіршілікке қатынасты құбылыс" деген мағына береді.

Голографиялық әдіс тек біртұтас оқыту үрдісінде ғана емес, білім алу кезінде де пайдаланылады. Бұл кезде проекциялар білім алуға негізделеді, бірақ векторлар бағыты түрліше болады.

«Сыни ойлау» анықтамасына еш келмейтін ойлаудың үшінші түрі – ол шығармашылық немесе көкейкесті ойлау. Сонымен сын тұрғыдан ойлау төрт бөліктен тұрады:

Сыни тұрғыдан ойлауда идеяның ерекше болуы міндетті емес: біздің басқа біреудің идеясы мен нанымын өзіміздікі етіп қабылдауға толық құқығымыз бар. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен жиі келісе бермейді.

Екіншіден, ақпарат сыни ойлаудың соңғы емес, бастапқы пункті болып табылады. Білімді адамның сыни ойлауы онсыз мүмкін болмайтын дәлелдемелерді тудырады. Терең ойлау үшін фактілер мен идеялар, мәтіндер мен теориялар, мәліметтер секілді көптеген «шикізаттарды» өңдеу керек болады. Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету – оқытушының көп жақты жұмыстарының бір бөлігі ғана. Кез-келген жаста сыни тұрғыдан ойлауға болады: бұл үшін тек білімгерлердің ғана емес, бірінші сынып оқушыларының да тәжірибелері мен білімдері жеткілікті.

Үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтаудан басталады. Жалпы адамзат баласы тумысынан білуге құмар болып келеді. Егер біз жаңа бір нәрсені байқай қалсақ, оның не екенін білуге құмартамыз. Дегенмен нағыз таным үрдісі өзінің кез-келген кезеңінде мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен қажеттіліктерінен пайда болатын сұрақтарға жауап беруге деген талпыныспен сипатталады.

Төртіншіден, сыни тұрғыдан ойлау көңілге қонымды дәлелге ұмтылады. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам мәселені шешудің өзі іздеп табады да, сол шешімдердің негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі.

Оқыту барысында озат тәжірибелер, тиімді әдіс-тәсілдерді пайдаланып, сабақ өткізудің ең жаңа түрлерінің бірі – ұжымдық оқыту әдісі. Бұл әдістің артықшылығы – білімгер мен оқытушы арасындағы қарым-қатынасты өзгертеді. Ұжымдық оқыту әдісін ұйымдастыруда 4 түрлі тәсілді (жекелей, жұптық, топтық, ұжымдық) қолданады. [3]

Мұнда жеке адамның басымдылығы жоқ, әркім өзінше мұғалім. Өзі екінші біреуді оқытушы және білімгер озат ретінде сынау, қабілетіне қарай еңбек етуіне жағдай туғызу мақсаты қойылған. Бұл үлкен жауапкершілікті керек етеді. Мұндағы ерекшелік – білімгер білімді саналы меңгереді, біреуге үйрету, біреуден үйрену арқылы логикалық ойлау, салыстыру, дәлелдеу, т.б. дағдыларды қалыптастырады. Осы сабақта қалыптасуға және тексеруге тиісті біліктер мен дағдыларды мен үш топқа біріктіруге болады. Биология және жалпы пәндерді оқытуда оны мына сызбанұсқада көрсетуге болады:

Дағды біліктер

Негізгі мақсат - әр білімгердің қабілетін дамыту, еңбек етуге баулу, ұжымдық қабілетін ояту, ынтымақтастыққа тәрбиелеу, өзін-өзі басқаруға, бақылауға, байқампаздыққа жетелеу.

1. 
   Әбдіғалиев Қ. Осы заманғы педагогикалық технологиялар Қазақстан Мектебі – 2001.№2.
   
2. 
   Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Алматы 2004
   
3. 
   Жұматаева Б. Деңгейлеп, саралап оқыту технологиясы. Биология және салауаттылық негізі. – 2005