Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

212
IRR=r, мұнда NPV=f(r)=0
IRR  талдау  əдісімен,  нұсқалар  таңдау  жолымен  немесе  графикалық  есептеуге 
болады.  Практикада  əдетте  соңғыны  қолданады,  ол  барынша  қарапайым.  Ол  үшін 
дисконттың  əр  түрлі  мөлшерлемелерінде  дисконтты  есептейді.  Қайта  санау  графигінің 
абцисс осі EIRR шартына сəйкесетін (17.1 сурет) Е мəні. 
IRR= E
1
+
NPV
1
NPV
1
− NPV
2
(
E
2
− E
1
)
= 12+
55512
55512− 29520
(
20 −12
)
= 29
IRR = E
1
+
NPV
1
NPV
1
− NPV
2
(
E
2
− E
1
)
= 20+
29520
29520 −14158
(
30 −20
)
= 39
Жоба   тиімді,   егер  -  E
IRR
≥E
 
шарты   орындалса.   Графиктен  E
IRR
=29%:   29%≥12%
болатынын көреміз, оны қабылдау қажет. 
Бұл көрсеткіштің экономикалық мəні келесіде: 
Кəсіпорын   инвестициялық   сипаттағы   рентабельділігі   капиталдың   орташа
есептелген көрсеткішінің ағымдағы мəнінен төмен емес кез келген шешім қабалдай алады
(немесе осы жоба үшін қаражат көзінің бағасы, егер оның мақсатты көзі болса). 
12
20
30
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
NPV-нің E-ге тəуелділігі
Е
IRR-49,6%
17.1 сурет - Ішкі нормалар мен табыстылықты есептеу
РР  инвестициялардың  өзін-өзі  ақтау  мерзімі
  –  инвестиция  инвестициялық 
шығынды өтеу үшін жеткілікті ақшаны қамтамасыз етуге жететін уақыт. 
PP=
1
ARR
=
1
0 .35
= 2 . 85 года = 2 жыл 10 ай
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

213
PP= n , мында
∑
i= 1 һ
n
CF
i
IC
PР=2.85 жыл < жобаны пайдалану мерзімі, демек жобаны қабылдау қажет.
ARR есептік табыстылық коэффициентін есептеу.
Өзіне  тəн  екі  белгісі  бар:  біріншіден  ол  табыс  көрсеткіштерін  дисконттауды 
көздемейді,  екіншіден  табыс  таза  табыс  PN  көрсеткішімен  сипатталады  (баланстық 
құнынан  бюджетке  аударым  шегерілген).  ARR  инвестициялардың  есептік  табыстылық 
коэффициенті орташа жылдық таза табысты PN инвестицияның орташа шамасына бөлу 
арқылы есептеледі (коэффициент пайызбен алынады):
ARR=
PN
КВ
=
(
11503 +10559+10733+10421+ 10146+9901
31300
+15190
)
/7
= 0 , 35= 35
Есептік табыстылық коэффициентінің мəні барынша үлкен, демек жоба қалаулы 
болып табылады жəне оны қабылдау қажет. 
MIRR табыстылықтың түрлендірілген ішкі нормасы
 – дисконт мөлшерлемесі, 
ол шығыстың ағымдағы құны мен терминалдық құнды теңестіреді. 
Бұл көрсеткіш ақша қаражаты кірісінің жəне шығысының əр келкілігін көрсетеді. 
Сөйтіп, жобаның терминалдық құнының нағыз құны жобаға байланысты нағыз 
шығыс құнына тең болу үшін терминалдық құнды 28% мөлшерлемемен дисконттау қажет.
NTV таза терминалдық құн
. NPV критерийі болашақ ақша ағынын жоба əрекеті 
басталғанға қарай келтіруге негізделген, яғни ол дисконттау операцияларына негізделеді. 
Алайда,  кері  қолдануға  болады,  бірақ  ұқсас  операция  –  өсіруді  (компаундинг).  Бұл 
жағдайда  ақша  ағынының  элементтері  жобаның  аяқталуына  əкеледі.  Сондықтан  таза 
терминалдық құнды есептейтін формуланың түрі келесідей болады: 
мұндағы P
k
- есепті кезеңнің k қадамына қарай жоба табысы; 
IC - осы жобаға инвестиция (капитал салымы);
n – есепті кезең ұзақтығы.
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

214
17.7 кесте - Тексеру
Жылдар
Таза ақша
 ағыны 
NTV бойынша жоба талаптары NPV критерийіне ұқсас:
Егер NTV > 0, онда жоба тиімді жəне оны қабылдау керек. 
Егер NTV < 0, инвестор үшін жоба шығынды жəне одан бас тарту қажет.
NTV =0 болса, жоба шығынды да емес, пайдалы да емес.
Бұл көрсеткішті есептеу жобаны қабылдау керектігін көрсетті. 
Нəтижелерді талдау жəне шешім қабылдау.
Келтірілген есептеулер негізінде келесі нəтижелерге қол жетті:
бірлігі
1
Инвестициялық ағын қорытындысы 
мың тг
22941
2
Операциялық ағын қорытындысы
мың тг
78453
3
Дисконттау коэффициенті
%
12
4
Келтірілген капитал салымы CI
мың тг
22941
5
Келтірілген дисконт талған табыс PV
мың тг
78453
6
Таза дисконтталған табыс NPV
мың тг
55512
7
Табыс индексі
 
PI
мың тг
3,42
8
Дисконталған өтелімділік мерзімі РР
жыл
2,85
9
Таза терминалдық құны
 
NTV
мың тг
172388
ЦФ=
GF
(
t +1
)
E − g
мұндағы, ЦФ – кəсіпорынның болжаудан кейінгі кезеңдегі құны;
GF
(
t +1
)
  -   болжаудан   кейінгі   кезеңдегі,   яғни   жобаны   пайдаланудың   8-ші
17.8 кесте - Нəтижелер
№
Көрсеткіштер
Өлшем
Мəні 
Қорытынды: есептеу нəтижелері бойынша жобаны қабылдау қажет.
Гордон моделі негізінде фирманың құнын болжау 
7 жылдан кейін кəсіпорын сатылмады немесе басқа салаға ауысты жəне тұрақты 
жұмыс істей береді деп есептейік. Гордон моделін қолданып, болжаудан кейінгі кезеңдегі 
оның даму перспективасын санайық
жылындағы ақша ағыны. 
Е –дисконттау мөлшерлемесі;
g – инфляцияны 5% деп есептегендегі ақша ағынының ұзақ мерзімді өсу қарқыны
құрайды:  g = (1.02 · 1.05) – 1 = 0.071
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі