9-тарау. Тауардъщ-материстдьщ цоряар
♦
183
толтырылады. ііүл акт екі дана етіліп міндетті түрде материалдарды
кабылдап алған кісінің жэне материалдарды жіберген жабдықі ау шы
кэсіпорын өкілінің катысуымен, егер де жабдыктаушы үйымның
окілі болмаган (келмеген) жағдайда бүл үйымға ешкандай қатысы
(мүдделілігі) жоқ үйым өкілінің (адамның) қатысуымен жаса-
лады. Материалдарды қабылдап болганнан кейін бүл актінің бір
данасы материалдармен бірге келген жөнелтпе күжатымен бірге
қабылданган материалдарды есепке алу үшін үйымның бухгалте-
риясына, ал екінші данасы кәсіпорыннын жабдықтау бөліміне
келіп түскен материалдардың жетіспейтіндігін жабдықтаушы
үйымга хабарлау үшін табыс етеді, Кэсіпорындар мен үйымдарга
жаңылыс келш түскен немесе үйымның алудан бас тарткан мате-
риалдары уакытша қабылданьш. бөлек жиналады, Ондай матери-
алдар үлгілі түрі М-4 «Кіріс ету ордері» бойынша қабылданып, ба-
ланс сыртындагы «Уакытша сактауда түрган материалдык қорлар»
деп аталатьш шотта есептелінеді
Материалдар кэсіпорындар мен үйымдардың ішіндегі цех-
тарына, бөлімшелеріне, өзінің аумагы (территориясы) сыртыңдагы
шаруашылыктарына, сондай-ақ баска үйымдарға үлгіл і түрі М-15А
материалдарды босагу (ішкі ауыстыруды) «Талап ету жүк қүжаты»
бойынша босатылады
Материалдарды босату (ішкі ауыстыруды) «Талап ету жүк
қүжаты» екі дана етіліп жазылып. оған бас бухгалтердің немесе ол
сенім білдірген тұлғаның қоды койылуы арқылы шешіледі.
Егер материалдар коймадан кэсшорынньщ
өзівің
шаруа-
шылыктарьпіа (цехтарына, бөлімшелерше) босатылаггьш жагдайда
үлгІлі түрі М-15А материалдарды босатуды (ішкі ауыстыруды)
«Талап ету жүк қүжатыяың» бір данасы материалдарды алушыга
беріпеді де, ал екінші данасы қоймада қалдырыльш, кейіннен
бухгалтерияга табыс етіледі. Бүл жагдайда толтырылатын кұ-
жатгарды материалдарды босататьш қойманың (ііехтың) сол
материалдарга
жауапты
тулгасы тол гыралы.
Үйлерді,
ғимараттарды, қүрылыстарды бүзганнан, бөл-
шектегеннен алынатын іске жарамды материалдарды кіріске алу
үшш үлгілі түрі М-35 санды акт толгырылады.
Кэсіпорындар
мен үйымдардың өндірісінде жиі
пай-
далаңылатын материалдық қүндылыктар үшін толтырылатын та-
лап ету қағаздарының саньш кемітіп, есеп жұмысын жеңілдету
үшің және материалдарды өндіріске босату лимитінің сақталуына
ағымдағы бақылау жүргізу үшін шекгеулі-заборлық (шектеу
карталары) карталарды қолдануга болады. Шектеулі-заборлық
картаның үлгілі түрі М-В бойынша үйымның қоймасьшан бо-
сатылатын материалдардың санын (көлемін), ол материалдар
арқылы өндірілетін
ө н і м н і ң
жэне оның біреуше жүмсалатын
материалдардың көлеміне қарап экономикалық жоспарлау бөлімі
есептеп шыгарады. Шектеулі-заборлық карта бойынша материал-
дар ондакөрсетілген мөлшер шегінде (бойынша) ғапа босатылады.
Онда қаралған материалдардан артық өндіріске керек болған мате-
риалдар бөлек талап ету кагазы бойынша босатьшады Щектеулі-
заборлық картаның негізіне суйене отырып, өндіріске босатьшатын
материалдарды койманың есебінен шығарады. Шектеул і-заборлық
карта қоймадан бір ай бойы босатылатын материалдарга жаса-
лынады. Бүл картада шығарылатын өнімнің, шығынпьщ немесе
тапсырыстың коды көрсетілуі тегіс. Шектеулі-заборлық картаның
бір данасы жаңа айдың басына дейш материалдарды алатын цехқа
немесе бөлімшеге, ал екінші данасы материалдарды босататын
қоймага табыс етіледі. Материалдар қоймадан өндіріске цехтың
өкілі өзіндегі шекгеулі-заборлық картаны экелгеқце ғана босаты-
лады,
Қоймашы шекгеулі-заборлық картаның екі данасына да
материалдардың босатылған уакыты (күні, айы, жылы) мен
олардьщ санын номенклатуралық нөмірі бойынша жазады. Со-
дан кейін шектеулі-заборлық картаньщ цехтағы данасына койма-
шы, ал қоймадағы данасына цех басшысы немесе оның өкілі қол
қояды. Материалдарды есептеуге осы күнгі санайтын машиналар
пайдаланылган жағдайда толтырылатьш алғашқы қүжатгардың
санын азайту үшін қоймадан босатылатьш материалдарды тіке-
лей койманың карточкасына жазу жүйесін де қолдануга болады.
Бүл жағдайда материалдарды қоймадан босатуға ешқандай қүжат
жазылмайды. Шектеулі-заборлық картаға барлық бір дана болып
184
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері
9-тарау. Тауарлық-материапдыц қорлсір
♦
185
жазылатын бухгалтерлік қужаттар негізделініп жасалады. Матери-
алдарды босату лимитін қоймадагы картаның өзінде де көрсетуге
болады. Бүл карточканьщ үлгілі түрі — М-17. Цехтың өкші мате-
риалдарды алған кезде қоймашының есептеу карточкасына қол
қояды да, ал қоймашы цехтың шектеулі-заборлық карточкасына
қол қояды Сондай-ақ шекгеулі-заборлык карточкада өндірісте
пайдаланылмай қоймаға қайтарылып бершген материалдар да
есептелінеді. Қоймадағы есеп карточкасына материалдардьщ эрбір
номенклатуралық нөмірі бойынша босатылганы, қоймада калганы,
материалдарды цехка эрбір босаткан уақыт сайын немесе шекте-
улі-заборлық картаны жапқаннан кейш, бірақ келесі айдың біріне
дейің жазылып отырылуы тиіс. Бүл жағдайда шектеулі-заборлық
картаны қоймалык есептің тиісті карточкаларымен бірге сактау
керек. Лимитті пайдаланьш болганнан кейін қоймадағы шекте-
улі-заборлык картаның қорытынды дерегі шекгеулі-заборлық
картаның цехтагы данасымен салыстырылады. Егер бүл шекте-
улі-заборлық картадағы деректер өзара сәйкес болса, екі жактың
өкілдері, ягни қоймашы мен цех өкші деректердің дүрыстығын
мақүлдап қол қояды.
Айдың аяғында шектеулі-заборлық картада көрсетілген мате-
риалдардың
пайдаланылған-пайдаланылмаганына
қарамастан
барлык шектеулі-заборлык карталар бухгалтерияға тапсырылады.
ІСүрылыс үиымдарьшда көбіне шектеулі-заборлық картаның
М-28 жэне М-28А нөмірлі үлгіпі түрлері колданылады. Үлгілі түрі
М-28 нөмірлі шектеулі-заборлық карта материалдарды салынып
жатқан қүрылыска ол күрьшыс басталғаннан бастап, аяқталғанға
дейің босатуға арналган. Шектеулі-заборлық картаның бүл түрі
қүрылыс жүмысын жүргізуші прорабтар немесе мастерлер тағы да
басқа жүмыс жүргізушілердің біреуінде болады. Сонымен катар
ай сайын үлгілі түрі М-28 шектеулі-заборлық карта жазылады да,
ол қоймада сақталынады. Материалдарды қоймадан босатканда
қоймашы үлгілі түрі М-28А шектеулі-заборлық картаға кол қояды,
ал материалдарды қабылдап алушы күрылыс бөлімінің окілі үлгілі
түрі М-28А шектеулі-заборлық картаға қол қояды. Айдьш аяғында
жүмыс жүргізуші мастер, прораб пайдаланылмаган материалдарга
Достарыңызбен бөлісу: |
