9-тарау, Тауарлъщ-материапдьщ қорлар
♦
177
Матер иал д ардың бұл түрін эрі карай өңдеу аркылы дайын бүйымдар
алынады. Олардың аяқталмаган өнімнен айырмашылығы, оны сол
күйінде сатуға болады Бүндай жагдайда жартылай фабрикатты са-
тыл алған ұйымдар оны эрі қарай өқдейді, Сондықтан да эрі қарай
өвдеуге арналган үйымның озінің ондірген немесе басқалардан
сатып алган заттары еңбек заттарының қатарықда есептеледі.
Жартылай фабрикаттар қатарына қүрылыс ұйымдарында - бетон
жэне ағаш бүйымдарьш, металлургияда- шойын мен болатты жат-
кызуға болады.
Комекиіі материалдарга - эр түрлі химикатгар мен майлай-
тын, сүртетіи жэне жөңдеуге керекгі басқа да магериалдар жатады.
Көмекші материалдардың негізгі материалдардан өзгешелігі, олар
өнімнің материалдық (заттық) негізін қүрамайды. Олар өндіріс
үдерісінде қолданьшуы барысында непзгі материалдарға озінщ
қандайда бір тиісті әсерін тигізіп, негізгі материалдардың түсін
гагы да басқа жақтарын озгертеді. Материалдардың бүл түріне
бояуларды, эктерді (известь) жатқызуға болады.
Материалдык қорлардың ішінде бөлек топ болып отыи-
дар, ыдыс жәпе ыдыстық материалдар, қосалңы болшектер,
ңұрылыс материалдары және тағы да баскалар есептеледі. Отын-
дар тобына техникалық мақсатта энергия өн.тіруге, үй -жайларды
жылытуға пайдаланатын материалдардың барлық түрі жатады
9
,
3
,
Материалдарды есептеуді үйымдастыру
¥йымның гиптік бухгалтерлік есепшоттар кестесінің екінші
бөлімінде »Материалдар» есебі мына шоттарда жүргізіледі
- шикпат пен материалдар;
- сатылып алынган жартылай фабрикаттар;
- отындар:
- ыдыс жэне ыдыстық материалдар;
- қосалқы белшектер;
- басқадай материалдар ;
- өңдеуге берілген матерпалдар;
!
2
-з/
4
з к¥РЬІЛЬіС материалдары.
Шикізаттар мен материалдар иштыпда өндірілетін
өнімнің құрамына юріп, оның негізін жасайтын немесе өнімді
дайындағаңда оның керекті кұрастырушысы болып табылатын
шикізаттар мен негізғі материалдардың, өнім оидіруге қатысатын
немесе шаруашылық қызметіне сондай-ақ техникалық мақсатқа
лаңдаланатын, өнш өндІру удерісіне әсер ететін материалдардың
ұйымдардагы есебі, олардың кіріске алынуы мен шыгыс етілуі
есептеледі.
Сатылып алынгап жартылаи фабрикаттар шотында
өндіріліп шығарылатын өнімді жинақтау үшін сатылып алынган
өңдеу жэне жиңактауды керек ететін жартылай фабрикаттардың,
жинақтауыш бұйымдардың, бөлшектердің кэсіпорындагы есебі
жүргізіледі.
Отыпдар деп аталатып шотта тасымалдау қүралына пай-
даланатын. сондай-ақ ондірістің технологиялык қажетіне, энергия
өндіруге жэне үйді жылытуга пайдаланатын (мүнай өнімдері мен
фтор, газ, көмір тагы да басқа) отындардың калдыгы жэне кірісі
мен шыгысы есептеледі.
Ыдыс ж эне ыдыстық материалдар шотыпда үйымдагы
ыдыс жэне ыдыстық материалдардың барлық түрлерінің (шаруа-
шылык қүралы ретінде пайдаланатындардан баскасы), сондай-ақ
ыдыстарды өндіріп (жасап) шығаруга, оларды жөндеуге арналған
материалдар мен бөлшектердІң кіріске алынуы мен шыгыс етілу
есебі жүргізіледі. Жабдықтаушы, өткізуші немесе саудамен ай-
налысатын кэсіпорындар тауарлар салынган ыдыстарды «сагылып
алынган тауарлар» шотында есептейді.
Қосалқы болшектер деп аталатын шотта үйьгмньін,
пайдалануындағьі машиналар мен жабдыктарды, тасымалдау
қүралдарын және тағы сол сияқтыларды жөңдеуге,
мүжілген
жерлерін ауыстыруга арналған қосалқы бөлшекгердщ кірісі мен
шығысы және қалдьггы есептеледі.
Басқадай
материалдар
деп
аталатын
шопгга
өндіріс
қалдықгары, түзетілмейтін өндіріс ақаулары, үйымньщ өзінде
магериал, отын немесе қосалқы бөлшек ретінде пайдалануға жа-
рамайтын есептен шыгарылған негізгі қүралдарды бұзғаннан
алынған материалдардьщ, металл сынықгарының есебі жүргізіледі.
178
♦
Бухгалтерлік есеп теириясы және негіздері
9-тшрау. Тауарльщ-материаддың, цорлар
♦
179
Сонымен қатар бүл шотта ауыл шаруашылык кәсіпорындары өз
өндірісіне қажетті түкымдарды, отыргызылатын көшеггерді, мал
азыгын дайындаудағы тыңайткыштарды, ауыл шаруашылық да-
қыддарын дайындауда зиянын тигізетін жәндіктермен күресу үшін
пайдаланатын улы химикаттар мен дэрі-дэрмектерді және тағы да
басқа материалдарды есептейді
Өңдеуге беріігеп материопдар шотыпда қайта өңдеу үшін
басқа ұйьшдарға берілген, келешекте өлдеудең алынған бұйымның
өзіңдік күныньщ қүрамына кіретін материалдар есептеледі,
Күрылыс материалдары атты шотта гікелей кұрылыс
салуға жэне монтаж жүмыстарына, сондай-ақ құрылыс бөлшек-
терін дайындауға пайдаланатъш материалдар жэне күрылыс
қажетіне керекті баскадай материалдар есептеледі.
9 , 4 * Материалдардың ыоменклатурасы
Материалдар есебін дүрыс үйымдастыру үшін материалдар-
дың номенклатуралық тізІмі мен баға корсеткішш дайындаған
дүрыс.
Материалдардың номепклатурасы деп өндірісте пайда-
ланатын материалдардың белгілі бір түрлеріне олардың аты, са-
пасы. мөлшері тагы да басқа көрсеткіштері бойынша жасалған
жіктеу тізімін айтады. Номенклатуралық тізімде әр материалдың
дүрыс аты, оған берілген номенклатуралық нөмірі мен олшем бір-
лігі көрсетіледі, Соңымен қатар номенклатуралық тізімде әрбір
материалдың бухгалтерлік есепте есептелетін бағасы көрсетіледі.
Сондықтан номенклатуралық тізімді номенклатуралыц бага
корсеткіші деп те атайды Кәсіпорындар мен үйымдарда пайдала-
натын материалдар номенклатуралық тізшде, әдетте белгші бір
оздерінің топтары бойынша жэне
і ш к і
топтары аттары, сапалары
немесе меліперлері бойынша жпсгелш көрсетілуі тиіс. Әрбір топқа
тиісті сан жүйесі яғни шифр белгіленеді. Шифр жүйесіндегі сандық
белплерсаныэрбіртопқажататынматериалдарсаньшабайланысты.
Материалдарға берілген шифрлар бүл материалдар жазылган
алғашқы қүжатгарда, есеп тіркелімдерінде және әр түрлі кесте-
лерде (таблицаларда) көрсетілетін болғандықтан, еееп қызметінің
жүмысын жетілдіру үшін сан жуйесінің (шифрлардың) жэне оның
Достарыңызбен бөлісу: |
