'  /  V •** 6   1 0 »   Есеп  саясатының мазмұны

'  /  V •**
6   1 0 »   Есеп  саясатының мазмұны
• 
і 
'»  •  •  .*
Кэсіпорынның  есеп  саясаты  сол  кәсіпорында  қолданылатын 
б%
  галтерлік  есеп  жүйесінің  тұтастыгын  жэне  оны  құраушы 
эдістемелік, 
іехтшкаіык,  ұйьшдастъірушылык  жактардың  бар- 
лығын қамтиды.
Есеп саясатьшың әдістемелік жагына мьша элементгер кіредІ 
мүлік пен міндеттемелерді бағалау эдістері. мүліктің эрбір түрлері 
бойышпа  амортшзация  (тозу)  есептеу  эдістері,  табысты  (түсімді) 
есептеу әдістері жэне тагы сол сияқты.
Осылайша белгіленген заңга сәйкес кез келген занды тұлға бо- 
лып  табылатын  ұйым  өзіңің  есеп  саясатын  кұрастырған  уакьггга 
төменде  аталган  бухгалтерлік  есептің  негізгі  эдістемелік  аспек- 
тілерін айқындауы  қажет.
•  Негізгі  құралдарына  амортизациялық  аударым  сомасьш 
есептеу әдістері.
•  Материалдық  емес  активтерІне  амортизациялық  аударым 
сомасьш есептеу жэне оларды есептен  шыгару жоодары.
•  Шығындарды  топтау  мен  өндіріс  шыгындарына  жатқызу 
(апару) эдістері
•  Өндіріс  шығындарын  және  өнімнің  өзіндік  құнын  есептеу, 
ягни  калькуляциялау жүйесі.
•  Жанама  шыгындарды  анықтау  жэне  оларды  объекплер
арасында тарату  эдісі
•  Дайын өнімдерді  кіріске алудың есебі.
•  Аяқталмаган ендірісті акықгау жэне бағалау жолдары
•  Маіориалдық қорларды бағалау  әдістері.
•егізгі  құралдарды  жөндеу  бойынша  шығындар  есебІн 
ұйымдастыру.
Курстық айырманы есептеу.
"  Тағы да басқалар.
6-тарау.  Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
 ♦ 
97

Өндірістік шыгыпдарды есептеу мен онімніц өзіндік щтын 
есептеу, ягни калькуляциялау шүйесі
Өндірістің 
технолоғиялық 
және 
үйымдастырушылық
ерекшеліктеріне,  өндірістік  циклдің  үзақтығына,  енім  түрі- 
не,  оның  күрделілігіне,  өндірістің  түрі  мен  сипатына  бай- 
ланысты  кэсіпорындар  шығындарды  есептеу  мен  өнім  қүнын 
калькуляциялаудың кедесі  негізп эдістерін қолдана алады:
•  нормативтік эдіс (нормативный),
•  өндірістік өндеу сатысы (попередельный),
•  тапсьфыстық эдіс (позаказный),
Жанама  шыгьшдарды  калькуляциялау  объектілері  арасын- 
да тарату эдісі
Жанама  (қосымша)  шығындардьг  тарату  базасы  ретіңде 
кәсіпорын мына төменде аталған әдістерді пайдалана алады:
•  ендірістік 
жүмысшылардың 
еңбекакысын 
төлеуге 
байланысты тікелей  (прямые) шығындар;
•  тікелей  шығындардың жалпы сомасы;
•  материалдык шығындардың сомасы;
•  сметалық мөлшерлеме;
•  өткізшген (шығарылған) өнім көлемі.
Аякупалмаган өндірісш ң багалануы
Жалпай жэне сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс былайша 
бағаланады:
•  нақты  немесе  нормативті  (жоспарланған)  өндірістік  қүн
бойьшша;
•  тікелей  шығындар бойынша;
•  жүмсалынған  шикізаітар  мен  маггериалдардың  қүндары 
бойынша.
Өнімнің  бір  ғана  түрін  өндіретін  кэсіпорындардың  бухгал- 
терлік балансында аяқталмаған  өндіріс  нақты жүмсалған  шыгьш- 
дар бойынша есептелінеді
«Бухгалтерлік  есеп  жэне  қаржылық  есеп  беру  туралы» 
Қазақстан  Республикасьшьщ  заңы  бойынша 
к ә с іп о р ы н д а р д а ғ ы  
бухгалтерлік  есепте  қолданьшатын  тіркелімдердің  мазмүны 
және 
бухгалтерлік  ішкі  есеп  мэліметтерІ  коммерциялық  күпия 
болып 
есептеледі.
98
  ♦ 
Бухгалтерлгк есеп  теориясы жэне негіздері

6-тарау.  Бухгаптерлік есепті үйымдастыру
 ♦ 
99
^  
1«  Есеп саясатын дайындау
Кэсіпорынның  есеп 
саясаты 
осы 
ұйымньщ 
құрылған 
а к ы т ы н д а  
дайындалады,  Оны  дайындаумен  кэсіпорынның 
бас  бухгалтері  немесе  арнайы  есеп  (экономикалық)  бөлімі  айна- 
іысады.  Дайындалған  есеп  саясатын  кэсіпорынньщ  басшысы 
езінің бұйрығымен  немесе өкімімен  бекітеді.
Буйры қты ң 
құрамында  есеп  саясатының  есеп  беру 
ж ы лы на 
қабылданған барлық пункттерінің мазмуны толық ашылып жазы- 
лады.  Сонымен қатар  әр пунктке тоқтала келіп кандай  норматив- 
тік кұжат бойынша  немесе қандай заң 
неғізінде  есеп 
саясатының 
дайындалғандығы  көрсетшеді.  Қазақстан  Республикасының 
зақдарымен  қатар  есеп  саясатын  дайындауда  ұйымнын  шхкі 
кұжаттары  негізге  алынған  болса  (лауазымды  тулгалар  туралы, 
ішкі  ережелер,  бұйрықтар 
мен 
өкімдер 
тағы  
да  басқа)  міндетті 
тұрде  ол туралы түсініктеме 
берілуі 
қажет.
Кәсіпорынның  есеп  саясатына  енгізілген  өзгертулер  осы 
ұйымның  басқару  кұжаттарымен,  яғни  бұйрық,  өкім  неме- 
се  қаулыларымен  ресімделуі  қажет.  ¥йымнын  қабылдап  бекіт- 
кен  есеп  саясаты  сол  кәсіпорынның  кызмет  атқаруы  барысында 
қолданылады. Оган өзгеріс енгізу мынадай жшгдайлардажүрғізілуі 
мумкін:
•  Қазақстан  Республикасының  бухгалтерлік  есеп  жэне 
каржылық есеп беру туралы заңыньщ өзгеруіне сэйкес;
•  бухгалтерлік  есеп  бойынша нормативтік  актілердің  өзгеруІ 
салдарынан;
•  жаңа  бухгалтерлік  есеп  стандартьша  көшуге  байланысты 
жэне тағы да басқа.
әсіпорынның  бухгалтерлік  есепті  жүргізу  жолдары  ұйым- 
1ң  есеп  саясатының  дайындалған  кезінде  таңдалып  алы- 
нады.  Бүл  есеп  саясаты  кәсіпорынның  барлық  құрылымдық 
л  Мщелерінде  олардың  орналасқан  орындарына  қарамастан
анылады,  Үйымның  филиалдарының,  еншілес  жэне  тәусл-