12-тарау.
Ецбек жэне
ецбекацы есебі ♦ 291
Сонымен қатар еңбек пен еңбекақы есебін уйымдастыр>ды
одан әрі жетілдіру үшін мынадай жагдайлар қажет:
1. Еңбектің өнімділігі мең орындалган жұмыстың көлемін
үлғайтуға ынталандыратын еңбекақының тиімді түрлерін кеңінең
қолдану.
2. Еңбек
пен
өндірісті
басқарудагы
ғылыми
жол-
мен баскарудың типтелген прогрестік қүрылымын қолдаггу.
3. Еңбекақы телеудің сыйлык беру жүйесімен басқа да
түрлерін жұмыстағы жетістіктермен тығыз байланыстыра отырып
дүрыс қолдану.
4. Енбск иен еңбекақы есептеуде осы күнгі талапгарга сай
есептеу мен үйымдастыру тсхникаларын қолдану, алгашқы есеп
жүйесін жетілдіру мен женілдету.
12
.
1
.
Қызметкерлердіц кұрамы мен жүмыс
уақытын пайдалану есебі
Еңбек жайлы есеп беруде көп салалы қызмет атқаратын
кәсіпорынның жүмысшылары мен қызметкерлерін негізгі қызмет
атцаратындар және негізгі емес цызмет атцаратындар деп екі
топқа боледі.
Ал онеркэсіп орындарында қызмет істеушілер мынадай екі
топқа бөлінеді:
1. Өнеркәсігггің
өндірістік
жүмысшылары
мен
қыз-
меткерлері.
2. Өнеркэсіптік ұйымның балансындагы өндіріске жатпайтын
үй ы м д ардың жүмы сшы-қызм еткерл ер і.
Апщаратын
ңытеттеріпе
қарай
кәсшорындар
мен
үйымдардың жүмысшылары мен кызметкерлері жұмысшылар
мен цызметкерлер болып екіге бөлінеді.
Қызметкерлер тобы басшылар, мамандар жэне тағы басқа да
топтарга бөлінеді.
Басшылар қатарына - президент,
ректор,
директор,
меңгеруші, тагы басқалар жатады
Мамаидар қатарына - инженерлер, техникалык қызметтегі
адамдар және тағы баскалары жатады.
Басца да ңытеткерлер ңатарына - қүжаттарды да-
йындайтын, есеп жэне бақылау жүмысын жүргізетін, шаруашьніық
қызметтерін атқаратын бухгалтерлср, менеджерлер, агрономдар,
м еханиЕ сгер
жэне тағы басқалары жатады.
Бухгалтерлік есепте жұмысшылар мен қызметкерлердің саны
мен олардын жүмыс істеген уақытын есепке алуга тура келеді
Кәсіпорындардагы қызмет атқаратын адамдардың жалпы саны
олардың «мЫ пдегі саны» деп аталады.
Жүмысшылар
мен
қызметкерлердің
тізімдегі
саны
-
кәсіпорындар мен үйымдарга қызметке жаңа адамды алуға немесе
кейбір қызметкерлерді жүмыстан босатуға байланысты өзгеріп
отырады.
Кәсіпорындарда жүмысшьшар мен қызметкерлердің қүрамы
жэне олардың жүмыс уақыты да есептеледі.
Жүмысшылар
мен
кызметкерлердің
қүрамының
есебі
- кәсіпорындар мен үйымдардың мамандар бөлімінде (кадр-
лар бөлімі) жүргізіледі. Мамандар бөлімінде мынадай алғашқы
қүжаттары пайдаланады:
• жүмысқа алу жайлы бұйрык (окім) үлгілі түрі Т-1;
• басқа жүмысқа ауысу жайлы бүйрық (өкім) үлгші түрі Т-5;
* демалыс берілуі жайлы бүйрык (өкім) үлгілі түрі Т-6;
* жүмыстан шыгарылу жайлы бүйрык (өкім) улгілі түрі Т-8.
Бірінші
рет
жүмысқа
орналасқан
жүмысшылар
мен
қызмсткерлерге үйымның мамандар бөлімі еңбек кітапшасын
толтырады.
Ецбек кітапшасы мамандар бөлімщде сақталып оған
жүмысшылар мен қызметкерлердің қызмет орнының өзгеруі, алган
мақтаулары мен сыйлықтары, сондай-ақ ескертулері, сөгістері
жэне тагы да басқа дерекгер жазылады.
Жүмысқа алу жайлы хат негізінде жұмысшылар мен
қызметкерлердің еңбек кітапшасына төл күжаттарындағы тиісті
жазулар жазылып жэне оган үлгті түрі Т-2 жеке карточкасы
ашылады. Ол карточкада жүмысшылар мен қызметкерлердің білімі,
жүмыс орны, аты-жені, үлты, еңбек стажы, дүниеге келген күні,
ш ы жэне жылы. мекен-жаиы жэне гағы баска керекті моліметтер
толтырылады.
292
♦ Бухгалтерлік есел теориясы жлне негіздерг
12-тарау. Ецбек ж гне еңбекақы есебі
♦
293
Кәсшорындардагы эрбір қызметке алынған адамға, ягни
жұмысшылар мен қызметкерлерге табельдік нөмір беріледі.
Бүл номір - енбекақы бойынша есеп айырысу құжаттарында
көрсетілсді. Белгілі бір кезеңдегі ягни, уақыттағы ұйымның
жүмысшылар мен кызметкерлергнің тізімдегі ортзша санын
анықтау ушін жұмысшылар мен қызметкерлердің қүнделікті
сандық есебін жүргізу қажет. Ол үшін жүмысшылар мен
қызметкерлердің тізімдегі саны әрбір жүмыс күні сайын
жүмысшылар мен қызметкерлердің, жүмысқа алу,
басқа
қызметке ауысу бүйрықтары негізінде анықталып отырады.
Жүмысшылар мең қызметкерлердің күнделікті тізімдегі саны
қызметкерлердің жүмыс уакытын пайдалаңу есебінде табелінің
деректеріне сэйкес келуі тиіс. Есеп беретін айдагы үйымның
жүмысшылар мен қызметкерлердің орташа саны сол айдағы
күнтізбенің (календардың) әрбір күніндегі жүмысшылар мен
қызметкерлердің тізімдегі саньш косып, яғни І-нен 30-на дейін
немесе 1 -нен 3 1 -не дейін (акпан айывда 1-нен 28-не дейш немесе
і-иен 29-на дейін) мейрам жэне қызмет істемейтін, демалыс
күндерін коса алгандағы қосынды санды сандық күнтізбенің
(календарьлык) күңіне бөлу арқылы табады. Демалыс немесе
мейрам күні, сондай-ақ баска да жүмыс істемейтін күндері
екі немесе одан да көп катар болса, жүмыскерлердщ тізімдегі
саны ол күндердің, әрқайсысына демалыс немесе мейрам күнде-
рінің сондай-ақ жүмыс істемейтін күндерінің алдыңгы жүмыс
күніндегі тізімдегі санына теңелІп алынады.
Толық ай жүмыс істемеген үйымдарда (қүрылыс үйымдарын-
да, жаңадан іске қосылган үйымд арда, сондай-ақмаусым менжүмыс
істейтін үйымдарда) жүмысшылар мен қызметкерлердің ай бойы
орташа саны есеп беретін айдағы кэсіпорынның жүмыс істегең
күндеріндегі (демалыс жэне мейрам күндерін қоса есептегенде)
жүмысшылар мен қызметкерлердің санының қосындысын сол
айщагы күнтізбелік (калевдарьлық) күн санына бөлу аріуылы
алынады.
Достарыңызбен бөлісу: |
