ді серікгестерінің
ж эне тағы баска белім ш елерін ің
өзіндік
бух-
галтерлік
есеп
ж олдары н
жүргізуіне, яғни
басқа есеп
саясатың
таң дауы н а
қүқығы
жоқ.
Бас кәсіпорын қаржьшық қызметінін бөлімшелерш есеп
саясатындагы болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз етуі
қажет,
¥йымдардың түсініктеме жазуларында (пояснительная за-
писка) жыл бойы орындалған жүмыстар бойынша жасалынғаң
қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды
есеп
туралы шығарылған
ш ешім
және таза
табы сты бөлу
тәртібі
жазьшады. Сонымен
қатар
осы түсініктеме
жазуда
кэсіпорынның
келесі жылға қабылдаған
есеп
саясаты (егер оған,
яғн и
есеп беру
жылына өзгерістер енгізііген
болса)
жазьшады.
100
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы жэне негіздері
Ъ/ІРУКЫЛЪЩ
'гі'&8ее'М 7С7$7Ш АР
Щ
Ә
7 ¥ В
’
А
І ^ Ж
А
Ш
Р
7.1. Ақшалар есебі
7.2.
Қаржы салымдары есебі
7.3.
Касса операцияларының есебі
7.4.
Кәсіпорынбар мен ұйьшбәрбың
есеп айырысу шоты бойынша
жүргізілетін операцияларының
есебі
7.5.
Валюталық шоттардагы ақшалар
қозгалысының есебі
7.6. Банктөрдің арнаулы
шоттарындагы ақшалар есебі
7.7. Жолдагы ақшалардың есебі
7.8. Ақшалардың қозәалысын ішкі
бақылау
102
♦
Бухгалтгряік есеп теориясы жзие негіздері
К І Р Ж Ы Л Ы К
7 - т а р а у
ИІІВССТІІЦІІЯЛЛР ЖӘІІЕ
ЛҚІІІЛІІР
7 , I
Ақшалар
есебі
Кай саладағы кәсіпорындар мен ұйымдар болмасын өз
қызметі барысында басқа заңды жэне
ж еке
тұлғалармен
қарым-қатынас жасайтындығы белгілі. Сол уақыттардағы опе-
рациялардың барлығы дерлік ақшамен есеп айырысу арқылы
жүргізіледі десек қателеспейміз. Ал ақша арқылы есеп айырысу
белгілі бір заңга сэйкес жүргізілуді қажет етеді, Біздің елімізде
қызмет ететін кәсіпорындар мен ұйымдар ақшалармен есеп
айырысу опералияларын Қазақстан Республикасының Ұлттық
банк
мекемеск
белгілеген ережелер мен тәртіпке сэйкес жүргізіп
отырады. Кәсіпорықдар мен үйымдарда ақшалар арқылы есеп
айырысу операнияларының бухгалтерлік есебін жүргізгенде мы-
наларды басшылыққа алу керек:
• сіціиачар арцылы есеп айырысу операцияларын толыц және
уацтылы дер кезінде есептгу;
• кәсторындар мен үчымдардагы ақіиалардың түгелділігін
жэне олардың титді пайдаланылуын бацылау;
• есеп
айырысу,
төлеу тэртібін
бацылау;
кэсіпорып
ацшачарының кіріске алынуы меи шыгыс етйіуін дүрьіс
есептеу
Қазіргі таңда ақшалар козгалысын басқару қаржы нарыгьшың
күрделілігіне байланысты маңызды мәселе болып санальш отыр
Бэсеке қабілеттіліп — кэсіпорындар мен үйымдардың бүгінгі
күннің талабьша сай, алдағы уақыттарда дамуына қажетті құрал-
жабдықгармен қамтамасыз етілуін талап етеді. Ақшалар мен онын
баламаларын (эквивалентін) дүрыс ашып көрсету жэне жіктеу
кәсшорьш қызметінің нэтижесін дүрыс (нақгы) бағалау үшш
қажет.
Ақшалар шоттарында тек қана жедел арада міндеттемел
ерді
ө теі
ү ш ін
телем
жасауға кабілетті
активтер
есептеледі.
!
ы о р ы н д а р
мен ұйымдардың ақшалары олардың кассасындағы,
еп айырысу жэне валюгалык шоггарындагы ақшаларьгнан,
аккредИтивтершдегі ақшаларьшан, чектеріндегі ақшаларынан,
банкгердегі арнаулы шотгарындагы ақшаларынан, сондай-ақ
аударьшган
жолдагы ақшаларынан құралады. Кәсілорындар
чен ұйымдардың бухгалтерлік балансындагы ақшаларының
қа ідығы деп аталагьш оабында осы жоғарыда аталган ақшалар
ш оттарындағы
ақшалардың барлық қаддығының жиынтық сомасы
жазьшады.
Ақша баламалары (эт т алент і) - бүл ақшаларға ұқсас, бірак
баскаша жіктелетін активтер болып табылады. Оларға қазыналық
вексельдер, коммерңиялық қагаздар және депозитіік сертифи-
катгар жатады. Түряі ұсталымдар мен айыппұлдар ұйымның
акшалары қатарына жатқызылмайды. Сондықган да оларды (ақша
баламаларын) кассадағы ақшалар шотында есептемейді. Акша
баламаларын кәсшорынның есеп айырысу кұралдары ретінде
қарасгырудың қажеттілігі де жоқ. Көп жағдайларда оларды кыска
мерзімді инвестициялар шотында есептейді.
Кэсіпорындар мен ұйымдардың меншіпндеп пошта мар-
калары, алынган вексельдер. жұмысшылар мен кызметкерлерге
іссапар шыгындары үшін аванс ретінде берілген сомалары,
жұмысшылар
мен қызметкерлердщ басқадай дебиторлық қа-
рыздары ақшалар қатарьгна жатқызылмайды. Оларды бухгалтер-
лік есепте дебиторлык борьшітар бөлімінде есептейді
Овердрафт дегеніміз кэсіпорынның иелігіндегі, яғни активті
ш°тгың қалдыгындагы сомадан артық сомада төлем төлеу
нэтижесіңде пайда болған кредитгік қалдық. Бұл сома кысқа
мерзімді міндетгеме болып табылады және кредиторлық борыш
Р піде есептеледі Овердрафт кэсіпорындар мен ұйымдардың
к мекемесі арқылы басқаларга төленген қаржысы (сомасы)
( ;е айырысу шотындағы қалдық сомадаң артық болган уакыгга
пайда боладьі. Егер овердрафт үлкең көлемде болатын болса,
бұл сома кэсшорынның балансында немесе өз алдына
Ис.5 іі аң түсіңдірмеді құжатында бөлек көрсетілуі тиіс.
7~тирау. Қаржылық инвестициялар жэне акшадар
♦
103
Достарыңызбен бөлісу: |
