чекті толтыру кезінде қателіктер жіберілсе,онда чекте жəне чектің түбіртігінде қиғашынан “бүлінген ” деп
жазу жазылады, мерзімі қойылады жəне кітапша иесінің қолы қойылады.
Чекті чек ұстаушы төлеуге чек жазылған күні қабылдайды жəне төленуге қабылдаған күннің
ертеңіне чек ұстаушы арқылы қызмет көрсететін банке ұсынылуы тиіс. Чек кітапшасынан алынған чектің
күшінде болу мерзімі, жазылған күнін есептемегенде, 10 күннен аспайды.
Төлем карточкаларының есебі. Инкассациялау шығындарын қысқарту; бухгалтерияның жұмысын
жеңілдету, Қазақстаннан əлемнің кез-келген нүктесінен тез автоматталған ақша аударымын жасау
мақсатында төлем карточкаларын пайдаланады.
Төлем карточкалары – ақша қаражатыны электрондық терминал немесе басқа да қондырғалар
арқылы қол жеткізу, ондағы ақпараттар валютаны айырбастауға, қолма-қол ақшаны жасауға мүмкіндік
береді.
Төлем карточкалары: дебеттік, кредиттік жəне корпоративтік болып бөлінеді. Дебеттік карточкалар
қаржы-шотындағы ақша сомасының шегінде оның ұстаушысына төлем жасауына мүмкіндік ьбереді жəне
оны ұстаушылар, өздеоінің қарызын банк Берген қаржы көлемінде төлей алады. Кредиттік карточкалар
бойынша банк берген қарыз сомасының шегінде оның ұстаушылары төлем жасай алады. Одан басқа
кəсіпорын іс-сапарының шығыстарын төлеуге, офистік, үстеме шығыстары үшін корпоративтік төлем
карточкаларын ашуына болады. Корпоративтік карточкалар – бұл да төлем карточкалары, ол оны ұстаушыға
банк пен заңды тұлғалардың арасында жасалған келісім шарттың негізінде беріледі.
Қазақстан Республикасының аймағында Ұлттық банкінің лицензиялауымен шығарылған төлем
карточкалары пайдаланады. Қазақстан Республикасының аймағында төлем карточкалары тек теңгемен
төленеді. Төлем карточкаларымен төлем жүйесін жүзеге асырмастан бұрын оларға авторизация жасау керек.
Авторизация процесі автоматталған тəртіпте немесе телефон байланыстары арқылы жүреді. Төлем
құжаттары эквайерге көрсетілген қызметке немесе сатып алынған тауарға ақша төлеу туралы нұсқау береді.
Төлем карточкаларымен операцияларды жүзеге асыру кезінде міндетті түрде не қағаз, не
электрондық нысанда құжаттарын жасайды. Егер ол қағаз нысанында жасалса, онда ол: слиптен,
электрондық терминал квитанциясынан алынады, ал егер электрондық нысанда жасалса, онда ол:
электрондық журнал құжаттарынан немесе банкоматынан алынады.
Қазақстан Республикасында тауар мен қызметін төлеу үшін төлем карточкасының пайдаланғаны
слиппен немесе сатып алынған сомасына екі данада берілген сауда чегімен расталуы мүмкін. Слип үш
данада рəсімделеді: біріншісі банкке, екіншісі кəсіпорынға, үшіншісі карточка иесіне беріледі.
Төлем карточкалары арқылы жұмсалған ақша қаражаттары 1040 «Карта шоттарындағы ақшалай
қаражат» (шоттың кредитінен мына шоттардың дебетіне жазылады:
- 1250 - қолма-қол ақшаны іс-сапар мен шаруашылық шығыстарына, авиа, темір жол билеттерін сатып алуға
арналған кезде;
- 7210, 7110, – корпоративтік картаның көмегімен орындалған жұмысқа, көрсеткен қызметке, қонақ үйде
тұрғанына төлеген кезде;
- 7210 – банкінің комиссиондық төлемдерін төлеген кезде;
- 1310,1320,1330 т.б. – карточка арқылы алынған тауарлы-материалдық құндылықтарды төлеген кезде.
Төлем талап-тапсырмалары арқылы есеп айырысу. Төлем талап тапсырмасы тауарларды алғанда,
жұмысты орындағанда, қызметті көрсеткенде бенефициарлардың ақшаны төлеушіге жіберген талабы болып
табылады.
Бенефициар төлем талап-тапсырманы банке ұсынады жəне төлем талап тапсырмалары балгіленген
бланктердің нысанында тиісті реестрлеріне тіркеледі.
Төлем талап-тапсырмасы реестрмен бірге бенефициар банкісіне ұсынылады, ал бенефициар барлық
реквизиттердің толық толтырылғанын тексеріп, төлем талап-тапсырманы ақша жіберуші банке бағыттайды.
Егер де бенефициарға қызмет көрсететін де, ақшаны жіберуші де бір банк болса, онда бенефициар
банкісін жанай өтіп төлем талап-тапсырмасы реестрсіз бірден жібірушінің банкісіне ұсынылады.
Егер де төлем талап-тапсырмасы орындау қажетті ақша қаражаты болмаса, онда төлем талап-
тапсырманы сақтау мерзімі жəне реестрінің мерзімі бөлініп төленуі мүмкін.
Осы туралы төлем талап-тапсырманың бет жағына белгі соғады. Төлем талап-тапсырмаларына
толық немесе ішінара ақы төлеуден бас Тарту кезде ол туралы оған қызмет көрсететін банке үш күннің
ішінде хабарлайды. Талап-тапсырма құжаттарымен қоса оған берілген тиеу құжаттарын жəне төленбейтін
бөлігі туралы хабарламасымен бірге тікелей жабдықтаушыға қайтарылады.
Төлеушілердің келісімінсіз олардың шоттарынан қаражатты аудару немесе есептен шығару.
Төлеушілердің келісімінсіз олардың шоттарынан қаражатты есептен шығару тек соттың шешімімен, банктің
өкімімен, не мына төмендегі орындау құжаттары негізінде қолданылып жүрген заңдарда көзделген
жағдайлар бойынша жүргізіледі: банктің өрдіріп алу жөніндегі өкімі; несиелерді пайдаланғаны үшін
есептелген проценттері жəне есепке қате алынған сомалары; кепілші шотынан қарыз берешегінің өтелмеген
сомалары; соттар берген орындау қағаздары; соттың шаруашылық істер жөніндегі алқаларының
бұйрықтары; нотариус жүргізген орындау жазбалары; салық органдарының салықтар мен басқа да міндетті
төлемдер бойынша қосымша салықтары, сондай-ақ заңда көзделген айыппұлдары, өсімдері жəне өзге де
өндіріп алынатын санкциялары туралы өкімдері; қолданылып жүрген заңдарға сəйкес жұмыс берушілерден
өндіріліп алынатын айыппұлдардың жəне өзге де санкциялардың сомасы; кəсіпорынның кінəсінен
