«Экология және жер қойнауын пайдалану салаларындағы табиғи ресурстарды тиімді қолдану»

30 
Тақырып 1.12. Гидросфераның геохимиясы. 
Жоспар: 
1. Гидросфераның табиғаты. 
2. Теңіз суының құрамы. 
3. Тұщы сулардың құрамы. 
4.Теңіз суындағы еріген заттардың баллансы. 
 
1. Гидросфераның табиғаты. 
Гидросфера 
жердің атмосфералық қабаты мен литосфералық қабатының
аралғын қамтитын, бүкіл мұхиттарды, теңіздерді және құрлықтар өңіріндегі 
ірілі-ұсақты су алаптары мен мұздақтарды біріктіреді. 
Гидросфера жер бетінің 70,8% құрайды. Оның жалпы көлемі 1370,3 млн км
3
. 
Гидросфераның массалық үлесі 98,3% әлемдік мұхит өңіріне шоғырланған, 
оның 1,6% құрлықтарды мұздықтар түрінде дараланады. Шөгінді
жыныстардың басым көпшілігі гидросферамен литосфераның жапсырында
қалыптасады. 
Шамалы ащы теңіз суының тығыздығы 0
0
С = 1,028 г/см
3
. Судың тереңдігімен 
тығыздығы көбееді.
Гольдшмидт зерттеулері бойынша, жер бетінің әрбір см
2
273 л сулар болады, 
олар келесі түрде болады: 
Теңіз сулар -268,45 л; 
Тұщы сулар – 0,01л; 
Континентальдік мұз – 4,5л; 
Су булары -0,003л. 
 
2. Теңіз суының құрамы. 
Теңіз суын екі ұғыммен сипаттайды, ол судың хлорлылығы және ащылығы. 
Судың хлорлылығы
1 кг теңіз суындағы хлорид, бромид, йодид иондарының
мөлшері. Оны күміс тұздар арқылы анықтайды. 
Судың ащылығы
- негіздердің (Na, K, Ca, Mg ) күшті қышқылдармен (HCl, 
H
2
SO
4 
ж/е т .б.) қосындыларының жалпы мөлшері мен анықталатын табиғи су
ерекшелігі. Бірінші, екінші және үшінші дәрежелі ащылар белгілі.
Судың хлорлылығы мен ащылығы г/кг, немесе
0
/ 
0
анықталады, мұхит суының 
ащылығы 35
0
/ 
0
болады. Теңіз суында негізгі еритін заттарды: Na
+
, K
+
, Ca
2+
, 
Mg
2+
, Cl
-
, SO
4
2-
, HCO
3
-
, F
-, 
Br
-
, H
3
BO
3
, Sr
2+
, құрайды. Теңіз суларда газдар ( N
2
O
2
) еріген түрде кездеседі. Көмір қышқылының мөлшерін атмосфера 
бақылайды. Теңіз суында көмір қышқылы әр түрлі формада болады. Теңіз
суының химиялық құрамын төрт негізгі компоненттерге бөлуге болады: 
1.
Бастапқы иондар - Na
+
, K
+
, Ca
2+
, Mg
2+
, Cl
-
, SO
4
2-
, HCO
3
-
, F
-, 
Br
-
, H
3
BO
3
, 
Sr
2+
олар 99,98 % құрайды. 
2.
Биотекті элементтер – (C, H
2
, N
2
, P, Fe, Mn) ағзалардың құрамына
кіретін элементтер. 

31 
3.
Теңіз суында еріген газдар (O
2
, N
2,
CO
2
, инертік газдар,
көмірсутектер). 
4.
Микроэлементтер (ауыр металдар). 
Әлемдік мұхиттағы пайдалы кендердің жіктелуі: 
1.
мұхит суындағы шикізаттар (күкірт, мұнай, газ, көмір, темір рудасы); 
2.
жуықты кенорындар (моноцит, циркон, магнетит, алмаз); 
3.
теңіз түбінің пайдалы кендері (темір-марганец рудалар, фосфиттер) 

жүктеу 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: