Эем-нің негізгі функционалдық элементтері, I бөлім

14
Сурет 1.15. Екі сатылы RS-триггердің жұмысының уақыттық диаграммасы
Бірінші  деңгей – өту  кестесін  жүзеге  асыратын  бір  сатылы  триггерден  тұрады,  ал
екінші деңгей әрқашан бір сатылы синхронды RS-триггер болады. Мысалы, 1.16. суретте
JK-триггердің екі сатылы схемасы көрсетілген.
Сурет 1.16. Екі сатылы JK-триггер
14
Сурет 1.15. Екі сатылы RS-триггердің жұмысының уақыттық диаграммасы
Бірінші  деңгей – өту  кестесін  жүзеге  асыратын  бір  сатылы  триггерден  тұрады,  ал
екінші деңгей әрқашан бір сатылы синхронды RS-триггер болады. Мысалы, 1.16. суретте
JK-триггердің екі сатылы схемасы көрсетілген.
Сурет 1.16. Екі сатылы JK-триггер
14
Сурет 1.15. Екі сатылы RS-триггердің жұмысының уақыттық диаграммасы
Бірінші  деңгей – өту  кестесін  жүзеге  асыратын  бір  сатылы  триггерден  тұрады,  ал
екінші деңгей әрқашан бір сатылы синхронды RS-триггер болады. Мысалы, 1.16. суретте
JK-триггердің екі сатылы схемасы көрсетілген.
Сурет 1.16. Екі сатылы JK-триггер

15
ЭЕМ-НІҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИОНАЛДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІ,II БӨЛІМ
Бұл бөлімде ЭЕМ-нің негізгі функционалды элементтері қарастырылады. Оларға
келесілер  жатады:  дешифратор,  шифратор, әртүрлі  типтік  триггерлердің схемалары,
санауыш  (счетчик),  сақтау  және  жылжыту  регистрлері.  Олардың ішкі құрылымдары,
жұмысының
уақыттық
диаграммалары  және  функциялары  сипатталады.  Бұл
элементтердің ЭЕМ құрылғысы мен әртүрлі түйіндерді құрастыру кезіндегі орны мен
рөлі айтылады.
Санауыштар  дегеніміз  есептеу  кірісіне  түсетін  сигналдар  санын  есептеуге
арналған
электронды  схема.  Санауыштар  компьютерді  басқару құрылғыларында
импульстарды  таратуда  және  циклдарды
ұйымдастыру  кезінде,  санауыштарда
команданың табиғи ретпен орындайлуы кезінде оның адресін анықтау үшін және ЭЕМ-
нің басқа құрылғыларында қолданылады.  Сонымен қатар,  санауыштар  цифрлы
автоматиканың әртүрлі жүйелерінде дербес түйіндер ретінде кеңінен қолданылады.
Санауыштардың жұмыс  істеу  мәні әрбір  есептік  сигналдар  кіргенде  ондағы
жазылған мәннің бірлікке өзгеруімен сипатталады.Санауыштардың 3 түрі бар: қосқыш,
азайтқыш,  реверсивті. Қосқыш  санауыштар өз  мәнін ұлғайтады,  азайтқыштар –
азайтады, ал реверсивті басқару  сигналына байланысты ұлғайту да, азайту да жұмысын
жасай  алады.  Ішкі  күйлердің санына  тең,  қайта  есептеу  модулі  санауыштың ақпарат
сыйымдылығын анықтайтын параметр болып табылады. Бұл мәндер шартты графиктік
белгіленуде CT аббревиатурасынан кейiн қойылады.
Асинхронды үшразрядты  екілік қосқыш  санауыштың мысалы 2.1  суретте
көрсетілген,  ал  оның шартты–графикалық белгісі - 2.2  суретте көрсетілген. Бұл
санауышты құрастыруға сигналдың түсуі бойынша динамикалық синхронизациялы JK-
триггерлары
қолданылған.
Әрбір 
JK-триггер 
санауыштарда
өзінің
мәнін
синхросигналды  төменгі  деңгейден  жоғарғы  деңгейге  ауыстырған  кезде  болатын,
инвертерлеу  режиміне қосулы  болады  (1.5  кестеден қараңыз). Бұл  санауыштың
жұмысның идеалды уақыттық диаграммасы 2.3 суретте көрсетілген.
Сурет 2.1. Асинхронды үшразрядты санауыштың схемасы
Сурет 2.2. Үшразрядты қосқыш санауыштың шартты–графикалықбелгісі
15
ЭЕМ-НІҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИОНАЛДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІ,II БӨЛІМ
Бұл бөлімде ЭЕМ-нің негізгі функционалды элементтері қарастырылады. Оларға
келесілер  жатады:  дешифратор,  шифратор, әртүрлі  типтік  триггерлердің схемалары,
санауыш  (счетчик),  сақтау  және  жылжыту  регистрлері.  Олардың ішкі құрылымдары,
жұмысының
уақыттық
диаграммалары  және  функциялары  сипатталады.  Бұл
элементтердің ЭЕМ құрылғысы мен әртүрлі түйіндерді құрастыру кезіндегі орны мен
рөлі айтылады.
Санауыштар  дегеніміз  есептеу  кірісіне  түсетін  сигналдар  санын  есептеуге
арналған
электронды  схема.  Санауыштар  компьютерді  басқару құрылғыларында
импульстарды  таратуда  және  циклдарды
ұйымдастыру  кезінде,  санауыштарда
команданың табиғи ретпен орындайлуы кезінде оның адресін анықтау үшін және ЭЕМ-
нің басқа құрылғыларында қолданылады.  Сонымен қатар,  санауыштар  цифрлы
автоматиканың әртүрлі жүйелерінде дербес түйіндер ретінде кеңінен қолданылады.
Санауыштардың жұмыс  істеу  мәні әрбір  есептік  сигналдар  кіргенде  ондағы
жазылған мәннің бірлікке өзгеруімен сипатталады.Санауыштардың 3 түрі бар: қосқыш,
азайтқыш,  реверсивті. Қосқыш  санауыштар өз  мәнін ұлғайтады,  азайтқыштар –
азайтады, ал реверсивті басқару  сигналына байланысты ұлғайту да, азайту да жұмысын
жасай  алады.  Ішкі  күйлердің санына  тең,  қайта  есептеу  модулі  санауыштың ақпарат
сыйымдылығын анықтайтын параметр болып табылады. Бұл мәндер шартты графиктік
белгіленуде CT аббревиатурасынан кейiн қойылады.
Асинхронды үшразрядты  екілік қосқыш  санауыштың мысалы 2.1  суретте
көрсетілген,  ал  оның шартты–графикалық белгісі - 2.2  суретте көрсетілген. Бұл
санауышты құрастыруға сигналдың түсуі бойынша динамикалық синхронизациялы JK-
триггерлары
қолданылған.
Әрбір 
JK-триггер 
санауыштарда
өзінің
мәнін
синхросигналды  төменгі  деңгейден  жоғарғы  деңгейге  ауыстырған  кезде  болатын,
инвертерлеу  режиміне қосулы  болады  (1.5  кестеден қараңыз). Бұл  санауыштың
жұмысның идеалды уақыттық диаграммасы 2.3 суретте көрсетілген.
Сурет 2.1. Асинхронды үшразрядты санауыштың схемасы
Сурет 2.2. Үшразрядты қосқыш санауыштың шартты–графикалықбелгісі
15
ЭЕМ-НІҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИОНАЛДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІ,II БӨЛІМ
Бұл бөлімде ЭЕМ-нің негізгі функционалды элементтері қарастырылады. Оларға
келесілер  жатады:  дешифратор,  шифратор, әртүрлі  типтік  триггерлердің схемалары,
санауыш  (счетчик),  сақтау  және  жылжыту  регистрлері.  Олардың ішкі құрылымдары,
жұмысының
уақыттық
диаграммалары  және  функциялары  сипатталады.  Бұл
элементтердің ЭЕМ құрылғысы мен әртүрлі түйіндерді құрастыру кезіндегі орны мен
рөлі айтылады.
Санауыштар  дегеніміз  есептеу  кірісіне  түсетін  сигналдар  санын  есептеуге
арналған
электронды  схема.  Санауыштар  компьютерді  басқару құрылғыларында
импульстарды  таратуда  және  циклдарды
ұйымдастыру  кезінде,  санауыштарда
команданың табиғи ретпен орындайлуы кезінде оның адресін анықтау үшін және ЭЕМ-
нің басқа құрылғыларында қолданылады.  Сонымен қатар,  санауыштар  цифрлы
автоматиканың әртүрлі жүйелерінде дербес түйіндер ретінде кеңінен қолданылады.
Санауыштардың жұмыс  істеу  мәні әрбір  есептік  сигналдар  кіргенде  ондағы
жазылған мәннің бірлікке өзгеруімен сипатталады.Санауыштардың 3 түрі бар: қосқыш,
азайтқыш,  реверсивті. Қосқыш  санауыштар өз  мәнін ұлғайтады,  азайтқыштар –
азайтады, ал реверсивті басқару  сигналына байланысты ұлғайту да, азайту да жұмысын
жасай  алады.  Ішкі  күйлердің санына  тең,  қайта  есептеу  модулі  санауыштың ақпарат
сыйымдылығын анықтайтын параметр болып табылады. Бұл мәндер шартты графиктік
белгіленуде CT аббревиатурасынан кейiн қойылады.
Асинхронды үшразрядты  екілік қосқыш  санауыштың мысалы 2.1  суретте
көрсетілген,  ал  оның шартты–графикалық белгісі - 2.2  суретте көрсетілген. Бұл
санауышты құрастыруға сигналдың түсуі бойынша динамикалық синхронизациялы JK-
триггерлары
қолданылған.
Әрбір 
JK-триггер 
санауыштарда
өзінің
мәнін
синхросигналды  төменгі  деңгейден  жоғарғы  деңгейге  ауыстырған  кезде  болатын,
инвертерлеу  режиміне қосулы  болады  (1.5  кестеден қараңыз). Бұл  санауыштың
жұмысның идеалды уақыттық диаграммасы 2.3 суретте көрсетілген.
Сурет 2.1. Асинхронды үшразрядты санауыштың схемасы
Сурет 2.2. Үшразрядты қосқыш санауыштың шартты–графикалықбелгісі