Әдістемелік ұсыныстарға және нұсқауларға, әдістемелік ұсыныстарға, әдістемелік нұсқауларға арналған титул парағы

Цилиндрлы ауытқу шын беттік нүктеден цилиндрдың қалыпты аумағына L дейінгі ең көп арақашықтықта анықталады. Цилиндрлы рұқсат аймағы бірості цилиндрлармен шектелген жазықтық деп қабылданып, бірі екіншісінен арақашықтықта орналасқан цилиндрлы жіберушіге Т тең. Цилиндрлы бетте ауытқудың көлденең қимасының жазықтығында жатқан оның осі арқылы өтетін шын беткі қабатты құрайтын нүктелер, қалыпты аймаққа сәйкес келетін профильге жақын орналасқан жағы қолданылады. (2.г сурет). Осындай ауытқудың рұқсат беру аймағы Т мен белгіленеді. Профильді ауытқудың жеке түрлеріне конус тәрізді, бөшке тәрізді, ертоқым тәрізді, иілген ауытқулар жатады (2. 2.д, 2.е, 2.ж).

Бедерлеудің тақ санды қыры және біліктің иілген осі болмаған жағдайда цилиндрлы және дөңгелек ауытқуларды, білік диаметрінің ең минималды және ең максималды мәндерінің арасындағы жартылай өлшеулері алынады. Көрсеткіш есебі ең кемінде 6 нүктеден құралуы керек: біліктің үш қиылысының осі бойында (шеттері мен орталығында) және біліктің үш осі ені бойынша қиылысында (қиылыстары 120º арасында орналасуы керек). Негізгі пішін жіберушілер мен ауытқуларға қатысты көптеген терминдер мен арнайы анықтамалар МЕСТ 24642 (СТ СЭВ 301) мен орнатылған.

Біліктің дәлдігін анықтағанда көбінесе пішіннің ауытқуы мен оның беттік қабатта орналасуының қосындысы өте жиі бақыланады. Бұл дәлдік көрсеткіштің түріне біліктің цилиндрлы беттік қабатындағы радиальды және торцовое соғулар жатады, өлшеу схемасы 3-ші суретте көрсетілген. Бұл білік көрсеткішін өлшеу алдында, патрон немесе призма екі жағына орнатылады. Соғу биіктігін өлшеуіш құрылғысының көрсеткіші максимальды және минимальды мәндерді, 360º пен деталь толық айналғанда анықтауға болады.

Кедір – бұдырлы және толқынды дәлдік көрсеткіштері түзу емес біліктің беттік қабатында анықталады. Ал қазіргі жұмыста сатылы біліктің дәлдігін анықтауда олар қолданылмайды.

Жоғарыда аталған біліктің дәлдік көрсеткішін өлшеу үшін әр түрлі өлшеу құралдар мен бақылаулар қолданылады. Бұл құралдардың таңдауы өнеркәсіп масштабы мен бақыланатын тетіктің конструктивті негізіне тетіктің дайындау дәлдігінен тәуелді. Бұл жұмыста, өлшеулерді орындау барысында әмбебап өлшеуіш құрылғылар (штангенциркуль, микрометр) және оптико-механикалық аспап (вертикалды ұзындықөлшегіш ИЗВ-2) қолданылады.

4сурет -Ұзындықөлшегіштің оптикалық жүйесі