Дипломной работе рассматривается создание автоматизированного рабочего места диспетчера системно-технического

54
 
 
Жаңа технологияның көмегімен 1 бит ақпаратты сақтау шығыны айтарлықтай 
азайды,  ал  қазіргі  уақытта  файлдардың  өлшемі  бұрыннан  қолданылып  келе 
жатқан есте сақтау құрылғыларының  көлеміннен жоғары екенін көрсетеді. 
Екінші 
қадамда 
(60жылдардың 
аяғында) 
бірінші 
қадаммен 
салыстырғанда  файлдардың  табиғаның  сипаттамасы  өзгерген.  Онымен  қоса 
олар жатталатын құрылғылар да кіреді. Осы кезде қолданбалы программисті 
апараттардағы  өзгерістердің  әсерінен  сақтау  мүмкіндігі  пайдаланылады. 
Программалық қамтама мәліметтердің физикалық орналасу шарты негізіндегі 
логикалық көрінісінің жазбалар құрамын немесе негізгі файлдың құрылымын 
өзгертпей түрленуін жібереді. 
Мәліметтер  қүралдарын  өңдеу  қадамына  жататын  файлдар  бірінші 
қадамдағы файлға сәйкес, бір қосымша үшін немесе қосымшалар арасындағы 
тығыз 
байланысы 
көрсетеді. 
Коммерциялық 
мәліметтердің 
өңдеу 
құралдарының дамуына байланысты, қолданбалы программаларды файлдарды 
сақтауды  аппараттары  құрылғыларының  өзгеруінен  тәуелсіз  етуі  және 
сақталынған  мәліметтерге  жаңа  өрістер  мен  жаңа  байланыстарының 
қосылуынан  файлдардың  өлшемінің  үлкейуін  шектеу  көзделген.  Мәліметтер 
қоры  әр  дайым  дамып  келе  жатқан  об ект  ретінде  белгілі.  Онда 
қосымшалардан  өсіп  келе  жатқан  көлемі  пайдаланылады.  Мәліметтер 
базасынан  жаңа  жазбалар  қосылып,    ал  бұрыннан  бар  жазбаларға  жаңа 
мәліметтердің  элементтері  қосалады.  Мәліметтер  қорының  құрлымы  оның 
функционалдық  әсерін  өсіру  мақсатымен  және  жаңа  типтегі  сұранымдарды 
қосу  кезінде  өзгертіліп  отырады.  Қолданушылар  мәліметтерге  деген 
сұранымдар  типінің  модификациясын  және    оларға  қойылатын  талаптарды 
өзгертеді.  Мәліметтер  қорының  құрлымы  файлдық  құрылымға  қарағанда 
айтарлықтай  статикалық  болып  келеді.  Сақталатын  мәліметтердің 
элементтерімен  оларды  жаттау  тәсілдері  үзіліссіз  өзгеріп  отырады.  Егер 
есептеу  жүйесі  жағынан  мәліметтерді  ұйымдастырсақ  қалыпты  құрылымдық 
файл  түріндегі  шектеулер  талаптар  тұрінде  беріледі.  Онда  бұл  жағдайда 
программист  өзгерістер  енгізсе,  жаңа  қосымшаны  өңдеуге  кететін  уақыт 
программаны 
модификациялау 
үшін 
шығындалады. 
Бір 
жағдайда 
мәліметтерді  алуға  қажетті  элементінің  аты  ғана  немесе  жазбасы  ғана 
хабарлана  алады.  Келесі  жағдайда  (басқа  программалық  қамтама  бар  болған 
кезде)  мәліметтер  элементтерінің  идентификациясын  және  осы  элемент 
кездесетін  жиынның  атын  хабарлауы  керек.  Жазбаға  жаңа  мәліметтер 
элементтерін  қосу  кезіндегі  қолданбалы  программалардың  өзгермеу  шарты, 
программалық  қамтама  мәліметтер  элементтерінің  дәрежесімен  байланысқан 
жағдайда ғана болады. Бұл қиын құрылымды мәліметтер құруға итермелейді. 
Бірақ, мәліметтер қорысыз жасалынатын программалық қамтама қолданбалы 
программисті қиын құрылымға тиісті қиындықтардан шектейді. Шынында да 
мәліметтердің  қандай  түрде  құрылғанына  байланыссыз  қолданбалы 
программист  файлды  жоспарланған  талаптарға  сәйкес  салыстырмалы 
қарапайым құрылымда елестеткені жөн.     

55
 
 
Үшінші  қадамдағы  мәліметтер  қорының  программалық  қамтамасы  (70 
жылдардың  басы)  файлдық  құрлымын  бейнелеу  құрылғыларын  қолданбалы 
программистің  физикалық  мәліметтер  құрылымына  жататындай  және  нақты 
тасмалдаушыда  жатталатындай  етіп  ұйымдастырған.  Программалық 
қамтаманың  дәрежесіне  байланысты  қолданбалы  программист  мәліметтер 
элементтеріне 
байланысты 
мәліметтер 
файлдарының 
қалай 
ұйымдастырылғаның  білу  қажет.  Бұл  жағдайда  оған  мәліметтердің 
машиналық  адресін  беруі  керек.  Егер  мәліметтердің  тәуелсіздігі  жоқ  болса, 
онда  қолданбалы  программистке  жазбаның  нақты  физикалық  форматын 
білген жөн. Порграммист «Навигатор» болған жағдайды ең жаман нұсқа деп 
қарастырамыз.  
Қолдабалы  программистің  логикалық  жазбаға  немесе  логикалық  жаба 
элементіне  машиналық  қатынасының  физикалық  жазбасы  және  олардың 
элементтерін  түрлендіру  процессі  байлану  деп  аталады.  Байлану  –  бұл 
физикалық  түрде  берілген  мәліметтердің  осы  мәліметтерді  пайдаланылатын 
программамен  байланысын  айтамыз.  Байлану  процесі  орындалғаннан  кейін 
программа физикалық мәліметтерден тәуелсіз болады.  
Сонымен 3 – ші қадам үшін: 
-  Әр  түрлі  логикалық  файлдар  бір  физикалық  мәліметтерден  алынуы 
мүмкін; 
-  Бір  мәліметтерге  қатынас  қосымшаның  талаптарына  жауап  беретін 
әртүрлі қосымшалардағы әртүрлі жолдармен іске асырылады; 
-  Программалық қамтама мәліметтердің азаюын болдырмайды; 
-  Мәліметтердің элементтері әртүрлі қосымшалар үшін ортақ болады; 
-  Мәліметтердің  физикалық  құрлымы  қолданбалы  программадан 
тәуелсіз. Оны мәліметтер қорының әсерін жоғарлату мақсатымен, қолданбалы 
программаның модификациясын шақырмастан өзгертуге болады; 
-  Мәліметтер өрістер мен топтар дәрежесінде адрестеледі. 
Мәліметтер  қорының  басқару  жүйесінің  алғашқыларын  пайдалану, 
тәжіребиені  жинақтау  нәтижесінде  қосымша  мәліметтердің  тәуелсіздік 
сатысын  қажет  ететіндігіне  көз  жеткізді.  Мәліметтердің  ортақ  логикалық 
құрылымы  ережеге  сәйкес  күрделі  болып  және  мәліметтер  қорының  өсуіне 
байланысты  өзгермей  қалуының  мүмкін  еместігіне  көз  жеткізіп  отырмыз. 
Сондықтан  ортақ  логикалқ  құрылымын  өзгерту  мүмкіндігін  пайдалана 
отырып  осы  кезде  қолданылатын  көптеген  қолдабалы  программалардың  сол 
қалпында  сақталуын  қамтамасыз  ету  керек.  Кейбір  жүйелерде  мәліметтердің 
ортақ  құрылымын  өзгерту  оның  өмір  сұру  формасын  құрады.  Яғни,  бұл 
құрылым  әрдайым  даму  күйінде  болады.  Сондықтан  мәліметтердің  екі 
тәуелсіз  сатысы  қажет.  Оларды  мәліметтердің  логикалық  және  физикалық 
тәуелсіздігі  деп  атайды.  Мәліметтердің  логикалық  тәуелсізлігі  қолданбалы 
программаларды  өзгертпестен  мәліметтердің  ортақ  логикалық  құрылымын 
өзгертуге  мүмкіндік  береді  (өзгертулерге  қолданбалы  программалар 
пайдаланылатын  мәліметтер  қорының  элементтерін  жою  жатпайды). 
Мәліметтердің физикалық тәуелсіздігі мәліметтердің физикалық жағдайымен