Дипломдық жобада, сондай-ақ, өмір тіршілік қауіпсіздігі мəселелері, оның

13 

 

əлеуметтану  мен  экология  болып  табылады.  Мониторинг  ұғымын  негізінде 

ғылыми  кеңестерде  молынан  пайдаланады.  Бұл    ақпараттық  жүйе  қажетінше 

жетілдірілген.  Адекватты  тапсырмаларды  шешу  үшін  зерттеу  құрылғылары 

жасалған,  өзінде  мəліметті  сақтайтын,жинайтын,жəне  де  алынған  ақпаратты 

тарататын,  статусы  заңнамалық  деңгейде  бегітілген,  жалпы  реализацияланған 

мониторинг жүйесі бар. 

Ғылыми-білім  қызметі  жүйесінің  мониторингі,  əдетте  өлшемдері  мен 

индикаторлары  жүйесіне  негізделген  технологиясы  зерттеулер  қолдауымен, 

жанама түрде жүзеге асырылады. Мониторинг бөлігі ретінде, бастапқы құжаттар 

ғылыми  қызметі  туралы  тіркеу  деректерін  жинаған  өңдеу,  сақтау,  құрылымдау, 

ақпарат  жинақтау,  агрегаттар,  баяндамалар,  талдау  жəне  шешім  қабылдау  үшін 

пайдаланушыларға  байланыс  қалыптастыру  қалыптасады.  Осылайша,  ғылыми-

зерттеу  қызметінің  деректер  шешім  қабылдау  мақсаты,  мониторинг  үшін 

маңызды  жəне  пайдалы  ақпарат  болып  табылады.  Атап  айтқанда,  тиісті,  бұл 

тапшы  ресурстарды  баламалы  пайдалану  таңдауда  айрықша  өзекті  мəселеге 

айналады. Біріншіден, ол жоспарлау, бақылау жəне талдау субъектісінің ғылыми 

қызметінің осындай басқару функциялары үшін сандық деректер ұсынады. 

Мониторингтың  маңызды  əдіснамалық  мəселелерінің  бірі,  жоғары  сапалы 

құралдарды  қамтамасыз  ету  болып  табылады.  Зерттеу  барысында  алынған 

барлық ақпараттар өңделіп деректер базасы ретінде сақталу керек. 

Мониторинг  аясында  жүйелендіру  жəне    құрылымдау  бөлігі  ретінде  үш 

түрлі априорлық ақпарат керек; 

Жүйенің  ақпараттарының қолданыстағы мақсаты; 

Пəндік облыс туралы ақпарат; 

Мақсаттарға қол жеткізуге бағалау үшін көрсеткіштер бойынша ақпарат. 

Априорлық  ақпараттын  бірінші  түрі  қызмет  ету  мақсатында  талданатын 

жүйенің ақпараттық жұмысы. Бұл түр тапсырманың қойылуын анықтайды. 

Мысалы, 

жоғары 

мектептің 

пəн 

ғылыми 

қызметінің 

мақсаттарында 

қарастырылады: 

Субьектіге тиесілі зияткерлік меншікті пайдалануға арналған лицензиялық 

шарттарды пайдалануға рұқсат алу.  

ҒЗЖ  жүргізу  бойынша  келісім-шарттар,  келісім-шарттар  мен  гранттардан 

кірістер  алу  қызметкерлерінің  біліктілігін  арттыру,  т.  ғ.  к.,  "диссертациялық 

ғылым"  аккредиттеу  субъектісіне  талап  етілетін,  ғылыми  көрсеткіштерді 

қамтамасыз ету.  

Келесі  түрі  осы  пəндік  облыстың  ақпараты  болып  табылады.  Бұл 

априорлық ақпараттың алуан түрлі тобы. Ол өзіне осы пəннің негізгі мəселелерін 

қосады, олардың сипаттамасы жəне бір-біріне деген қарым қатынасы.  

Зерттеу  пəндік  облыстардың  бірқатар  жағдайларында  күрделі  проблема 

болып  табылады.  Мысалы  ғылыми  жұмысты  бағалау  қиындау,  себебі  барлық 

ғылыми  жұмыстардың  нəтижелері  инновациялық,  коммерциялық  бағытта 

14 

 

жасалмаған.  Ғылыми  жұмыстардың  елеулу  бөлігі  əлеуметтік  жəне  гумантарлық 

нəтиже алуға бағытталған. Ол мүлдем коммерцядық өлшеуге жатпайды.  

Мониторингті  өткізу  кезінде  ақпараттар  өңделіп  сұрыпталынады,  ақпараттар 

желі серверлерінде сақталадды(1.1сурет).  

1.1 сурет – Желінің құрылымдық сұлбасы. 

Бұл  талдау  деректер  келтірілген  ақпарат  көздерінің  тізімін  анықтауға 

мүмкіндік береді: ҒЗЖ нəтжесі болып табылған, ғылыми-зерттеу жұмыстарының 

өзктілігін,  қаржыландырудың  бағытын  жəне  көлемін,  технологиялардың 

жетілген  дəрежесін.  Желінің  жүктелуін  азайтып,  оның  жағарғы  тиімділігін 

сақтайтын  мониторингтің  жүйсі  құрылды.  Желінің  vlan  технологиясы  бойынща 

көптеген  сегменттерге  бөлінгені  мониторингтің  негізгі  проблемасы  болып 

табылады. 

Мониторингтің  жүйесі  екі  негізгі  бөліктен  тұрады.  Олардың  бірі  іp-

трафикті  аңдып  қадағалайды,  екіншісі  желілік  интерфейстер  арқылы  свичей 

(swіtch) жəне марштуризаторлардың өту қарқындығын ескереді. Пакеттердің өту 

қарқындылығын  талдау  үшін  арналған  көптеген  қосымша  бағдарламалар  бар. 

Орташа  статистикалык  есеп  бойынша  қалыпты  трафик  белгілі,  сондықтан 

желідгі  күмəнді  белснділікті  анықтаудың  жоғары  ықтималдығы  бар.  Үлкен 

пакеттердің  саны  анықталған  жағдайда  жүйе  барлық  интерфейстерді  свичеймен 

тексереді.  Сонымен  қатар  осындай  компьютердің  у  іp-мекен-жайын  анықтау 

жүргізілуде.  Бұл  маршрутизатор  үшін  барлық  трафик  администраторлық 

компьютерге  талдау  үшін  жіберіледі.  Тəжірибе  көрсеткенде,  бұл  жағдайда 

қолмен талдау жеткілікті қиын. Оның үстіне ірі желілерде оны үнемі жасап тұру 

қажет.  Сол  себепті  бұл  жұмысты  жеңілдету  үшін  лингвистикалық  модельде 

15 

 

негізделген  міндеттерді  шешу  жүйесін  пайдалануды  керек.  Мəні  мынада: 

арасындағы  өзара  байланысты  кірістермен  (трафигіне)  X=(x1,x2..,xn)жəне 

шығыстардан  (бағалау  трафик)  анық  емес  білім  базасымен  келесі  форматта 

анықталады. 

LІN=(x1=a1.j)^(X2=a2.j) ˄ ··· ˄ (xn=an.)˄→(y=bj); 

aі.j∋(Xі); 

bj(y); 

і=1,…,m. 

мұндағы: aі.j –есептелетін мəселенің жиынтығы; 

j-конъюкция жолағының саны; 

m-трафик саны. 

 

Осылайша,  нақтыланбаған    білім  базасы  ретінде  паразиттік  белгілері 

кеңістік  шекаралары  бар,  олардың  əрқайсысының  мəні  функцияларының  үн 

қатуы ретінде есептеледі, функционалдық моделге дейін анықтауды талап ететін 

есептер  шығару,  параметрлік  сəйкестендіру.  Яғни  трафиктерді  желілік 

қосымшалардың сыныптары бойынша жүйелеп, сосын жоғары ықтималдығы бар 

күдікті деректер ағынын шығару. Атап өткен жөн, бірқатар желілік қосымшалар 

бірқатар  белгілері  бойынша  компьютерлік  вирустарға  өте  ұқсас.  Білім  базасына 

арналған мұндай жүйені жасау оңай жұмыс, кіріс деректеріндегі нақты трафикті 

жұмыс  процесінде  ретінде  пайдалана  отырып,  бір  бөлігі  желілік  əкімшілікке  

жүйеленеді.  Осылайша  антивирустық  бағдарлама  ақпараттың  log-файлдар 

серверлерінде  жинайтын статистикамен пайдалануы мүмкін. 

Бұның  барлығы  автоматты  режимде  компьютер  вирусымен  залалданған  

немесе  мақсатты  түрде  желінің  жұмыс  істеу  қабілетін  төмендетуге  тырысатын 

компьютерлердің  ІP мекен-жайын анықтауға көмектеседі. 

1.4 

Телекоммуникациялық желі монитоpингі

 

Телекоммуникациялық  жүйедегі  желі  мониторингі  мен  оған  зерттеу 

жүргізе  отырып,  тəжірибе  ережелері  мен  желі  нысандарының  нормаларға 

лайықты статистиклық мағлұмат өңделуін қаратырып, желі график параметрлері 

өзгерістерін бақылай отырып қауіп-қатерлерді алдын алуға болады. 

Аталған  мəліметтер  өз  бойындағы  параметрлерге  ие  бола  отырып, 

уақыттша  реттілкті  де  қамтиды.  Осы  жағдай  барысында  желілік  трафикт 

сараптамасы уақытша талдау жүзінде зерттеледі. Ал сараптамаланған статистика 

ағымдағы  көрріністе  (мəліметті  жіктеу бір секундтан jн  секундқа дейін), немесе 

одан көп уақыт көлемінде (мəліметті жіктеу бір минуттан алпыс минутқа немесе 

одан да көп – бір күнге дейін) жүреді.  

Желілік 

қорды 

қайтара 

тасымалдау 

үшін 

компьютер 

желілерін 

интеллектуалды 

көріністе 

бақылау 

қажет, 

Соның 

ішінде, 

виртуалды 

каналдарының  өткізу  мүмкіндігін  пайдаланылады.  Осыған  орай  əркелкі  келіп