11
анық рэнкинг, алынатын ғылыми дəлелденген тəсілдерімен жəне көкейкесті
технологияларды өңделетіп пайдаланумен.
Қазіргі таңда еліміз ғылымды қалыптастыруға маңызы бар деп саналатын
жобаларға көп көңіл бөледі, конитуальді мониторингтің ғылыми-техникалық
мүмкіндігін статистикасын қоса алғанда, ғылым мен инновацияны анықтауда
белсенді дамушы жəне инновациялық ғылыми бағыттарды зерттеуде үлкен рөл
атқарып келеді. Ақпараттық мониторинг -ақпараттық саланың ағымдағы жəне
болашақтағы дамуын бағалау құралы ретінде ең маңызды ғылыми-зерттеу
бағыттары бойынша шешім қабылдайтын зерттеулер жүйесі болып табылады.
жүйенің нақты жағдайды талдау жүргізуі білім саласында, ағымдағы пəн немесе
ғылыми зерттеулерде одан əрі процесті жақсарту үшін үшін нұсқаулар мен
қамтамасыз
етуге
мүмкіндік
береді.болжаулардың
арқасында
ғылыми
бағытының пайда болуы мен түрін анықтауға, оны одан əрі дамытудың өсу
қарқынын, өшу дəрежесін жəне ақпарат концентрациясы алдын ала білуге
мүмкіндік береді. Ақпараттық мониторинг жүйесі өңірлік ғылыми зерттеулер
жүргізуде уақыт үнемділігінің арқасында орасан зор көмегін тигізуде. Қазіргі
заманғы зерттеулерде ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы, тез
талдау жəне іздеу жəне зерттеу жəне ғылыми қызметінің тиімділігін бағыттарын
сипаттайтын дəл деректерді алуға болады [7].
Ақпараттық мониторинг кезінде қазірдің өзінде қолда бар түрлі деректер
базасын пайдаланылуы мүмкін. Деректер базасын таңдау жəне сауатты
пайдалану, ақпаратты процестерді жинауды айтарлықтай жеделдетеді жəне
басқару шешімдерін қабылдау үшін қажетті ақпарат алу сапасын арттырады.
Мониторинг жүйесінің кезеңдері:
– зерттеу бағытын анықтау;
– қолда бар автоматтандырылған режимде ресурстарды анықтау;
– бақылау параметрлерін анықтау;
– өңдеу қорытындыларын бақылайтын əдісті анықтау;
– деректерді өңдеу;
– қорыту нəтижелерін ұсыну.
Мониторинг жүргізудегі ең басты шарты болып ,автоматтандырылған
жинау жүйесі жəне бақылауға ыңғайлы болуыға, зерттеу жүргізуге, қадағалауға
жəне индикаторды анализдеуге, мүмкіндік беретін құрылымданған деректер
базасы болып табылады. Микро деңгейде алынған ақпараты, деректер базасын
алынған деректер мен басқа да өндірістік деректер басасындағы сараптамалық
зерттеудегі
деректермен
қосып
толықтырады.
Əртүрлі
аналитикалық
тапсырмаларды шешуде ақпараттық массивтерді топтау мен сұрыптауда міндетті
түрдежоғары жетілдірілген Қазіргі заманғы ғылым мен техника саласындағы
тиісті
құрылымдағы
классификацияны
қолдану
керек.
Мониторинг
тапсырмаларын шешуе арналған технологияның ең басты жетістігі кешенді
деректерді талдау, тез қажет өлшемдер бойынша деректер алу мүмкіндігі,
12
ақпараттық ағындар тапсырысын ыңғайлы нысанда (диаграммалар немесе
графиктер) деректерді ұсыну болып табылады.
Ақпараттық мониторинг технологиясы нысанның дамуын болжауға ғана
емес басқару шешімдерін қабылдау үшін қолда бар ақпаратты пайдалануға да
мүмкіндік береді. Геометриялық прогрессиядағы ақпараттық ресурстар санының
ұлғаюына байланысты мониторингін жүзеге асыратын технология əдістемесін
жəне əдіснамасын тұрақты жетілдіру талап етіледі. Зерттеу объектісінің жеке
ерекшеліктерін есепке алу аса маңызды болып табылады, сондықтан көп
деңгейлі кешенді зерттеу өткізу, объективті жəне сапалы ақпарат алуға тікелей
ықпал етеді.Құжат ағынын анықтау үшін қосалқы ақпарат көздердің кешені
қолданылады, яғни жариялау туралы ақпарат, стандартты ұсынылған, толық
бастапқы көзін анықтаумен қатар дəстүрлі немесе компьютерде-оқылатын
тасымалдағышқа жазылады. Біріншілік құжат ағыны əртүрлі мақсатта
зертттеледі. Мысалы келіп түскен лектің функционалды қалыптасу ерекшелігіне,
библиографиялық
өнімнің
бағалауында,
мамандардың
ақпараттық
қажеттіліктерін қамтуда, салаларда проблемалардың дамуын қадағалау,
құжаттардың маңызды қасиеттерін анықтау үшін қаралады. Алғашқы құжат
ағындарын оқып-үйрену-құжат ағынының- функицоналды маңызы бар,
қоғамның тұтас құбылысы екенін көруге мүмкіндік берді. Соңғы уақытта əр
түрлі қызмет салаларындағы ақпарат ағынының өсу үрдісі байқалуда.
Құжат ағынының даму жəне қалыптастырылуы əртүрлі ішкі факторларға
тəуелді, сол себепті жаңа ақпараттық технологиялардың көмегімен кешенді-
периодты зерттеу жүйелері тікелей негізгі ғылым бағыттары мен заманауи жəне
болашақ салалардың даму бағаларын таңдау шешімінде қолданылуы мүмкін.
Бүгінгі таңда кең қолданыста жəне актуалды болып табылады Ең көп таралған
жалпылай түрде мониторинг мағынасын, кез келген процесін тұрақты
бақылаудағы қалаған нəтижеге, немесе, бастапқы жағдайына сəйкестігін анықтау
үшін үздіксіз қолданылатын жүйе ретінде қарастыруға болады.
Дəлірек анықтамға келетін болсақ мониторинг - арнайы құрылған,
объектілердің, құбылыстардың жағдайы мен нақты уақытта бақылау, алдағы
уақытта болжау деген мағына береді.
1.3
Мониторингті практикалық қолдану
Мониторингті практикалық қолданудағы ең басты сферасы-бұл ақпараттық
қызымет
көрсету,ақпараттық
менеджмент
қызметінің
пəндік
облыстарында,бақылау көрсететін қызмет болып табылады. Мониторинг
контролингтің бір бөлігі ретінде есептеледі. Мониторинг өзінде бірқатарлы емес
күрделі құбылыстарды қамтып,əр-түрлі сферада ,əртүрлі мақсатта қолданылады.
Бірақ жалпы сипат пен кұрамға ие болады. Сонымен бірге зерттеу аясы мен
қолдану интенсивтілігі,басқа сфераларда қолдану қызыметі бірдей емес.
Мониторингтің теория жəне практика жүзінде ең жақсы дамыған саласы
