4.3 Негізгі түйінді өңдеулер
Өңдеу тәсілін таңдауда тігін өндірісінің техникасы мен технологиясын одан әрі жетілдірудің негізгі бағыттары ескеріледі. өңдеу тәсілдері жаңа Отандық және шетельдік құралдарға сәйкес оларға келетін кіші механизация жабдықтарына қарай тағайындалады. Жіптермен желімдеу операциясын орындауға тәртіп (режимін) таңдау жобаланған бұйымның технологиялық реттілігін мазмұнымен анықтайды.
Ол үшін бөлшектерді қосудың түрлерін, тігіс типтерін қойып тігу 1 см., аралығындағы тігіс санын, тігіс енін қолданылатын ине жіп номерін ескеру қажет. Ылғалды жылумен өңдеу (ВТО) тәртібін қолданылатын құралмен мата түріне қарай таңдайды. Ылғалды жылумен өңдеу кезінде температураны, уақытты және престеу қысымын ылғалдықты ескеру қажет. Дымқылдық жылулық жұмыстан бұйымдардың сырт көрінісін дымқылдап жылулық өңдеуден өткізудің сапасына байланысты болды. Сондықтан оны дұрыс орындалудың үлкен маңызы бар. Модельге қарай көйлектерді түймеліктер әр түрлі сыдырма (молния) түймеліктер әр түрлі. Түймеліктердің тігістің артқы бөліктің ортаңғы тігісінде өңдейді.сыдырма түмеліктің тоқыма лента сын бекіту бет жоқ бойынша әрлеу тігіс арқылы 2 тәсілмен, 2 жағынан бүйірлік тігістен бірдей қашықтықта және түрліше қашықтықта жүргізеді, тігіс жолын бұйымның матасын түстік жібек жіппен жүргізеді. Сыдырма түймеліктің сыдырмасы біріктіріп тіккен кезде тігіс әдіп астында көрінбейтін болып қалуы тиіс.
Сыдырма түймелікті оның сырмасымен толық жаба отырып өңдеу мұндай түймелікті өңдеуден ерекшелігі сыдырма түймелікті оның оң жақ лента сыдырмасын көйлектің алдыңғы бөлігі астына ауыстыра (орталық тігіс сызығына 3-5 мм) бекіту болып табылады.
Бұйымды дайындаудағы технологиялық реттілік
кесте 13
№
|
Операциялар аталуы
|
Мамандығы
|
Разряд
|
Қолданған құрал
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1
|
Бөлшек пішімдерін тексеру және қымтымалардың бақылау нүктелерінің орнын белгілеу
|
қ/ш
|
5
|
Көмекші лекалдар және стол, бор
|
Балероның технологиялық өңделуі
|
2
|
Алдыңғы бойдың сәндік тігістерін біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
3
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371Км
|
4
|
Артқы бойдың сәндік тігістерін біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
5
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371Км
|
6
|
Алдыңғы бой мен артқы бойдың бүйір, иық және ортанғы сызықтарын біріктіру.
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
7
|
Оны торлау
|
ар/м
|
3
|
51Акл ПМЗ
|
8
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371Км
|
9
|
Жең сызықтарын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
10
|
Оны торлау
|
ар/м
|
3
|
51Акл ПЗ
|
11
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371КМ
|
12
|
Тік жағаға қатырма желімдеу
|
Ү
|
3
|
GS-371КМ
|
13
|
Жағаны астынғы жағамен біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
14
|
Ауыстырып оң бетін бастыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371КМ
|
15
|
Сән тігісінің үстінен су жүргізу
|
М
|
3
|
1022Мкл
|
16
|
Негізгі бөлшектерді біріктіріп тігу
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
17
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371КМ
|
18
|
Жабу тігістерін торлау
|
ар/м
|
3
|
51Акл ПЗ
|
19
|
Жатқыза үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371КМ
|
20
|
Негізгі бұйымға жеңді қондыру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
21
|
Оны торлау
|
ар/м
|
3
|
51 А кл ПЗ
|
22
|
Айналдыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
23
|
Негізгі бұйымға етек шабуыш біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
24
|
Оны торлау
|
ар/м
|
3
|
51 А кл ПЗ
|
25
|
Жатқызы үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
26
|
Бұйымға ортанғы артқы бойдағы сызыққа қапсырна қапсыру
|
М
|
3
|
1022Мкл
ОЗЛМ
|
27
|
Бастыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
28
|
Бұйымды артық жіптерден тазалау
|
қ/ш
|
4
|
қайшы
|
Корсеттің технологиялық өңделуі
|
29
|
Алдыңғы бойдың қатырманы желімдеу
|
П
|
4
|
GS- 394 «Паннония»
(ВИР)
|
30
|
Алдыңғы бойдың өңіріп желімдеу
|
П
|
4
|
GS- 394 «Паннония»
(ВИР)
|
31
|
Алдыңғы бойдың рельефті қымтымаларын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
32
|
Айыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
33
|
Артқы бойдың қатырмалы желімдеу
|
П
|
3-4
|
GS-371 КМ
|
34
|
Артқы бойдың қымтымаларын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
35
|
Бастыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
36
|
Алдыңғы және артқы бойдың бүйір, иық сызықтарын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
37
|
Айыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
38
|
Камзолдың үстіне ою- өрнектің суретін түсіру
|
қ/ш
|
4
|
Лекал, бор, қалам.
|
39
|
Бұйымды шынжыр кестемен өңдеу
|
ар/м
|
5
|
|
40
|
Бұйымды бастыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
41
|
Бұйымға моншақтармен әсемдеу
|
қ/ш
|
4
|
|
Астардың технологиялық өңделуі
|
42
|
Алдыңғы бойдың өңір қайырмасымен біріктіру.
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
43
|
Жатқызы үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
44
|
Алдыңғы және артқы бойдың бүйір, иық сызықтарымен біріктіру.
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
45
|
Жатқызы үтіктеу.
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
46
|
Негізгі бұйымға астар- бұйымын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
47
|
Оң бетіне аударып, мойын, қолтық ойындысына сәнді тігіс жүргізу.
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
48
|
Жатқыза бастыра үтіктеу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
49
|
Бұйымның алдына ілмек ілу.
|
қ/ш
|
4
|
Ілмек, ине
|
50
|
Бұйымды артық жіптерден тазалау.
|
қ/ш
|
4
|
Жіп, қайшы
|
Шалбардың технологиялық өңделуі
|
51
|
Шалбардың белдік бөлігіне қатырмалар жабыстыру
|
П
|
4
|
GS- 394 «Паннония»
(ВИР)
|
52
|
Алдыңғы бойды арқа бойының жан тігістері мен біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
53
|
Шалбарға сыдырмалы таспаны қондыру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
54
|
Шалбардың ау тігістерін біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
55
|
Жан тігістерін және ау тігістерін торлау
|
ар/м
|
3
|
51 А кл ПЗ
|
56
|
Шалбарға белдікті қондыру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
57
|
Шалбардың балағын қайтару
|
қатырма
|
2
|
GS-371 КМ
|
58
|
Торлау
|
ар/м
|
3
|
51 А кл ПЗ
|
59
|
Монтаждау
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
Бас киімнің өңделу технологиясындағы реттілік
|
60
|
Бас киім қиықтарын желімді қатырмаға отырғызу
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
61
|
Бас киім қиықтарын біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
62
|
Бас киім қиықтарына астар дайындау
|
қ
|
2
|
қайшы
|
63
|
Қиықтарды біріктіру
|
М
|
3
|
1022Мкл ОЗЛМ
|
64
|
Бас киімге каркас дайындау
|
қ
|
3
|
Сызғыш, қайшы, қалам.
|
65
|
Каркасқа астарлықты қондыру
|
қ
|
3
|
Ине, жіп, қайшы
|
66
|
Негізбен біріктіру
|
қ
|
3
|
Ине, жіп, қайшы
|
67
|
Монтаждау
|
Ү
|
3
|
GS-371 КМ
|
Қорытынды
Ерте заманда тасқа адам және жануар бейнелерін сюжет немесе көрініс ретінде салынған. Осындай тастар тек Қазақстан жерінде ғана емес диние жүзі бойынша көптеген мемлекеттерден табылған мысалы: Италия, Англия, Германия, Францияның Фон де Гом үнгірлерінен табылғаны туралы зерттеулер жүргізілді және тақырыпты толық ашып көрсетуге негіз болды. Сән әлемі басқа өмірден бөлек дамыған емес. Қайта өмірдің бүкіл өлшемдері мен өрнектері осы сән әлемінен көрініс тауып отырады. Әсіресе, Қазақстан Республикасының сән әлеміндегі жетістіктерінің бастауы, қайнары қазақ халқының мыңдаған жылдық дәстүрінде, тұрмысында жатыр. Біздің міндетіміз - сол ежелгі дәстүрлермен бүгінгі талапты ұштастыру. Қазіргі киімнің ең сәнді үлгілерінде қазақтың ұлттық ерекшсліктері, тым болмаса сол ерекшсліктің жұпанасы сақталуын қамтамасыз ету.Ұлттық қайнарлар ешқашан сарқылмастай көрінеді. Одан осы заманғы кез-келген суретші үлгілеуші өзінің қиялына қанат, ақылына азық таба алады. Біздің ұлттық бояуларға бай киімдерімізге Батыс елдері аса құмартып қарайды.
Ұлттық ерекшеліктерімізбен дәстүрлерімізді көрсете отырып, сол дәстүрлерімізбен салттарымызды дамыта отырып қана таң тамаша етерімізді ұғынған жөн.Ұлттық киім - көненің көзі. Өзіне тән ерекшеліктерін сақтап бізге жеткен заттың тұрмыстық мәдениеттің бірден – бір көрінісі. Оны ескерткіш ретінде сақтап болашақ ұрпаққа жеткізу және киім дизайнындағы жобалау әдістері арқылы жаңа үлгілерін жасау жасау барысында дипломдық жобада көптеген ізденістер жасалынып, зерттелінді.
Дипломдық жобадағы көрсетілген бөлімдердің барлығы зерттелініп барып, соның нәтижесінде негізделді және ұлттық киімдердегі даму тарихы туралы материалдар жинақталып, ұлттық ерекшеліктер сипатталды. Оны тігуге қолданылған материалдар, әшекейлер және сәндік өнерге жалпы сипаттама берілді. Ұлттық бояу мен түс, мата өрнегі ерекшеліктері сипатталды. Тарихи деректерге сүйене отырып ертедегі мезолит және неолит заманындағы дүниеге келген тасқа шегіп жазу мәдениеті арқылы дипломдық жұмыстың тақырыбы «Ғажайып аяш» деп аталды.
Киім жиынтығының образды ассоцативтік негізгі ізденіс эскиздері – көлем, тепе – теңдік, силуетті форма, текстура, фактура, коллористикалық шешім туралы көптеген мағлұматтар жинақталып барып жобаланды. Дипломдық жобада киім дизайнын жобалаудағы барлық заңдылықтар сақталынып әбден зерттелініп барып керекті ұлттық костюм көлемі мен формасы таңдалынып алынды. Қазақстанда сән мен сымбатты, әдемілік пен әсемдіктің бірден- бір ордасы болып отырған үлкен сән орталықтарының, сән үйлерінің, тігін ательелерінің бірінші кезектегі міндеті халықтық киім тіктіру, сатып алу жәнә киіну мәдениетін көтсру. Көшеде сатылып жатқан киімнің бәрі сәнді еместігін түсіндіріп, халыққа бағыт беру модельер, суретші-дизайнерлер міндеті. Киімді конструкциялау бөлімі моделдің техникалық эскизі, келбетін суреттеу, сызба тұрғызуды негіздеу, моделдік ерекшеліктерді көрсету үлгіні дайындау сияқты әдістерді зерттеу барысында жинақталды. Сонымен қатар бұйымның технологиялық өңделу бөлімі құрал – жабдықтарды таңдауды және оларға сипаттама беру, түйінді өңдеулерді ашып көрсетуде көптеген нәтижелерге қол жеткізді. Жалпы дипломдық жобаны зерттей отырып көптеген тарихи суреттер, әдебиеттер, журналдар пайдаланылды және зерттеу барысында көптеген мағлұматтарға көз жеткізіп, ұлттық киімді зерттеп білудің тиімді жолы жазба деректер мен тарихи суреттер, далалық экспедициялық екені анықталды.
Ұлттық киімді қастерлеу және оны құрметтеу ұлттық мәдениетімізді танытады. Өйткені қазақтың ұлттық киімінің жылдан жылға жаңаруы, елдің ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан мәдени мұрасы. Тарихи деректерге сүйене отырып ертедегі мезолит және неолит заманындағы дүниеге келген тасқа шегіп жазу мәдениеті арқылы дипломдық жұмыстың тақырыбы «Ғажайып аяш» деп зерттелініп барып жобаланды. Сән барлық қазіргі жаңа көріністерінің құндылықтары мен олардың бір-бірімен жинақталмай өзгерісте болуын талап етеді.
Сәннің әрбір түпкі нұсқасының негізінде тұтыну бағалығы әртүрлі. Көптеген көшірмелер аяғында түп нұсқасымен жоқ болып кетеді. Негізі өзінің қолданылуына қарай мәнін де жоғалтады. Сән мен эканомика өзара түсіністіктерімен байланысты, бірақ белгілі бір дәрежеде олар қарама-қарсы қайшылықтарда да болады. Нақты эканомикалық есепте бірақ сән қоғамға пайда әкеледі.
Өз тарихымызда сән белгілі, мысалы оның қолдану механизмінің арқасында көптеген жаңа фирмалар дами бастады. Қазіргі біздің жағдайымызда, елдер арасындағы үлкен мәдени хабарлар, көптеген барлық объектілік көзқарастар негізгі мәселе болып отыр. Әсіресе бұл көзқарастар киім сәнінде де кездеседі. Тұрмыстық өнеркәсіптік өндірісте әдістемелік жобалау негізі ауа-райына, ассортименттеріне, жоспарына, материалына, барлық бояу түрлерінің формаларын құруда өте қажет. Әрбір адам өзінің өмір ағымындағы өзгеріс айналымын анықтап, із қалдырып отырады .
Достарыңызбен бөлісу: |