Дипломдық жұмыстың

жүктеу 1,03 Mb.

бет	13/23
Дата	07.09.2022
өлшемі	1,03 Mb.
	#39171

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 23

Дип.-Тербелістер»-бөлімі-бойынша-физикалық-есептерди-шығаруға-әдістемелік-дайындау-жүйесін-жасау

Еріксіз тербелістердің амплитудасының мәжбүр етуші тербелістердің амплитудасына тәуелділігі.

Еріксіз тербелістер
Еріксіз тербеліс деп периодты түрде өзгеріп тұратын сыртқы күштің әсерінен тербелмелі жүйеде пайда болатын тербелісті айтады.
Үйлеріңнің жанынан ауыр жүк машинасы жүріп өткенде терезе әйнектерінің шылдырын талай естігендерің бар. Шынылардың тербелісі еріксіз тербелістер болады. Ол тербелістерді жүк машинасының әсерінен ауа мен жердің тербелістері тудырады.
Телефонмен сөйлескенде микрофон мембранасы ауа қозғалысының әсерінен тербеледі, ал ауа дауыс жарғақшасының тербелісі әсерінен болады. Микрофон мембранасының тербелістері мен ауаның тербелістері еріксіз тербелістер болып саналады.
Жұмыс атқарып тұрған барлық машиналар мен механизмдердің корпустары да еріксіз тербелістер шығарады. Қатты сөйлегіштің диффузоры да еріксіз тербеліс жасайды.
Келтірілген мысалдар еріксіз тербелістердің бізді қоршаған ортада жиі кездесетінін көрсетеді. Олай болса, олардың негізгі қасиеттерін білген жөн.
Егер серіппелі маятниктің сол жақтағы серіппесі аз жиілікпен тартып қойсақ, онда маятниктің жүгі де аз жиілікпен тербеле бастайды. Егер мәжбүр етуші тербелістердің жиілігін арттыра түссек, онда еріксіз тербелістің жиілігі де арта түседі. Мәжбүр етуші тербелістердің жиілігі неғұрлым көп болса, еріксіз тербелістің жиілігі де солғұрлым көп болады. Осы және осыған ұқсас басқа да мысалдар еріксіз тербелістердің жиілігі мәжбүр етуші тербелістердің жиілігіне тең екеніне көз жеткізеді.
Еріксіз тербелістердің амплитудасының мәжбүр етуші тербелістердің амплитудасына тәуелділігі.
Двигательдің осіне негізделген дискінің центріне маятниктің сол жақ серіппесінің ұшын жалғайық (10, а-сурет). Двигательді іске қоссақ, маятниктің аз амплитудамен тербелгенін байқаймыз.
Маятниктің серіппесінің ұшын дискінің шетіне жалғап (10, б - сурет) тәжірибені қайталайық. Сонда маяниктің үлкен амплитудамен тербелгенін байқаймыз.
Дискіге бұралған болттың тербелісі еріксіз тербеліс болып табылады. Демек, тәжірибе көрсеткендей, тербелістердің жиіліктері бірдей болғанда еріксіз тербелістердің амплитудасы мәжбүр етуші тербелістердің амплитудасына тәуелді: мәжбүр етуші тербелістердің амплитудасы неғұрлым көп болса, еріксіз тербелістердің амплитудасы солғұрлым көп болады.

10-сурет
а-сурет б-сурет
2. Резонанс

11-сурет
Еріксіз тербелістерді зерттеуді әрі қарай жалғастыра түселік. Еріксіз тербелістердің амплитудасы мәжбүр етуші тербелістердің жиілігіне тәуелді ме дегенді анықтайық. Ол үшін 10 - суреттегі құрылғыны қарастырайық.
қарастырайық. Двигательді іске қосып, маятниктің шағын амплитудамен тербелетінін байқаймыз.
Мәжбүр етуші тербелістердің жиілігін жайлап арттыра отырып, маятниктің еріксіз тербелісінің жиілігінің арта беретінін, сөйтіп, үлкен шамаға жете беретінін байқаймыз. Алайда, мәжбүр етуші тербелістердің жиілігін ары қарай арттыра түскенде маятниктің еріксіз трбелістерінің амплитудасы азаяды.
11- суретте біз жүргізген тәжірибеге ұқсас тәжірибенің нәтижесін бейнелейтін график келтірілген.
Тәжірибе барысында көргенімізді түсіну үшін еріксіз тербелістердің амплитудасының ең үлкен мәнге ие болған мақсатын қайталап, тербелістердің жиілігін анықтайық.
Двигательді өшіріп, маятникті тоқтатып, маятниктің еркін тербелістерінің жиілігін табайық. Сонда мынадай тосын жайға тап боласыңдар: маятниктің еркін тербелістерінің жиілігі мен еріксіз тербелістерінің амплитудасы ең үлкен мәнге ие болған кездегі жиілігі шамамен алғанда, бірдей екен. Мәжбүр етуші тербелістер жиілігінің еркін тербелістердің жиілігіне жақындаған мезетте еріксіз тербелістердің амплитудасының кенеттен өсіп кетуін резонанс деп атайды.

жүктеу 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 23