Дипломдық жұмыста жолаушылық лифтісінің жұмыс органдарындағы электр жетегінің жылдамдығын реттеуі жүйесін

71 

 

Жұмыс  режимі  ең  басты  қорларды  қолдануда  елеулі  ықпалын  көрсетеді, 

әсіресе  олардың  активті  бөліктеріне,  және  де  жұмысшылардың  еңбек 

өнімділігіне. 

 

Кәсіпорынның  жұмыс  режимі  деп  біз,  кәсіпорынның  өндірістік 

қызметінің  ұзақтығы  және  реттілігін  айтамыз.  Ол  бір  жылдағы  жұмыс 

істелетін  және  жұмыс  істелінбейтін  күндер  мен  сағаттарды  анықтайды, 

тәуліктегі жұмыс аусымын және жұмыс аусымының ұзақтығын анықтайды. 

 

Әр түрлі жұмыс режимдегі қолдану практикасының анализіне қарап біз, 

өндірістік  техникалық  немесе  технологиялық  жағдайларына  қарап 

есептелінеді.  Сонымен  бірге  экономикалық  түсінікке  қарап  біз  сұрақтың 

әлеуметтік жағын қарастырамыз. 

 

Қабылданған  күнтізбелік  режим  айтарлықтай  үлкен  деңгейде  басты 

және  қосалқы  жұмыстардың  орындалуын  анықтайды,  және  де  уақыт 

бірлігінде өндірістік процесстің ұйымдасуын анықтайды. 

 

Өндірістік  процессті  ұйымдастыру  кезінде  келесідей  қағидаларды 

негізге алу керек: 

 

1)  барлық  күнтізбелік  үзілістерді  уақыт  бірлігінде  тізбектей  өндірістік 

бөлімде қиыстыру; 

 

2)  максималды  түрде  іргелес  жұмыстарға  көмекші  жұмыстарын 

күнтізбелік үзілістерде қамтамасыз ету; 

 

3) өндіріс процесінің жүрісін болжау, атап айтқанда өндірістігін немесе 

жабдықтың істен шығуын; 

 

4) көмекші жұмыстарды жасау үшін оңтайлы уақытты таңдай білу; 

 

5)  әр  дайым  алдын  ала  жұмыстарын  жүргізуге  әзір  болу,  және  оларды 

уақыт бірлігіне сыйдыра білу; 

 

 6) өндірістің өнімділігін арттыратын жұмыстарды орындауды әрқашан 

бірінші ретке қою. 

 

Жұмыс  уақытының  тепе-  теңдігі  жылына  бір  жұмысшы  арқылы 

өнделетін күндерді анықтайды (6 кесте). 

 

 

6 кесте- Жұмыс уақытының балансы 

Аталуы 

8 сағаттық жұмыс 

аусымындағы тоқтаусыз өндіріс 

 

Жылдағы күнтізбелік күн саны 

 

365 

 

Демалыс күндері 

 

104 

 

Мейрам күндері 

 

10 

 

Кесте бойынша жұмысқа 

шығу саны (уақыттың 

номиналды қоры) 

 

251 

 

72 

 

6 кестенің жалғасы

 

Шықпаулар: 

 

- кезекті және 

қосалқы 

 

Демалыс, 24 күн; 

 

- ауру бойынша келмеу және 

декретті демаоыс; 

Үкіметтік және әлеуметтік 

міндеттерді орындау; 

 

24 

 

10 

 

Барлық шықпаулар 

 

34 

 

Жылына бір жұмысшы 

өңдейтін күндер саны 

217/1736 

 

 

 

Үзіліссіз  режим  кезінде  өндірістердің  көп  бөлігінде  жұмыс  8  сағаттан 

үш ауысым арқылы өткізіледі. Үзілісі бар жұмыс аптасында нақты шарттарға 

байланысты жұмыс бір, екі немесе үш ауысымда жүргізілуі мүмкін. 

 

 

7 кесте- Жұмысшылар санын есептеу 

Мамандық 

атауы 

 

Ауысымда 

келгендер 

саны 

 

Ауысымдар 

саны 

 

Тәулікте 

келгендер 

саны 

 

Қайта есептеу 

коэфициенті 

 

Тізімдік 

саны 

 

Негізгі жұмысшы 

 

2 

 

2 

 

4 

 

1,07 

 

4 

 

Көмекші 

жұмысшы 

 

1 

 

2 

 

2 

 

1,07 

 

2 

 

Барлығы 

 

3 

 

 

6 

 

 

6 

 

 

 

Үзілмелі  өндіріс  үшін  жұмысшылардың  келген  құрамының  қайтадан 

есептеу коэффициенті: 

 

                                   К

қайт 

= Т

күнд

/Т

тиім 

= 365/341 =1,07.                                    (5.5) 

 

 

Жұмысшылардың  еңбек  ақысының  жылдық  қорын  есептеп  оны  8 

кестеге толтырамыз. 

 

 

 

 

 

73 

 

8 кесте- Жұмысшылардың жылдық қорының еңбек ақысын есептеу 

№ 

п/п

 

 

Мамандық

тың атауы

 

 

Тізбек

ті

к 

ад

ам

 са

ны

 

 

Тт

иім, 

са

ғат.

 

 

С

ағ

атты

қ тари

ф

ті

к төлем

ақ

ы,

 

те

ңге

 

Ең

бе

ка

қын

ың тари

ф

тік

 

қоры, т

еңге

 

 

Н

ег

із

гі

 қ

орғ

а 

де

йі

нгі

 қ

ос

ы

мша 

төлем, т

еңг

е

 

 

Ең

бе

ка

қын

ың ба

рлы

қ нег

із

гі

 

қоры, м

ың тең

ге

 

 

Қ

осы

мша

 еңбе

ка

қы, м

ың 

теңге

 

Ж

ылд

ы

қ төлем

ақ

ының б

арлық

 

қоры, м

ың тең

ге

 

1

 

 

2

 

 

4

 

 

5

 

 

6

 

 

7

 

 

8

 

 

9

 

 

10

 

 

11

 

 

1.

 

 

Негізгі 

өңдірістік 

жұмысшылар

 

 

4

 

 

1736*4= 

6944

 

 

187,5

 

 

1302000

 

 

 

1302

 

 

13,02

 

 

1315,02

 

 

2.

 

 

Қосымша 

жұмысш

ылар

 

 

2

 

 

3472

 

 

100

 

 

347200

 

 

 

347,2

 

 

3,472

 

 

350,672

 

 

 

Барлығы

 

 

6

 

 

 

 

 

 

 

 

1665,692

 

 

 

 

Жолаушылық  лифтісінің  бұрынғы  жұмыс  режимінде  жұмысшылардың 

саны  8  адам  болған:  олардың  5  негізгі  және  3  қосымшалар.  Еңбекақының 

жылдық қоры 1726,884 теңгені құрады. 

 

Еңбекақының жылдық қорының үнемділігі 61182 теңгені құрады. 

 

 

5.4  Электр  жетегі  автоматтандырылған  жолаушылық  лифтісін 

электр  қоректендіруіне,  жабдықты  жөндеу  жұмыстарына  кеткен 

шығындарды есептеу 

 

Жолаушылық  лифтіге  автоматтандырылған  электржетекті  орнату  ол, 

қозғалтқыштың  жұмыс  істеу  уақытын  ұзартады,  себебі  автоматтандырылған 

электржетегі  қойылмаған  болса  онда  жұмыс  көп  қажеттілікті  тудырады, 

авариялық  жағдайлардың  орны  туындауы  мүмкін,  ол  өз  алдына 

қозғалтқыштың істен шығуына әсер етуі мүмкін. 

 

 Электрлік  қуат  11кВт/сағ  тең  болады.  Қозғалтқыштың  жұмыс  істеу 

уақыты  негізі  жөңдеу  жұмыстарына  тоқтатуды  қоса  есептегенде  8424  сағат 

жылына.  

 

Э

тұты 

= 11* 8424 = 92 664 кВт·сағ. 

 

 

Электр энергиясының үнемділігі 10% ды құрайды. 

 

Нақтырақ көрсетсек: 92 664·0,1 = 9 266,4кВт·сағ; 

 

Бағалық көрсеткіште: 9 266,4·15,11 =140 015,304теңге. 

 

Осыған  қоса  жоғарыда  көрсетілген  үнемдіктер  жабдықтарды  жөңдеуге 

кететін  шығынды  төмендетеді.  Күтуге,  қолдануға  және  жабдықты  жөндеуге 

кеткен шығындарды 9 кестеге толтырамыз. 

74 

 

 

9 кесте- Күтуге, қолдануға және жабдықты жөндеуге кеткен шығындар 

Шығындар

 

 

Сома, мың теңге

 

 

Ескерту

 

 

 

Күтуге, қолдануға және жабдықты жөндеуге 

кеткен шығындар 

 

 

 

 

701,344

 

 

 

 

7 ші кестеден 

жалақыдан 

13% 

 

 

 

А) көмекші жұмысшыларға жабдықты күткені 

үшін еңбекақы

 

 

Б) әлеуметтік салық

 

 

112,2

 

 

 

В) тазалағыш және майлағыш материалдар

 

 

 

91,174

 

 

 

     1а дан 80% 

 

 

 

Жабдықты ағымдағы жөндеуі

 

 

 

 

 

112,2

 

 

 

 

Негізгі жабдық 

құнының 5-10% нан

 

 

 

А) ағымдағы жөндеу бойынша көмекші 

жұмысшыларға еңбекақы

 

 

Б) жөңдеу жұмыстарына материалдар

 

 

1016,918

 

 

2 ші кестеден

 

 

 

 

       Өндірістік құрылғының амортизациясы

 

 

 

 

 

 

101,692

 

 

 

 

 

Алдынғы 

деректерден барлық 

шығындардың 10-

20% нан 

 

 

 

Заут ішілік жүктердің орын ауыстыруы

 

 

Барлығы смета бойынша

 

 

1118,61

 

 

 

 

 

Автоматтандырылған  электр  қозғалтқышсыз  жабдықты  күтуге  және 

жөңдеуге  кететін  шығын  көбейеді,  себебі  қосымша  жұмысшыларға  кететін 

қаражат, әлеуметтік салықтар, өндіріс ішілік қозғалыстардың бағасы 1399610 

теңгені құрайды. Бұл бөлім бойынша шығындар үнемдігі 1399619 - 1118610 = 

281119 теңге. 

 

 

5.5 Жалпы үнемдеуді есептеу 

 

Жалпы үнемдеу үш негізгң қосылғышан тұрады: 

 

- еңбекақы қоры бойынша үнемдеу; 

 

- электр қуатын үнемдеу; 

 

- күтуге және жабдықты жөңдеудегі үнемдеулер. 

 

     Э

жалп 

= Э

еңқ 

+ Э

эл 

+ Э

р 

= 61182 + 140 015,304+ 281119 =482316 теңге.    (5.6) 

 

         Шығынның орнының өтелуі: 

 

                            Т

шыө 

= К / Э

жалп 

= 357676/ 925 225,304 =144 күн                 (5.7) 

 

 

75 

 

         10 кесте- Технико-экономикалық көрсеткіштің жиынтық кестесі 

№ 

 

Көрсеткіштер 

 

Өлшем бірлік 

 

ТТ-АҚ 

кезінде 

 

 ЖТ-АҚ 

кезінде 

 

Үнемдеу 

 

2. 

 

Жұмысшылар саны 

 

адам 

 

8 

 

6 

 

2 

 

3. 

 

Еңбек ақы фонды 

 

Мың теңге 

 

1726,874 

 

1665,692 

 

61,182 

 

4. 

 

Электр энергия шығыны 

 

Мың теңге  

1540,165 

 

1 400,15 

 

140,015 

 

5. 

 

Күтуге, қолдануға және 

жабдықты жөндеуге 

кеткен шығындар 

 

Мың теңге  

1399,729 

 

1118,610 

 

281,119 

 

6. 

 

Орын өтелу уақыты 

 

жыл 

 

0,4 (144 күн) 

 

7. 

 

Толық үнем 

 

482,316 мың теңге 

 

 

 

Бізге  керекті  есептеулердің  барлығын  жүргізгеннен  кейін,  жабдықты 

модернизациялау экономикалық жағынан тиімді болып шықты. 

 

Жаңа  құрылғыны  пайдалануға  беру  үшін  85470  теңге  салынуы  керек, 

бұл  ескі  жабдықтан  7370  теңгеге  қымбат,  бірақ  та  қолдануға  кететін 

шығындардың  азаюына  байланысты  жаңа  құрылғыдан  біз  жылына  482,316 

мың теңге үнемдейміз, бұл ескісіне қарағанда әлде қайда аз. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

76 

 

Қорытынды 

Бүгінгі  кезде  электр  энергиясын  үнемдеудің  бір  әдісі  -  күштік 

қондырғыларда,  мысалы,  лифттерде  автоматтандырылған  электр  жетегін 

қолдану.  

Бұл дипломдық жоба жолаушылық лифттің автоматтандырылған электр 

жетегі оларға қойылатын талаптарға сай жасалған.  

Жұмыста  лифттердің  түрлерге  жіктелуі  көрсетіліп,  олардың  негізгі 

бөлшектері сипатталып, кинематикалық сұлбасы келтірілген. Электр жетегіне 

қойылатын негізгі талаптар тұжырымдалған.  

Берілген  тапсырмаға  сәйкес  лифт  қозғалысының  тахограммасы 

тұрғызылып,  қажетті  моменттің  мөлшері  анықталды.  Анықталған  мәндер 

бойынша  қозғалтқыш  ретінде  асинхронды  қозғалтқыш  таңдалды  және  ол 

қызу шарты бойынша тексерілді. 

Лифттeрдe  қoлдaнылатын  әртүрлi  элeктр  жeтeктeргe  тaлдaу 

жaсaлынып,  eң  тиiмдi  элeктр  жeтeгi  рeтiндe  «жиіліктік  түрлeндiргiш    –

асинхронды  қoзғaлтқышы  (ЖТ  –  АҚ)»    жүйeсi  тaңдaлды.  Жиілікті 

түрлeндiргiштiң  сұлбасы  келтіріліп,  оның  элементтерінің  параметрлері 

анықталды. 

Жoбaдa  «ЖТ  –  АҚ»  aжырaтылғaн  жүйeсiнiң  мeхaникaлық  жәнe 

элeктрмeхaникaлық сипaттaмaлaры eсeптeлiнiп, грaфиктeрi тұрғызылды. 

Сoнымeн  қaтaр,  ЖТ  –  АҚ  тұйықтaлғaн  жүйeсiнiң  сипaттaмaлaры 

eсeптeлiнiп,  грaфиктeрi  тұрғызылды.  Тoк  жәнe  жылдaмдық  рeттeгiштeрдiң 

құрылымдық сұлбaсы кeлтiрiлiп, пaрaмeтрлeрi aнықтaлды. 

Лифттің элeктр жeтeгiндeгi oрынaлaтын өтпeлi үрдiстeр eсeптeлiнiп 

грaфиктeр  тұрғызылды.  Aлынған  нәтижeлeр  тaлдaу  жoбaлaнғaн  элeктр 

жeтeгі 

oғaн 

қoйылaтын 

тaлaптaрды 

қaнағaттaндырaтындығын 

көрсeттi.Үдeумeн  жұлқу  мәндері  қатаң  шектелген  және  рұқсат  етілген 

мәндерден  аспайды.  Жобаланған  лифт  басқару  жүйесі  сенімді,  ыңғайлы 

және эксплуатациялық тұрғыда қарапайым болып табылады. 

Жұмыста лифтiнiң қорғаныс жерлендіруі шaрaлaры қaрaстырылды.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

77 

 

      Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Г.Г. Aрхaнгeльский, A.A. Иoнoв. Oснoвы рaсчeтa и прoeктирoвaния 

лифтoв.Учeбнoe пoсoбиe.— М.:МИCИ, 1985, 74c. 

2. Лифты. Учeбник для вузoв/пoд oбщeй рeд. Д. П .Вoлкoвa — М: 

изд-вo ACВ 1999.— 480стр.с илл. 

3.  В.Г.Дрaнникaв,  И.E.  Звягин.  Aвтoмaтизирoвaнный  элeктрoпривoд 

пoдъeмнo-трaнспoртных мaшин.— М.:«Высшая школа», 1973.— 280с. 

4. М.М. Соколов. Автоматизитеванный электтепривод 

общептемышленных механизмов.— М.: Энергия, 1976.—488с. 

5.  Справочник  по  электрическим  машинам:  В2т.Т.  2/Под  общ.ред. 

И.П.Копылова. –М.: Энергоатомиздат,1989.–688с.:ил. 

6.  А.И.Обуховидр.  Монтажлифтов.  –  Изд.  2-еперераб.  идоп.  М., 

Сттейиздат,1977, 186с. 

7.  Aбдiмурaтoв  Ж.C.,  Дюсeбaeв  М.К.,СанатоваТ.С.,  Хакимжанов  Т.Е. 

Еңбектіқорғау.  Дәрістер  жинағы  (050718  –  Электр  энергетика  мамандығы 

бойынша барлық түрде оқитын студенттер үшін) Алматы:- АЭжБИ, 2006. –

36б. 

8. Б.И. Түзелбаев, А.А. Жақыпов Сала экономикасы. Бітірушілер 

жұмысының  экономикалық  бөлімін  орындауға  арналған  әдістемлік 

нұсқаулар  (Электр  энергетикасы  бағыты  бойынша  оқитын  бакалаврлар 

үшін).–Алматы: АЭжБУ,2008. 

9. Исаханов М.Ж. И 85 Электр жетегі негіздері: Техникалық мамандық 

алушы студенттерге арналған//,-Алматы, 2009.- 178бет. 

10.  Алексеев  С.Б.  Силовые  преобразовательные  усттейства:  учеб. 

пособие. –Алматы:АИЭС,2006.-90с.- 2н.а.,2ч.з. 

11. СагитовП.И. Электтепривод постоянного тока: Учеб.пособие.-944 

94с.- 3н.а.,2ч.з. 

12. Түзeлбaeв Б.И.Сaлa экoнoмикaсы:oқу құрaлы.-Aлматы,2007.-8080 

 80б.- 2н.a.,1ч.з. 

13. Ю.М. Бoрисoв, М. М. Сoкoлов. Электтеоборудование  подъемно- 

транспортных  машин.  –Изд.  2-е  перераб.  идоп.М.,  «Машиносттеение», 

1971,376с. 

 14.  Ключeв  В.И.  Тeoрия  элeктрoпривoдa:  Учeбник  для  вузoв.  -М.:      

Энeргoaтoмиздaт, 1985.- 560c.