Диплома в республиканском конкурсе «Наследие наших предков сохраним и приумножим»

% £

е х н о л о г и я

25

- Пышақты өткірлеу үшін  жарты сағат тұзды суға 

салу  керек;

-  Күнбағыс  майы  ашымауы  үшін  сақтайтын 

ыдыстың  қақпағы  аздап  ашық  болғаны  жақсы;

- Турып қалған сүтті пісірер кезде, оған 5-8 тамшы 

туз  е р ітінд ісін ,  осы  мөлш ерде  су  там ы зсаңы з 

ашымайды;

-  Әлдене  қуыры п  ж а тқанда,  та бадағы   май 

шашырамасын  десеңіз,  аздап  майда  туз  сеуіп 

жіберіңіз;

- Картопты қабығымен қайнатқанда езіліп кетпес 

үшін  сірке  суын  тамызады;

- Ашылған  томат  пастасы  бузылмауы  үшін  оған 

бір  ас  қасық арақ  қуйыңыз;

-  Кофенің  жауы  -   ауа.  Сондықтан,  оны  қүрғақ 

және  жабық  ыдыста  сақтау  керек;

- Заттың асқа, суйыққа байланысты  кіші бөлшегі, 

қалдығының  аталуы.

Асқа байланы сты

■

  Бір  асауға  жарарлық  (ас)  -   асам;

•  Астың дәмін  білерлік  қалдығы  -  жалам;

•  Бір  қайнатуға  жетерлік  (шай)  -   қайнатым;

■

  Еттің қатқаны,  қалғаны -  қақпыш;

•  Астың  ыдыс  түбінде  күйіп,  жабысып  қалған 

қалдығы -  қаспақ;

• Астьщ қалған  бөлігі -  сарқыт;

■

  Нанның  үзген  бөлігі  -   сындырық;

■

  Дәннің тым  усақталғаны  -  талқан;

■

  Нанның  кескен  кіші  бөлігі  -   тілім;

• Аз да болса жеу үшін  пайдаланылар  ас,  тағам

-   тіскебасар;

•  Бір  рет жеп  қаларлық ас -   шайнам;

•  Бір түйреп  алуға  жарарлық ас -   шаншым.

С ұйыққа байланы сты

■

  Ac  қуйған  ыдыста  тазалаудан  пайда  болған 

қалды қ-жуы нды ;

Суйық  астың  ішуге  келмей  ыдыста  қалғаны  -  

жуғын;

•  Бір рет қана жутуға боларлықсуйықтық-жутым;

■

  Суйықтықтың таусыла  қалғаны -  сарқынды;

■

  Суйықтың кіші  бөлігі -  тамшы.

Қаймақты печенье

200  гр  қаймақ,  100  гр  маргарин,  1  стакан  қант,  3 

жұмыртқаға  қасықтың  ушымен  ғана  ас  содасын 

қосып,  езіп  араластырамыз,  3  стакан  ун  салып 

қамыр  илейміз,  формаға  келтіріп  пісіреміз.

Жаңғақ қосы лған  печенье

5 стакан ун,  1  стакан сары май,  1,5 стакан қант,  1 

стакан  мейіз,  1  стакан  жаңғақ  (қуырылған)  дәнегі, 

4  ас  қасық қатық,  4  шай  қасық туз  пайдаланылады. 

Бәрін  қосып  илейсіз  де,  пісірерде  бетіне  жумыртқа 

жағып,  қуырмай  үгілген  жаңғақ  дәнегін  себеміз.

Ой толғаны с

Үгілмелі  қамырдан  қандай  тағамдар  пісіруге 

болады?

Қамырдың  қурамы  қандай?

Үйге  тапсырма:  үгілмелі  қамырдан  жасалатын 

тағамның  тәсілдерін  жазып  келу.

Еттен  қырыққабат 

орамасын  дайындау

Г.С. АКТУРИНА,

Сазды  орта  мектебінің  технология 

пәнінің  мұғалімі

Сабақтың мақсаты:

а)  білімділігі:  оқушыларға  еттен  қырыққабат 

орамасын  дайындау  жолдарын  үйрету;

в) 

да м ы т уш ы лы ғы : 

ең бек 

сабағы нан 

б іл ім д е р ін , 

кү н д е л ікт і 

алған 

д а ғд ы л ары н, 

қабілеттерін,  шеберліктерін,  іскерліктерін  шыңдап 

дамыту;

б)  тәрбиелілігі:  тағамдарды  пайдаланып  қана 

қоймай,  уқыптылыққа,  әдемілікке,  тындырымды 

істеуге  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

С а б а қты ң   ә д іс і:  сарам андық  жұмыс,  сұрақ- 

жауап.

Керекті  қуралдар:  ет пен  кекөністерге арналған 

тақтайш алар,  пы шақтар,  кастрөлдер,  табалар, 

тәрелкелер,  асханалық  қуралдар.

Азы қ-түліктер:  500 гр етке  800 гр ақбас қауданы 

қырыққабат,  1  стакан  күріш,  2  бас  пияз,  2  ас  қасық 

ун, 2 ас қасықтан томат-пюре,  қаймақ жэне май, туз, 

аскөк  немесе  әшкөк.

Сабақтың бары сы:

I.  Үйымдастыру  кезеңі:

Оқушыларды  түгендеп,  сарамандық  жумысқа 

дайындығын  тексеру;

II.  Үй  тапсырмасын  сурау,  тексеру:

Қуырдақ,  қазақша  ет,  мәнті,  кеспе, орамжапырақ 

орамасы.

1.  «Ас  -   адамның  арқауы»  деген  мақал  нені 

білдіреді,  кім  айтады?

Жауабы.  Денсаулықтың жақсы  болуы,  адамның 

жақсы  ойлап,  жумыс  істеуі.  Адам  тамақтанғанда 

жумыс жасауға,  өмір сүруге қызығушылығы артады. 

Аспен  адамның  ойлау  өрісі  кеңейіп,  тірек  күші 

артады.

2.  Ет  және  ет  тағамдарының  қундылығын  кім 

айтады?

Ж ауабы.  Сиыр  етінің  18-20,  қой  етінің  15-20 

пайызын  белок  қурайды.  Қурамы  4-9  пайыз майдан 

түратын  ет,  адам  денсаулығына  пайдалы,  яғни  күш 

береді.

3.  Е ттің  қур а м ы нд а   қанд ай  витам инд е р 

кездеседі,  кім  айтады?

Ж а уа б ы . 

Е ттің  

қур а м ы н д а  

В  тобы ны ң 

витаминдері  (В1,  В2,  ВЗ,  В12)  басымдау  келеді,  ал 

минералды  заттардан  -   фосфор  (0,2),  калий  (0,3), 

темір  (2-3),  мырыш  (2-3)  бар.

«Мектептегі технология.  Технология  в  школе»

№7/2010

26

Ж

ЕХНОЛОГИЯ

4.  Етті  пісірген  уақытта  біраз  өзгерістер  жүреді, 

ол  қандай  өзгерістер  екен,  кім  біледі?

Ж ауабы:  п іс ір ге н   кезде  б е л октар  ы ды рап, 

нәтижесінде  ет  массасы  40  пайызға  дейін  азаяды.

1  кг  шикі  еттен,  600  гр  піскен  ет  алынады.

5.  Ет тағамдарын  топтау.  Қане  кім  айтады?

Жауабы:  өсімдік  текті  тағамдар  сияқты  барлық

ет  тағам дары   суға  пісір іл ге н ,  қуыры лған,  бүқ- 

тырылған  және  қақталған  болып  бөлінеді.

Қауіпсіздік  ережелері  мен  тазалық,  гигиеналық 

ережелерінің  сақталуы:

1.  Тамақ  пісірер  алдында,  алжапқыш  пен  бас 

орамалыңды  тақ;

2.  Қолыңды  жу;

3.  Қызып  түрған  кастрөлді  немесе  басқа  да 

ыдыстарды  үстелдің  шетіне  қоюға  болмайды;

4.  Егер  үйде  газ  плитасымен  тамақ  әзірлесең, 

мына  ережені  ұмытпа:

- газ жанбай  қалып,  шығуына жол  берме,  газдың 

шығуын  оның  иісінен  білуге  болады;

- газ белгілі  бір  себептермен  шыга  бастаса,  оны 

тез арада  жауып,  терезе  мен  есікті  ашып,  бөлменің 

ауасын  тазарту  керек.

Мен  сізд е р д і  екі  то пқа  б ө л е м ін:  I  топ 

«Шеберлер»  тобы,  олар  етті  қырыққабаттан  орама 

дайындайды ;  II  топ  «Аспаз»  тобы,  олар  мәнті 

орамасын  дайындайды.

III.  Сарамандық  жұмыс.

Жұмыстың  орындалу  реті:

1.  Фаршты  дайындау  үшін  етті  еттартқыштан 

өткізеді.  Күрішті  қайнатып,  суытады  және  етпен 

араластырады.  Пиязды  майдалап  турап,  аздап 

қуырады  жэне  суытады.  Қуырылған  пиязды  етпен 

және  күрішпен  араластыры п,  түз  және  бүрыш 

қосады.

2.  Қырыққабаттың  жапырағын  дайындау  үшін 

қырыққабаттың  бүтін  жапырақтарын  қайнаған  суға 

5-7  минут  салып  алу  керек.  Содан  соң,  оны  сүзгіге 

салы п  суы тады   ж эн е   ө зегін  ұқы пты   түр д е  

жапырақтың  қалыңдығындай  етіп  жұқартады;

3.  Қырыққабат  орамасын  қалыпқа  келтіру  үшін 

қырыққабат  жапырақтарына  фарш  салынады  да, 

хатқалта  (конверт)  түрінде  оралады;

4.  Қырыққабат  орамасы  табада  қуырылады  да, 

кәстрөлге  салынады;

5.  Тұздықты  дайындау:  табаға  қаймақ,  томат- 

пюре,1  стакан  су  құйылады.  1  ас  қасық  ұн  және 

сондай  май  қосып,  араластырады,  түз  салынып 

қайнатылады;

6.  Қырыққабат  орамасын  бүқтыру:  дайындаған 

түздық  қырыққабат  орамасына  қүйылады  да,  баяу 

жанған  отта  30-40  минут  бүқты руға  қойылады. 

Қырыққабат  орамасын  қаңылтыр  пешке  (духовка) 

де бүқтыруға  болады;

7. Дайын болған  қырыққабат орамасы тарелкеге 

салынып,  үстіне  тұздық  қүйылады  және  үсақтап 

туралған  көк  себіледі  де,  қонақтарға  үсынылады.

Мәнті

Әдетте,  мәнтіні  пісіру  үшін  фарш  дайындау 

керек. Ол үшін  осы мақсатқа арналған ет өте үсақтап

туралады.  Оған  м үм кіндік  болмаса,  ірі  көзді  ет 

тартқышпен  тартылады.  Ет  семіз  болмаса  ұсақтап 

туралған  қүйры қ  май,  сақиналап  кесілген  пияз 

(үсақтап  турауға  да  болады)  салынып,  түзды  су 

қүйы л а д ы ,  б үр ы ш та л а д ы ,  ж а қсы л а п  аралас- 

тырылады.

Сөйтіп  мәнті  фаршы  салынған  ыдыстың қақпағы 

жабылып  қойылады  да  қамыр  дайындалады.  Ол 

үшін, үнға түзды су қүя отырып,  қамыр иленеді.  Қатты 

етіп  әбден  иі  қандырылады.  Біраздан  кейін  тағы  да 

аудармалап,  иін  қандыра  түскен  жен.  Содан  соң, 

шетінен  кішкентайдан  үзіп  алып,  үнға  аунатылады 

да,  шелпек  сияқты  етіп  оқтаумен  жайылады.  Бүл 

шелпектердің  шеттері ортасына қарағанда жұқалау 

болуға  тиіс.  С онда  фарш  қаусы руға  ыңғайлы 

болады.  Әрі  пісуі  де  жеделдейді.  Егер  аспаздың 

бүлай  еткісі  келмесе,  иленген  қамырды  күлшелеп, 

етке  салатындай  етіп  жазуға  да  болады.  Ол  кезде 

пышақпен  терт  бүрыштап  немесе  жүқа  стаканный 

кенересімен  дөңгелектеп  кесуге  тура  келеді.

Сонымен  фарш  та,  қамыр  да  дайын  болғаннан 

кейін,  дөңгелек  не  төртбұрышты  қамырдың,  не 

шелпектің  үстіне  көз  мөлшерімен  фарш  салынып, 

ж и ектері  қаусы ры л ад ы   да  саусақты ң  үш ымен 

шымшып  ж а б ы сты ры л ад ы .  Керекті  мөлш ерде 

осылай  дайындалған  мәнті  пісірілетін  кәстрөлдің 

май  жағылған  шілтерлі  табақшаларына  қатпарлап, 

бір-біріне тигізбей салынып,  астыңғы табақшасында 

қайнап  жатқан  сорпаның  немесе  судың  буына  40- 

45  минут  пісіріледі.

Құрамы:  қамыр  илеу  үшін  500  грамм  ұн,  1  шай 

қасық тұз,  1  стакан су,  фарш үшін  қойдың 1  кг жұмсақ 

еті,  1  шай  қасық  қара  бүрыш,  4  пияз,  100  грамм 

құйрық  май,  майлайтын  2  ас  қасық  өсімдік  майы, 

татымына  қарай  тұз  қажет.

IV.  Бекіту.

- 

С оны м ен 

ба л а л а р , 

б үгін 

бізд е р  

ет 

тағамдарының құндылығы туралы өттік.  Қырыққабат 

орам асы н  д а й ы н д а у  және  мәнті  дайы нд а уд ы  

үйрендік, енді сабақты Венн диаграммасы бойынша 

бекітейік:

Қырыққабат 

орамасы 

айырм^шылығы

л

күріш

қырыққабат 

) 

суға  пісіреді,

1. ет

2.  екеуі де 

орама

3.  жуа, түз, 

бұрыш

1.  қамыр

2.  картоп

3.  буға  піседі

мәнті 

айырмашылығы

V.  Бағалау.

VI.  Ү й ге   тап сы р м а:  қам ы р  ә зір л е п  келу 

(қайнатылған  қамыр).

«Мектептегі технология.  Технология

  в 

школе»

№7/2010