Дәрістердің қысқаша мазмұны №1 дәріс

§14. Қосымшалар түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың үндесіміне

жүктеу 0,69 Mb.

Pdf просмотр

бет	11/23
Дата	15.11.2023
өлшемі	0,69 Mb.
	#44320

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 23

Дәрістеер қжт

§14. Қосымшалар түбір сөздің соңғы буынындағы дауысты дыбыстың үндесіміне
қарай не жуан, не жіңішке болып жазылады: jumys-shy-lar-dyń, qart-tar-dyń, baqsha-myz-da;
mekemede, bereke-si, ten
́iz-shi-ler; kitap-tyń, qudiret-ke, muǵa-lim-niń; kógal-ǵa, kógoraı-ǵa.
§15. Сөздің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымшалар қатаңнан
басталады, дауысты, ұяң немесе үнді болса, қосымшалар ұяң не үндіден басталып
жалғанады: halyq-qa, qyrat-tar, mektep-ke, kólik-pen; táj-ge, qaryz-ǵa, juldyz-dar; tań-ǵa, pán-
der, tal-dyn
́, kól-ge, bala-ǵa, bala-lar, áje-ge, áje-niń.
§16. Түбірдің соңғы буынында үнді дауыссыз дыбыстан
кейін тұрған y, i әріптері тәуелдік қосымшасы жалғанғанда
түсіріліп жазылады.Мысалы: aýyl – aýly, daýys – daýsy, erin – erni, halyq – halqy, oryn
– orny, ǵuryp – ǵurpy, qyryq – qyrqy,kórik – kórki (бет-ажар), árip – árpi, naryq – narqy, paryq
– parqy, qulyq – qulqy.

Е с к е р т у. Мағынасына нұқсан келетін сөздерде y, i түсірілмей жазылады.
Мысалы: qulyq – qulyǵy; kórik – kórigi (ұстаның құралы); qalyp – qalyby (нанның қалыбы);
qyryq – qyryg
́ y (сандық мағына); naryq – naryǵy (термин).
§17. Соңғы буынында a
́ әрпі жазылатын түбір сөздерге қосымшалар жіңішке
жалғанады: kinási, kinásiniń, kináli, kúnási, kúnásiniń, kúnásinе, kúnásinеn, shúbási,
shu
́ básiniń, shúbásiz, kýási, kýásiniń, kýásinе, kýásinеn, kýálik, kýáger, kúmáni, kúmániniń,
ku
́ mándi, kúmánshil. Бірақ ашық дауыстылармен келетін қосымшалар жуан жалғанады:
ku
́ náǵa, kúnádan, kinálaý, shúbálaný, kýáǵa, kýádan, kúmánǵa, kúmándaný.
§18. s немесе z дыбыстарына аяқталатын сөздерге s, sh дауыссыздарынан басталатын
қосымша жалғанғанда, түбірдің негізгі тұлғасы сақталып жазылады: tuzsyz (tussyz емес),
so
́ zsiz (sóssiz емес), jazsyn (jassyn емес); basshy (bashshy емес), aýyzsha (aýyshsha емес),
qussha (qushsha емес).

жүктеу 0,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 23